Pytanie

Czy pielęgniarka i położna posiadająca tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa lub położnictwa ma prawo w ramach zlecenia lekarskiego wystawiać recepty na leki niezbędne do kontynuacji leczenia (oczywiście z wyłączeniami)?

Nie wynika to wprost z art. 15a ust. 2 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, gdzie uprawnienie takie przewiduje się dla absolwentów studiów I stopnia na kierunku pielęgniarstwo i położnictwo, którzy ukończyli kurs specjalistyczny w tym zakresie, jednak istnieją argumenty prawne przemawiające za odpowiedzią twierdzącą. Po pierwsze, racjonalny ustawodawca przyznając pielęgniarkom ze specjalizacją uprawnienie do ordynowania leków, a maiore ad minus powinien upoważnić je także do ich "przedłużania". Sugeruje to także obniżenie kryterium z konieczności ukończenia studiów magisterskich przy ordynowaniu na licencjackie przy receptach w ramach kontynuacji leczenia. Drugi, silniejszy argument wynika z art. 15b ust. 2 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej pielęgniarka i położna o których mowa w art. 15a ust. 1 (czyli uprawniona do ordynowania leków, ergo także ze specjalizacją) mogą bez dokonania osobistego badania pacjenta wystawić receptę niezbędną do kontynuacji leczenia (...) jeżeli jest to uzasadnione stanem zdrowia odzwierciedlonym w dokumentacji medycznej.

Odpowiedź

W ustawie z 11 września 2015 roku o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw ustawodawca przewidział uprawnienia wynikające z przepisu art. 15a ust. 2 ustawy z 15 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i położnej - dalej u.z.p.p., dla pielęgniarek posiadających tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, ale nieposiadających wyższego wykształcenia.

Uzasadnienie

Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej w art. 15a ust. 1 i 2 u.z.p.p. nadaje kompetencje pielęgniarkom w dwóch różnych zakresach. W myśl przepisu art. 15a ust. 1 u.z.p.p., w ramach samodzielnego wykonywania świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych pielęgniarka i położna posiadające dyplom ukończenia studiów drugiego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo oraz pielęgniarka i położna posiadające tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa mają prawo samodzielnie:

a) ordynować leki zawierające określone substancje czynne, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, w tym wystawiać na nie recepty,

b) ordynować określone wyroby medyczne, w tym wystawiać na nie zlecenia albo recepty

- jeżeli ukończyły kurs specjalistyczny w tym zakresie.

W pierwotnej wersji ustawy obowiązującej do 3 listopada 2015 roku w art. 15a ust. 2 u.z.p.p., w ramach realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji tylko pielęgniarka i położna posiadające dyplom ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo zostały uprawnione do wystawiania recept na leki, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędne do kontynuacji leczenia, pod warunkiem ukończenia kursu specjalistycznego w tym zakresie.

Z dniem 3 listopada 2015 roku do grona osób uprawnionych, w ramach realizacji zleceń lekarskich, do wystawiania recept na leki, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędne do kontynuacji leczenia, ustawodawca włączył pielęgniarki i położne posiadające tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa. Powyższa zmiana została wprowadzona ustawą z 11 września 2015 roku o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw.

W art. 15a ust. 1 u.z.p.p. ustawodawca uregulował możliwość ordynowania, przez osoby tam wskazane, leków z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia oraz wyrobów medycznych i wystawiania na nie odpowiedni recept lub zleceń.

Artykuł 15a ust. 2 u.z.p.p. dotyczy innej sytuacji, mianowicie w przepisie tym ustawodawca wyposażył pielęgniarki i położne posiadające dyplom ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo oraz pielęgniarki i położne posiadające tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, w ramach realizacji zleceń lekarskich, w uprawnienie do wystawiania recept na leki z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe.

Zatem art. 15a ust. 1 u.z.p.p. obejmuje kompetencje pielęgniarki, położnej w ramach samodzielnego wykonywania świadczeń do ordynowania wyżej wymienionych produktów i wyrobów, w tym przepisywania odpowiedni recept lub zleceń na wyżej wymienione  produkty i wyroby. Natomiast art. 15a ust. 2 u.z.p.p. obejmuje kompetencje pielęgniarki, położnej do wystawiania, w ramach realizacji zleceń lekarskich, recept na leki z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędne do kontynuacji leczenia, ale jedynie w ramach realizacji zleceń lekarskich.

Odnośnie art. 15b ust. 2 u.z.p.p., wskazać należy, że dotyczy on sytuacji opisanej w art. 15a ust. 1 u.z.p.p., przy czym należy zwrócić uwagę na konstrukcję tego przepisu. Mianowicie pielęgniarka, położna w ramach samodzielnego wykonywania świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych uprawniona została do kontynuacji udzielanych przez siebie świadczeń, objętych tym przepisem, a więc świadczeń realizowanych samodzielnie, a nie w ramach realizacji zleceń lekarskich.

Zwrócić należy też uwagę na przepis art. 15a ust. 8 u.z.p.p., który zawiera delegację ustawową dla ministra właściwego do spraw zdrowia do określenia w drodze rozporządzenia:

1) wykazu:

a) substancji czynnych zawartych w lekach, o których mowa w art. 15a ust. 1 u.z.p.p.,

b) środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, o których mowa w art. 15a ust. 1 u.z.p.p.,

c) wyrobów medycznych, o których mowa w art. 15a ust. 1 u.z.p.p.,

2) wykazu badań diagnostycznych, o których mowa w art. 15a ust. 6 u.z.p.p.,

3) sposobu i trybu wystawiania recept, o których mowa w art. 15a ust. 1 i 2 u.z.p.p.,

4) wzoru recepty, o której mowa w art. 15a ust. 1 i 2 u.z.p.p.,

5) sposobu zaopatrywania w druki recept, o których mowa w art. 15a ust. 1 i 2 u.z.p.p., i sposobu ich przechowywania,

6) sposobu realizacji recept, o których mowa w art. 15a ust. 1 i 2 u.z.p.p., oraz kontroli ich wystawiania i realizacji

- biorąc pod uwagę niezbędne kwalifikacje oraz wymagany zakres umiejętności i obowiązków, konieczność zapewnienia prawidłowego wystawiania recept, w szczególności w zakresie przepisów art. 15a ust. 3 i 4 u.z.p.p., oraz zapewnienia prawidłowej realizacji recepty i zadań kontrolnych podmiotów uprawnionych do kontroli recept.

Rozporządzenie ministra zdrowia z 20 października 2015 roku w sprawie wykazu substancji czynnych zawartych w lekach, wykazu środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wykazu wyrobów medycznych i wykazu badań diagnostycznych realizuje dyspozycję art. 15a ust. 8 u.z.p.p. pkt 1 i 2. Natomiast rozporządzenie ministra zdrowia z 28 października 2015 roku w sprawie recept wystawianych przez pielęgniarki i położne stanowi akt wykonawczy do art. 15a ust. 8 pkt 3-6 u.z.p.p.

Wyjaśnić należy również, że na podstawie art. 4 ustawy z 22 lipca 2014 roku o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw recepty na leki zawierające określone substancje czynne oraz na środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, recepty i zlecenia na określone wyroby medyczne oraz skierowania na określone badania diagnostyczne, o których mowa w art. 15a u.z.p.p, będą mogły być wystawiane przez uprawnione pielęgniarki i położne nie wcześniej niż od 1 stycznia 2016 roku.

Reasumując, pielęgniarki i położne, które posiadają dyplom ukończenia studiów drugiego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo oraz pielęgniarki i położne, które posiadają tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa uprawnione zostały do ordynowania leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia i wyrobów medycznych i wystawiania na nie recept, jednakże ograniczając to uprawnienie do określonej rozporządzeniem grupy produktów i wyrobów. Pielęgniarki i położne posiadające dyplom ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo oraz pielęgniarki i położne posiadające tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, w ramach realizacji zleceń lekarskich, uprawnione zostały do wystawiania recept na leki z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędne do kontynuacji leczenia. Warunkiem koniecznym do realizacji powyższych uprawnień jest ukończenie kursu specjalistycznego w tych zakresach.

Pierwotny projekt zmiany ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej nie przewidywał kompetencji określonych w przepisie art. 15a ust. 1 u.z.p.p. dla pielęgniarek, położnych posiadających tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa lub położnictwa. Przepis ten został uzupełniony na etapie prac sejmowych. Z uwagi na lukę w przepisie art. 15a ust. 2, która pomijała pielęgniarki i położne posiadające tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, ta niedoskonałość została naprawiona wspomnianą ustawą z 11 września 2015 roku o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw.

Tak więc pielęgniarki i położne posiadające tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa uprawnione zostały do ordynowania leków zawierających określone substancje czynne, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, w tym wystawiania na nie recepty, a także do ordynowania określonych wyrobów medycznych, w tym wystawiania na nie zlecenia albo recepty. Ponadto pielęgniarki i położne posiadające tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa uprawnione zostały w ramach realizacji zleceń lekarskich, do wystawiania recept na leki z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędne do kontynuacji leczenia.

Czytaj inne komentarze tej autorki:

Praca pielęgniarki na stanowisku dyspozytora nie powoduje przerwy w zawodzie>>>

Spirometrię może wykonać pielęgniarka po kursie specjalistycznym>>>

Położna nie może zajmować stanowiska naczelnej pielęgniarki >>>

Położna bez kwalifikacji pielęgniarskich nie może pracować jako pielęgniarka>>>

 

Iwona Choromańska

Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizuje się w prawie medycznym. Prowadzi obsługę prawną podmiotów leczniczych. Przez wiele lat współpracowała z Naczelną Izbą Pielęgniarek i Położnych. Uczestniczyła również w wielu szkoleniach pielęgniarek i położnych jako wykładowca.