Postępowanie sądowe dotyczyło przymusowego umieszczenia Danuty D., matki trzech córek, w zakładzie psychiatrycznym na wniosek jednej z nich Anety S. Z tym, że uczestniczka nie godziła się na takie leczenie, gdyż prowadzi aktywny tryb życia, łącznie z zagranicznymi pielgrzymkami do Francji i Chorwacji.
Z akt sprawy wynikało, że lekarze psychiatrzy postawili Danucie D. diagnozę zaburzeń emocjonalnych. Były to między innymi stany lękowe, urojenia, agresja. Taki stan odnotowano w lipcu 2021 r., a więc dwa lata temu.
Wypisanie ze szpitala na własne żądanie
Danuta D. przebywała na obserwacji w szpitalu od 28 lutego 2021 r. do 17 marca 2021. Po tym okresie Danuta D. opuściła placówkę na własne życzenie, mimo, że – jak ocenili lekarze – nie osiągnęła stabilizacji.
Czytaj też: Unieruchomienie w szpitalu psychiatrycznym pod okiem kamery
Sąd I instancji rozpoznający wniosek Anety S. o umieszczenie matki w szpitalu uznał, po zasięgnięciu opinii biegłego sądowego, że istnieją podstawy do leczenia w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym. Sąd I instancji przeprowadził dowód z zeznań świadków. Jedna z zeznających – pracodawczyni Danuty D. twierdziła, że jest ona sprawna fizycznie i mentalnie, na tyle, ze może zostawiać z nią swoje dzieci.
Sprawdź w LEX: Kto może złożyć wniosek do sądu rodzinnego o skierowanie do szpitala osoby bez jej zgody? >
Sąd I instancji uznał, że przesłanki wynikające z art. 29 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego zostały spełnione. Artykuł ten mówi, że do szpitala psychiatrycznego może być przyjęta, bez jej zgody osoba chora psychicznie:
- której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego, bądź
- która jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia.
O potrzebie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego bez zgody chorego orzeka sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania tej osoby - na wniosek małżonka, krewnych w linii prostej, rodzeństwa, przedstawiciela ustawowego lub osoby sprawującej nad chorym faktyczną opiekę.
Sprawdź w LEX: Czy Ośrodek Pomocy Społecznej ma możliwość wnioskowania o przymusowe leczenie psychiatryczne? >
Skarga kasacyjna – prawa człowieka
Postanowienie to zaskarżył pełnomocnik Danuty D. , ale Sąd Apelacyjny w Białymstoku oddalił apelację uczestniczki postępowania. Uznał, ze wystarczające jest zeznanie jednej biegłej. Dlatego m.in., że chora przyjmuje tylko niektóre, wybrane przez siebie, leki. I mimo że uczestniczka jest zdolna do samodzielnego życia i aktywnie uczestniczy we wspólnocie religijnej, utrzymał orzeczenie sądu I instancji w mocy.
Skargę kasacyjną od postanowienia Sądu Okręgowego wywiódł pełnomocnik uczestniczki adwokat Krzysztof Żochowski. Podniósł on argumenty natury procesowej (nie wziął pod uwagę wszystkich dowodów - zeznań świadków na korzyść uczestniczki) i materialnej (według ustawy o ochronie zdrowia pacjent ma prawo decydować o sobie).
Zobacz procedurę w LEX: Badanie dopuszczalności skargi kasacyjnej przed Sądem Najwyższym >
- Sąd drugiej instancji mechanicznie orzekł, że jeśli uczestniczka nie będzie się leczyć w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym, to jej stan się pogorszy. Nie udowodnił też, że Danuta D. nie może funkcjonować w społeczeństwie – przekonywał mec. Żochowski. Dodał też, że sądy nie wzięły pod uwagę przepisów konwencyjnych. - Nie dostrzegły takiej naczelnej wartości jak prawo człowieka do decydowania o sobie. Minęły czasy paternalizmu lekarzy. Sądy nie wzięły pod uwagę, że przymusowe leczenie w zakładzie zamkniętym jest pozbawieniem wolności – dodał.
Czytaj w LEX: Czy szpital psychiatryczny ponosi koszty leczenia stomatologicznego swojego pacjenta? >
SN uchyla postanowienie sądu
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej uznał skargę kasacyjną za zasadną i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania.
- Ze względu na przedmiot sprawy, jakim jest wolność człowieka, postępowanie musi być przeprowadzone wnikliwie z poszanowaniem gwarancji konwencyjnych – stwierdził sędzia sprawozdawca Władysław Pawlak. – Strona przedstawiła wnioski dowodowe, ale sąd na nie nie zareagował. Powinna być jednak ustalona podstawa faktyczna: dowód z opinii jednego biegłego – to nie jest kompleksowa i jasna analiza - uznał sędzia.
Ocena sądu, że bez leczenia zamkniętego nastąpi znaczne pogorszenie stanu zdrowia nie ma podstaw – wskazał Sąd Najwyższy i podkreślił, że trzeba wziąć w tej sprawie pod uwagę jak samodzielnie funkcjonuje uczestnika na wolności w społeczeństwie. W rozprawie przed SN nie uczestniczyła wnioskodawczyni, córka Danuty D. prawidłowo zawiadomiona.
Postanowienie Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 11 lipca 2023 r., sygn. akt II CSKP 206/23
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
