Ograniczenia w gospodarowaniu majątkiem SP ZOZ-u

Na gruncie ustawy o działalności leczniczej jest zasadą, iż samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej (SPZOZ) prowadzą samodzielną gospodarkę przekazanymi im nieruchomościami, ruchomościami oraz majątkiem własnym. Podobnie jak było to uregulowane w poprzednio obowiązujących przepisach prawa o zakładach opieki zdrowotnej, tak również w nowej ustawie podmioty tworzące mają ustawowy obowiązek wyposażania publicznych podmiotów leczniczych w majątek nieruchomy i ruchomy, w oparciu o który podmioty te prowadzą działalność leczniczą. Owo wyposażenie zarówno pod rządami poprzedniej ustawy, jak i obecnie może przybrać jedynie formę oddania w nieodpłatne użytkowanie. W praktyce obserwujemy próby przekazywania SPZOZ przez podmioty tworzące określonych środków majątkowych w drodze umowy najmu lub dzierżawy. Należy jednak stać na stanowisku, że takie rozwiązanie nie ma podstawy prawnej, gdyż jedynie prawnie dopuszczalną podstawą takiego wyposażenia może być umowa oddania w bezpłatne użytkowanie.

1. Ograniczenia w zakresie gospodarowania aktywami trwałymi i innym majątkiem podmiotu leczniczego

Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn zm.) – dalej u.dz.l. – przyjmuje zasadę, z której wynika, że zasadniczo każdy rodzaj rozporządzenia majątkiem publicznego podmiotu leczniczego podlega reglamentacji prawnej. Oznacza to, że podmiot leczniczy zamierzający zadysponować określonym składnikiem swojego majątku musi przestrzegać specjalnych regulacji określonych przepisami ustawy o działalności leczniczej oraz stosować procedury, które określone zostały przez podmiot tworzący.
Co do zasady reglamentacji prawnej będą podlegały wszystkie czynności prawne, których skutkiem będzie lub może być zbycie „aktywów trwałych" samodzielnego publicznego podmiotu leczniczego, jak również oddanie ich w dzierżawę, najem, użytkowanie oraz użyczenie.
Reglamentacja ta w pewnych przypadkach oznacza całkowity zakaz dokonywania określonych rozporządzeń majątkiem podmiotu leczniczego. Zgodnie bowiem z art. 54 ust. 4 u.dz.l. prawnie zakazane jest wniesienie jakichkolwiek składników majątkowych SPZOZ lub przysługujących temu podmiotowi praw jako aportu do spółki, której przedmiotem jest prowadzenie działalności leczniczej. Całkowity zakaz taki dotyczy także przekazania w jakiejkolwiek formie takiego majątku do stowarzyszenia lub fundacji, które prowadzą działalność leczniczą. W takim przypadku nawet udzielenie zgody na dokonanie tego rodzaju czynności przez podmiot leczniczy nie spowoduje, że stanie się ona ważna.
Czynności, o których mowa wyżej, będą natomiast możliwe w przypadku spółek, stowarzyszeń lub fundacji, które nie prowadzą działalności leczniczej, jednakże warunkiem ich ważności będzie uzyskanie uprzedniej zgody podmiotu tworzącego.
Zgodnie z art. 54 ust. 2 u.dz.l. każde zbycie aktywów trwałych SPZOZ, jak również oddanie ich w dzierżawę, najem, użytkowanie oraz użyczenie, możliwe będzie zgodnie z warunkami szczegółowo określonymi przez podmiot tworzący, z tym jednak, że w każdym wypadku warunkiem podstawowym będzie uzyskanie zgody podmiotu tworzącego.

2. Aktywa trwałe i majątek SPZOZ

Omówienie praktycznych aspektów ograniczeń podmiotu leczniczego w dysponowaniu składnikami majątkowymi wymaga wyjaśnienia znaczenia dwóch pojęć, którymi posługuje się ustawa o działalności leczniczej.
Pierwszym z nich jest pojęcie aktywów trwałych. Ustawa o działalności leczniczej nie definiuje jego rozumienia ani nie odsyła w tym zakresie do definicji zawartej w innych przepisach prawa. W tej sytuacji, przy określaniu, czy dany składnik majątkowy mieści się w kategorii aktywa trwałego, konieczne będzie sięgnięcie do przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 z późn. zm.) – dalej u.r.
Zgodnie z regulacjami tej ustawy aktywa trwałe (nazywane też majątkiem trwałym) to część aktywów podmiotu leczniczego o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż rok. Aktywami trwałymi będą te aktywa jednostki, które nie będą mogły być uznane za aktywa obrotowe. W skład majątku trwałego mogą wchodzić wartości niematerialne i prawne, rzeczowe aktywa trwałe, w tym środki trwałe i środki trwałe w budowie, należności i inwestycje długoterminowe i długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.
Drugim pojęciem, którym posługuje się w omawianym zakresie ustawa o działalności leczniczej, jest pojęcie majątku SPZOZ (występuje ono w art. 54 ust. 4 u.dz.l.). Analiza przepisów ustawy wskazuje, że akt ten posługuje się pojęciem „majątek" dla określenia nieruchomości, które zostały mu nieodpłatnie przekazane w użytkowanie przez podmiot tworzący oraz przekazane mu przez ten podmiot inne, niebędące nieruchomościami składniki majątkowe Skarbu Państwa lub majątek komunalny oraz „majątek własny", a więc nabyty przez podmiot leczniczy w innej formie aniżeli w drodze przekazania w użytkowanie przez podmiot tworzący (podobnie M. Dercz (w:) M. Dercz, T. Rek, Ustawa o działalności leczniczej. Komentarz, Warszawa 2012, komentarz do art. 54).
Z zestawienia powyższych uwag wynika jednoznacznie, że w rozumieniu przepisów ustawy o działalności leczniczej każdy składnik majątku samodzielnego publicznego podmiotu leczniczego, który może być uznany za jego składnik aktywów trwałych, jest składnikiem majątku samodzielnego publicznego podmiotu leczniczego. Oznacza to, że nie każdy składnik majątku publicznego zakładu opieki zdrowotnej musi być składnikiem jego aktywów trwałych.
Dla przypomnienia warto jeszcze raz podkreślić, że każda dyspozycja publicznego podmiotu leczniczego, której skutkiem byłoby wniesienie jakiegokolwiek składnika jego majątku jako aportu do spółki prowadzącej działalność leczniczą w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 2 u.dz.l., a więc nie tylko w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych, ale także prowadzenia działalności w zakresie promocji zdrowia lub realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, będzie w świetle przepisów art. 54 ust. 4 u.dz.l. nieważna. Podobny skutek wystąpi, jeżeli tego rodzaju składnik majątku podmiotu leczniczego zostanie przekazany fundacji lub stowarzyszeniu, które działalność taką prowadzą. Sankcja nieważności z tytułu tego rodzaju czynności nie będzie dotyczyła natomiast wniesienia majątku podmiotu leczniczego jako aportu do spółki lub przekazania stowarzyszeniu lub fundacji, które nie prowadzą działalności leczniczej. Warunkiem jednak ważności takiej czynności będzie uzyskanie zgody podmiotu tworzącego na jej dokonanie.

(...)

Fragment komentarza zamieszczonego w całości w publikacji Serwis Prawo i Zdrowie