1. Podmioty uprawnione
Zgodnie z art. 47c ust. 1 u.ś.o.z., w brzmieniu obowiązującym od dnia 18 maja 2014 r., a nadanym przez art. 7 pkt 1 ustawy z dnia 14 marca 2014 r. o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego oraz niektórych innych ustaw, osoby, które posiadają tytuł Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi lub Zasłużonego Dawcy Przeszczepu, a także inwalidzi wojenni i wojskowi oraz kombatanci, mają prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach. Przywołana norma, wyartykułowana przez ustawodawcę w rozdziale 3 u.ś.o.z. „Szczególne uprawnienia do świadczeń opieki zdrowotnej”, stanowi znaczące odstępstwo od zasady równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej. Wskazać jednak należy, iż przywoływany art. 47c u.ś.o.z. realizuje wprost dyspozycję wynikającą z przepisu art. 19 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którym Rzeczpospolita Polska specjalną opieką otacza weteranów walk o niepodległość, zwłaszcza inwalidów wojennych. Jak podkreślono w uzasadnieniu dokonanej zmiany, przyznanie w szczególności inwalidom wojennym i wojskowym oraz kombatantom prawa do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej wychodzi naprzeciw potrzebom społecznym i jednocześnie respektuje dokonania tych osób w walce o suwerenność i niepodległość.
2.Zasady udzielania świadczeń poza kolejnością
Jak stanowi art. 47c ust. 2 u.ś.o.z., korzystanie poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej w szpitalach i świadczeń specjalistycznych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej oznacza, że świadczeniodawca udziela tych świadczeń poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących na udzielenie świadczenia. W tym miejscu podkreślić należy, iż cytowany przepis art. 47c u.ś.o.z. określa jedynie sposób realizacji prawa do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w odniesieniu do świadczeń udzielanych w szpitalach oraz świadczeń specjalistycznych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej i w żaden sposób nie wyklucza prawa pacjenta uprzywilejowanego do korzystania poza kolejnością z pozostałych rodzajów świadczeń opieki zdrowotnej. Przyjąć również należy, iż zasady udzielania świadczeń opieki zdrowotnej na rzecz osób, które posiadają tytuł Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi lub Zasłużonego Dawcy Przeszczepu i przedstawią legitymację Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi lub Zasłużonego Dawcy Przeszczepu, inwalidów wojennych i wojskowych oraz kombatantów obowiązują wszystkich świadczeniodawców bez względu na ustaloną już kolejkę oczekujących. Obowiązkiem świadczeniodawcy pozostaje bowiem takie planowanie harmonogramu udzielania świadczeń, które uwzględniać będzie konieczność realizacji świadczeń zdrowotnych na rzecz osób, o których mowa w art. 47c u.ś.o.z. Zgodnie z postanowieniami art. 47c ust. 3 u.ś.o.z. świadczeniodawca udziela świadczeń opieki zdrowotnej na rzecz osób uprzywilejowanych w dniu zgłoszenia. W konsekwencji przyjąć należy, iż osobę, która posiada tytuł Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi lub Zasłużonego Dawcy Przeszczepu i przedstawi legitymację Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi lub Zasłużonego Dawcy Przeszczepu, inwalidę wojennego i wojskowego oraz kombatanta obowiązuje jednak „kolejka” ustalona przez świadczeniodawcę dla danego dnia, w którym udzielane są świadczenia. Korelatem bowiem konieczności udzielenia świadczenia „w dniu zgłoszenia” w żadnym przypadku nie jest (poza stanem nagłym rzecz jasna) uprawnienie do całkowitego pominięcia harmonogramu przyjęć w danym dniu. Zgodnie z postanowieniami art. 47c ust. 4 u.ś.o.z. w przypadku, gdy udzielenie świadczenia nie jest możliwe w dniu zgłoszenia, świadczeniodawca wyznacza inny termin poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących. Jedynie dla świadczeń z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej ustawodawca zakreślił maksymalny termin oczekiwania, stanowiąc, że świadczenie takie nie może być udzielone w terminie późniejszym niż w ciągu siedmiu dni roboczych od dnia zgłoszenia. Uwzględniając okoliczność, iż osoby posiadające tytuł Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi lub Zasłużonego Dawcy Przeszczepu, a także inwalidzi wojenni i wojskowi oraz kombatanci, mają prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej w ogóle (oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach), przyjąć równocześnie należy, że szczególne uprawnienie świadczeniobiorcy swoim zakresem obejmuje także świadczenia diagnostyczne, w tym świadczenia tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego.
3.Ograniczenia
Prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej nie oznacza prawa do swobodnego wyboru konkretnego lekarza specjalisty czy lekarza udzielającego świadczeń w szpitalu. Zgodnie bowiem z przepisem art. 29 u.ś.o.z. świadczeniobiorca ma prawo wyboru świadczeniodawcy udzielającego ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych spośród tych świadczeniodawców, którzy zawarli umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Podobnie jak stanowi art. 30 u.ś.o.z., świadczeniobiorca ma prawo wyboru szpitala spośród szpitali, które zawarły umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Prawo wyboru świadczeniodawcy nie oznacza jednak prawa wyboru konkretnego lekarza udzielającego świadczeń z zakresu ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych. Wyjątek od powyższej reguły dotyczy wyłącznie świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej.
4.Zasady wypisywania recept
Zgodnie z przepisem § 3 ust. 1 pkt 2 lit. d rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich – dalej r.r.l. – recepta obejmuje dane dotyczące pacjenta, w tym kod uprawnień dodatkowych określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia „Kody uprawnień dodatkowych pacjenta” (w tym np. „ZK” – pacjent posiadający uprawnienia określone w art. 43 u.ś.o.z.). Obowiązkiem zatem osoby wystawiającej receptę pozostaje wpisanie kodu uprawnień dodatkowych. Jak stanowi jednak § 16 ust. 1 pkt 1 lit. a r.r.l., jeżeli na recepcie nie wpisano danych, wpisano je w sposób nieczytelny, błędny lub niezgodny z rozporządzeniem, osoba wydająca może ją zrealizować w następujących przypadkach: jeżeli na recepcie nie wpisano, wpisano w sposób nieczytelny, błędny lub niezgodny z rozporządzeniem kod uprawnień dodatkowych pacjenta – osoba wydająca określa go na podstawie odpowiednich dokumentów dotyczących pacjenta przedstawionych przez osobę okazującą receptę; osoba wydająca zamieszcza go na rewersie recepty oraz składa swój podpis i zamieszcza ten kod w komunikacie elektronicznym przekazywanym do oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia. Konkludując, w przypadku niewpisania na recepcie przez lekarza kodu uprawnień dodatkowych kod ten może zostać wpisany przez osobę wydającą lek na podstawie odpowiednich dokumentów dotyczących pacjenta przedstawionych przez osobę okazującą receptę.
5.Uwagi
Zasady udzielania świadczeń poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonych list oczekujących, o których mowa w art. 47c ust. 2 u.ś.o.z., dotyczą świadczeń opieki zdrowotnej w szpitalach i świadczeń specjalistycznych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej. Jak stanowi art. 5 pkt 1 u.ś.o.z., przez świadczenia ambulatoryjnej opieki zdrowotnej rozumieć należy udzielanie przez świadczeniodawców świadczeń opieki zdrowotnej osobom niewymagającym leczenia w warunkach całodobowych lub całodziennych. Z kolei świadczeniami specjalistycznymi w rozumieniu art. 5 pkt 36 u.ś.o.z. są świadczenia opieki zdrowotnej we wszystkich dziedzinach medycyny z wyłączeniem świadczeń udzielanych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej. Reguły zatem wynikające z przepisów art. 47c ust. 2 u.ś.o.z. odnoszone winny być do świadczeń opieki zdrowotnej we wszystkich dziedzinach medycyny (z wyłączeniem świadczeń udzielanych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej) udzielanych na rzecz osób niewymagających leczenia w warunkach całodobowych lub całodziennych, w tym również do świadczeń leczenia stomatologicznego. Na marginesie zaś przypomnienia wymaga, iż zasada udzielania świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej w dniu zgłoszenia wynika z kolei z postanowień załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej – „Wykaz świadczeń gwarantowanych lekarza podstawowej opieki zdrowotnej oraz warunki ich realizacji”, zgodnie z którymi w przypadkach uzasadnionych stanem zdrowia świadczeniobiorcy świadczenie lekarza podstawowej opieki zdrowotnej jest udzielane w dniu zgłoszenia, zgodnie z harmonogramem pracy świadczeniodawcy. W przypadku gdy świadczenie nie może być udzielone w dniu zgłoszenia, winno być ono udzielone przez lekarza w terminie uzgodnionym ze świadczeniobiorcą, ale nadal z zachowaniem reguły korzystania ze świadczeń poza kolejnością.