Stowarzyszenie Polski Instytut Praw Głuchych w petycji do prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia domaga się zobowiązania podmiotów leczniczych do respektowania prawa i obligatoryjnego obowiązku zapewnienia przez nie osobom głuchym dostępu do tłumaczy polskiego języka migowego w placówkach ochrony zdrowia. Organizacja powołuje się na istniejące prawo, które zobowiązuje m.in. publiczne podmioty medyczne do zapewnienia dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się mówi m.in. o tym, że podmioty lecznicze zapewniają bezpłatną możliwość korzystania przez osoby uprawnione z pomocy wybranego tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika. Z kolei ustawa z 19 lipca 2019 r. o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami nakłada na podmioty publiczne obowiązek zapewnienia osobom głuchym dostępności informacyjno-komunikacyjnej (art. 6 pkt 3). Jest jeszcze Konwencja ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, którą Polska ratyfikowała w 2012 r., a która w art. 25 mówi o zapewnieniu osobom z niepełnosprawnościami dostępu do usług opieki zdrowotnej. Oczywiste są także prawa wynikające z Konstytucji RP.
Opieka zdrowotna niedostosowana do potrzeb osób głuchych
- Instytucje lecznicze, takie jak Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej, w tym przychodnie i szpitale, nie świadczą opieki zdrowotnej dostosowanej do potrzeb osób głuchych. Jak wiemy, osoby głuche mają trudności z porozumieniem się z personelem medycznym, gdyż nie jest on przeszkolony w zakresie adaptacji życiowej osób głuchych oraz w zakresie polskiego języka migowego. Stąd bariery w komunikowaniu się z osobami głuchymi, stawia się ich w trudnej i niezręcznej sytuacji, muszą prosić swoich bliskich o pomoc i wsparcie, bądź opłacają tłumacza języka migowego z własnej kieszeni, a jest to znaczne obciążenie dla osób głuchych – pisze Stowarzyszenie w petycji do NFZ.
Nieuwzględnienie potrzeb osób głuchych w placówkach zdrowia jest także jednym z obszarów wymagających szczególnego nadzoru w opinii rzecznika praw obywatelskich (RPO). - Szczególnie dramatyczna jest sytuacja osób głuchych w szpitalach psychiatrycznych. Osoby takie są, m.in. zmuszane do uczestniczenia w zajęciach grupowych, które bez tłumacza PJM (polski język migowy – red.) są dla nich wyjątkowo stresujące. Zachowania osób głuchych są interpretowane niewłaściwie przez personel, który nie jest przygotowany do kontaktu z takimi pacjentami. To wpływa na złe diagnozy i niewłaściwy proces terapii. Niedostępne są dla osób głuchych terapie, w tym terapie uzależnień – pisał RPO w lutym do rzecznika praw pacjenta.
Czytaj w LEX: Standardy ochrony osób starszych i niepełnosprawnych w orzecznictwie międzynarodowym > >
Głuchy pacjent potrzebuje więcej czasu i dostępnej komunikacji
Do Komisji ekspertów ds. osób głuchych przy RPO, jak informuje ona w raporcie z 2020 r., wpływają od lat informacje od osób głuchych, którym nie zapewniono usługi, również tych, których potraktowano lekceważąco lub nawet agresywnie. Główne „grzechy” personelu medycznego wobec osób głuchych, które wymienia raport, to schematyczne myślenie, że wszyscy głusi czytają z ruchu warg i że mogą pisać lub czytać po polsku. Tymczasem osoby głuche mają swój język i kulturę, dlatego często we własnym kraju czują się jak cudzoziemcy. Nie wszyscy czytają z ust i nie wszyscy mogą komunikować się za pomocą pisania na kartce, bo nie znają języka polskiego. Ich odmienne formy bycia wynikające z rodzaju niepełnosprawności, jak np. zmniejszony dystans z rozmówcą czy inny sposób rozpoczynania czy kończenia dialogu, bywa brany za niegrzeczny czy agresywny. Często to na osoby głuche zrzuca się obowiązek zapewnienia tłumacza języka migowego. Niekiedy w tej roli występują własne dzieci, co przekracza granice zarówno dziecka i rodzica, i może być bardzo frustrujące dla obu stron. Często personel medyczny złe posługiwanie się językiem polskim na papierze odbiera jako niepełnosprawność intelektualną lub zaburzenia neurologiczne. Tymczasem głuchy pacjent wymaga innego podejścia, zaangażowania i poświęcenia mu więcej czasu.
Sprawdź w LEX: Rola wniosku o zapewnienie dostępności w egzekwowaniu praw, wolności i interesów osób z niepełnosprawnościami w zatrudnieniu > >
Cena promocyjna: 71.2 zł
|Cena regularna: 89 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 62.3 zł
Skuteczne dochodzenie praw przed sądem na razie nie jest możliwe
- W pierwszej chwili intuicyjnie mogłoby się zdawać, że w tym przypadku mamy do czynienia z naruszeniem prawa do świadczeń zdrowotnych czy prawa do informacji, które są przedmiotem regulacji ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta. Jednakże podążając tym tokiem rozumowania, konieczne byłoby uznanie, że do naruszenia prawa dochodzi za każdym razem, gdy osoba innej narodowości nie może porozumieć się z polskim lekarzem zatrudnionym w danej placówce – zwraca uwagę mecenas Anna Iłowiecka z Kancelarii Fairfield.
Jak dodaje, w obowiązującym stanie prawnym trudno byłoby skonstruować prawo podmiotowe osób głuchych w postaci prawa do usług tłumacza migowego w podmiotach ochrony zdrowia, które pozwalałoby skutecznie dochodzić im praw przed sądami powszechnymi czy rzecznikiem praw pacjenta. - Rozwiązaniem może być złożenie skargi do rzecznika praw obywatelskich w związku z nieuwzględnianiem potrzeb głuchych w polskim systemie zdrowia – dodaje prawniczka.
Jednocześnie wskazuje, że instytucje państwowe zdają sobie sprawę z obiektywnie trudnej sytuacji głuchych w dostępie do opieki zdrowotnej, co wynika między innymi z pisma rzecznika praw obywatelskich do rzecznika praw pacjenta, o którym mówimy wyżej. - Być może z czasem ustawodawca zdecyduje się wprowadzić takie rozwiązania prawne, które będą mogły stanowić podstawę do dochodzenia praw na drodze sądowej – mówi Anna Iłowiecka. Zapytaliśmy NFZ, czy w jakikolwiek sposób monitoruje on dostępność placówek medycznych dla osób głuchych, jednak do momentu publikacji tekstu nie otrzymaliśmy odpowiedzi.
Obecnie osoby z niepełnosprawnością mogą złożyć skargę na brak dostępności do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) na podstawie ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Nie jest to jednak często wykorzystywana możliwość przez osoby z niepełnosprawnościami, o czym pisaliśmy w Prawo.pl.
Czytaj więcej: Większość skarg na brak dostępności nie spełniała wymogów formalnych
Zobacz wzór dokumentu w LEX: Zawiadomienie o braku możliwości zapewnienia dostępności > >
Na stronie PFRON można znaleźć informację o mechanizmie skargowym w Polskim Języku Migowym.
Akcja "Poprawmy prawo" - czekamy na zgłoszenia
W ramach piątej edycji akcji "Poprawmy prawo", organizowanej przez Prawo.pl i LEX, wskazujemy problematyczne przepisy, które ustawodawca powinien zmienić. Chodzi o regulacje (przyjęte lub obowiązujące w 2024 r.), które mają istotny wpływ na: wymiar sprawiedliwości, prawników, podatki, pracę, działalność gospodarczą, zdrowie, oświatę, samorząd i administrację. Do zgłaszania wadliwych aktów prawnych nadal zachęcamy naszych Czytelników – zgłoszenia poprzez specjalny formularz można przesyłać do 31 grudnia 2024 r.
Więcej o akcji: „Poprawmy prawo” - zgłoś przepisy do zmiany, wygraj dostęp do LEX
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
