Rzecznik Praw Pacjenta: utrudniony dostęp do legalnej aborcji na Podkarpaciu

Rzecznik Praw Pacjenta poinformował prezesa NFZ, że dostęp do zabiegu terminacji ciąży na terenie województwa podkarpackiego jest w znacznym stopniu utrudniony, a podkarpacki oddział wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia nie zapewnia pacjentkom stosownych informacji co do miejsca udzielenia świadczenia.

Według Rzecznika jest to niepokojące, zwłaszcza, gdy weźmie się pod uwagę, że przesłanką legalnego wykonania zabiegu może być między innymi sytuacja, w której ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety, a indukcja poronienia jest finansowana ze środków publicznych.

W 2016 roku Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił Rzecznikowi Praw Pacjenta uwagę, że na Podkarpaciu utrudniony jest dostęp do legalnej aborcji. Rzecznik zwracał się też w tej sprawie do szefa NFZ. 

Rzecznik Praw Pacjenta zebrał dane z Podkarpacia. Co prawda tutejszy oddział NFZ stwierdził, że nie dysponuje informacjami w przedmiocie dostępności zabiegu w województwie, „albowiem klauzula sumienia nie dotyczy podmiotu leczniczego, ale konkretnego lekarza” (z informacji przekazanych Rzecznikowi Praw Pacjenta wynika, iż w województwie podkarpackim w ciągu ostatniego półrocza wykonano jeden zabieg terminacji ciąży), okazało się jednak, że takimi informacjami dysponują szpitale.

Analiza zgromadzonego materiału dowodowego wskazuje, iż dochodzi do realnego ograniczenia dostępu do świadczeń zdrowotnych. Na 24 podmioty lecznicze, do których wystąpił Rzecznik Praw Pacjenta w roku 2016, 17 wskazało, iż zabiegi nie były wykonywane w ostatnim półroczu. Jako powód podano brak odpowiednich warunków organizacyjnych (głównie szpitale I poziomu referencyjności) lub powołanie się przez personel medyczny na klauzulę sumienia.

Jeden z podmiotów leczniczych poinformował Rzecznika Praw Pacjenta, iż deklaracje o niewykonywaniu zabiegów terminacji ciąży została złożona już w 1997 roku.
Z dokumentacji zebranej przez RPP wynika, że tylko nieliczne podmioty lecznicze wskazały jako powód niewykonania zabiegu, iż takich zgłoszeń nie odnotowano.

Odmowy wykonania terminacji ciąży

W roku 2015 roku Rzecznik Praw Pacjenta prowadził trzy postępowania wyjaśniające w zakresie odmowy udzielenia świadczenia w województwie podkarpackim. Pierwsza ze spraw dotyczyła pacjentki, która zgłosiła się z pełną dokumentacją medyczną dotyczącą przebiegu jej ciąży na legalną aborcję z uwagi na ciężkie wady płodu. Nie została przyjęta – odesłano ją z adnotacją, iż „zaleca się wykonanie zabiegu przez lekarza prowadzącego ciążę”.

Kolejna sprawa dotyczyła odmowy przeprowadzenia terminacji ciąży przez ordynatora, który oznajmił, że na oddziale takich zabiegów „się nie wykonuje”. RPP powiadomił o tym NFZ, ale nic z tego nie wynikło, a legalnych zabiegów nadal na tym oddziale się nie wykonuje.

Ostatnie z postępowań indywidualnych z województwa podkarpackiego dotyczyło sytuacji, w której odmówiono pacjentce udzielenia świadczenia zdrowotnego i skierowano ją do innego podmiotu leczniczego, informując iż zdiagnozowana wada genetyczna nie jest wskazaniem do wykonania zabiegu. Żadna z omawianych spraw nie dotyczyła bezpośrednio powołania się przez konkretnego lekarza na klauzulę sumienia.

Z danych wynika, że dostęp do zabiegu w województwie podkarpackim jest utrudniony, a oddział wojewódzki NFZ nie zapewnia informacji dotyczących miejsca udzielania tego świadczenia. Również konsultant wojewódzki z dziedziny położnictwa i ginekologii dla województwa podkarpackiego nie posiada wiedzy", w którym podmiocie leczniczym na terenie województwa istnieje możliwość wykonania zabiegu terminacji ciąży.

W wyniku tego pacjentki województwa podkarpackiego - z nielicznymi wyjątkami - zostały pozbawione zarówno realnej możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego, jak również informacji o miejscu, do którego mogą się zgłosić..

Klauzula sumienia dotyczy lekarza nie placówki

Rzecznik Praw Obywatelskich przypomina, że zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 7 października 2015 roku, sygn. K 12/14, fakt, iż wszyscy lekarze danego podmiotu leczniczego złożyli klauzulę sumienia, nie jest jednoznacznym ze zwolnieniem podmiotu leczniczego z obowiązku zapewnienia kontynuacji udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentce, która zgłasza wolę poddania się legalnemu w świetle obowiązującego prawa zabiegowi.

Zgodnie z art. 30 ustawy z 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, świadczeniobiorca ma prawo wyboru szpitala spośród szpitali, które zawarły umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. 

Natomiast załącznik do rozporządzenia ministra zdrowia z 8 września 2015 roku w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, wskazuje, że świadczeniodawca zapewnia udzielanie świadczeń w sposób kompleksowy, w szczególności obejmujący wykonanie niezbędnych badań, w tym badań laboratoryjnych i diagnostyki obrazowej, oraz procedur medycznych związanych z udzielaniem tych świadczeń.

Natomiast na gruncie art. 4a ustawy z 7 stycznia 1993 roku o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, badania prenatalne łub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu a także zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.

Zgodnie zaś z art. 4b przytoczonej ustawy, wskazuje, iż osobom objętym ubezpieczeniem społecznym i osobom uprawnionym na podstawie odrębnych przepisów do bezpłatnej opieki leczniczej przysługuje prawo do bezpłatnego przerwania ciąży w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej.

„Z powyższego należy wywodzić uprawnienie pacjentek województwa podkarpackiego do zwrócenia się o kwalifikację do wykonania zabiegu przerwania ciąży, które w przypadku niektórych regionów może być znacznie ograniczone” – podkreśla Rzecznik Praw Pacjenta.

Źródło: www.rpo.gov.pl