NSA: Od szczepionki nie ma ucieczki

Decyzja o zaszczepieniu dziecka nie została pozostawiona rodzicom. Jeśli uchylają się od wykonania tego obowiązku, muszą się liczyć z postępowaniem egzekucyjnym i grzywnami przymuszającymi - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

Rodzicie małoletniej zwlekali z zaszczepieniem jej zgodnie z planem szczepień. W tej sytuacji Powiatowy Inspektor Sanitarny w Koninie powołując się na przepisy ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi wystawił i doręczył każdemu z rodziców tytuł wykonawczy oraz postanowienie wojewody o nałożeniu grzywny.

Szczepienia dobrowolne i po dokładniejszym zbadaniu czytaj tutaj>>

Zarzuty rodzica

W odpowiedzi na to działanie ojciec dziecka wyjaśnił, że jego córka jest zdrowa i nie choruje na żadną chorobę zakaźną. W tym momencie szczepienie nie ma zatem sensu. Zakwestionował też możliwość wystawienia tytułu wykonawczego bez wcześniejszego wydania decyzji administracyjnej. Zauważył, że organ nie wskazał w tytule wykonawczym rodzaju szczepionki i jej producenta oraz dawki w której szczepionka ma być podana. Ta wadliwość tytułu wykonawczego, że przymuszenie go do zaszczepienia dziecka będzie nielegalne.

Inspektor wyjaśnił, że zgodnie z planem obowiązkowych szczepień u dzieci w wieku od 13 miesiąca życia do 19 roku życia, córka skarżącego ma zostać zaszczepiona przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, odrze, śwince i różyczce. Decyzję o szczepionce i dawce podejmuje w każdym tym przypadku lekarz. Natomiast postępowanie przymuszające jest jak najbardziej legalne i konieczne, skoro dobrowolnie nie zgodził się na zaszczepienie dziecka.

Od razu postępowanie egzekucyjne

Wojewódzki Inspektor Sanitarny utrzymał to postanowienie w mocy. Doprecyzował, że to rozporządzenie w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych nie określa jakiego preparatu należy użyć do szczepień (nie podaje nazwy szczepionki i producenta). Decyzję czym zaszczepić pacjenta podejmuje lekarz kwalifikujący go do szczepień. Wyjaśnił również, że obowiązek szczepienia ochronnego wynika wprost z ustawy, dlatego nie wydaje się decyzji administracyjnej, a tylko od razu tytuł wykonawczy. Ponadto, skoro dziecko, które miało zostać zaszczepione pozostaje pod opieką obojga rodziców przymuszające postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte wobec obojga z nich, ale toczy się oddzielnie. Każdemu z rodziców wojewoda wymierzył również grzywnę, która nie jest karą, ale środkiem mającym skłonić ich do zaszczepienia dziecka. Po wykonaniu tego obowiązku może zostać uchylona.

Zasady obowiązkowych szczepień ochronnych

Osoby przebywające na terytorium RP są obowiązane do poddania się szczepieniom ochronnym (art. 5 ust. 1 ustawy). Wykaz chorób objętych obowiązkiem szczepień ochronnych oraz osoby lub grupy osób poddane temu obowiązkowi został określony w rozporządzeniu ministra zdrowia w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych. Szczepienia przeprowadza się zgodnie z programem szczepień ochronnych na dany rok, ogłaszanym przez Głównego Inspektora Sanitarnego w formie komunikatu. W przypadku dzieci nad jego realizacją czuwa pediatra wybrany przez rodziców.

Długa droga do sądu

Sąd Administracyjny w Poznaniu zgodził się z organami inspekcji sanitarnej, iż obowiązek ochronnego szczepienia jest bezpośrednio wykonalny, wynika wprost z przepisów ustawy i dlatego oddalił skargę.

Wyjaśnił, że nie poddanie się szczepieniu w wyznaczonych terminach skutkuje wszczęciem postępowania egzekucyjnego. Egzekucję prowadzi wojewoda, na wniosek organów nadzoru sanitarnego, które jako wierzyciele wyrażają swoje stanowisko w sprawie. Procedura jest zatem kilkuetapowa: przymuszanej osobie przysługują zarzuty na wszczęcie postępowania egzekucyjnego, które rozpatrują organy inspekcji sanitarnej. Dopiero potem rozstrzygnięcie wydaje wojewoda. Skarga do sądu administracyjnego służy dopiero na jego decyzje.

Zobacz przebieg tej procedury na wykresie.

Wspólna decyzja rodziców

Sąd podkreślił, że obowiązek zaszczepienia małoletniego spoczywa przede wszystkim na jego rodzicach, jako opiekunach prawnych.

Jeżeli przysługuje im pełnia władzy rodzicielskiej decyzja jest podejmowania wspólnie, co oznacza, że ponoszą wspólnie odpowiedzialność za niewykonanie tego obowiązku. Nie jest jednak wadliwe wszczęcie i prowadzenie osobnego postępowania egzekucyjnego względem każdego z nich. Nadal będą mogli wspólnie wykonać obowiązek zaszczepienia.

Urzędnik nie wskazuje szczepionki

Przypomniał, że przed szczepieniem lekarz przeprowadza badanie kwalifikacyjne, aby wykluczyć przeciwwskazania medyczne do jego przeprowadzenia. Badanie to jest częścią szczepienia i dokonuje się go bezpośrednio, gdy osoba do zaszczepienia stawi się u lekarza.

Decyzja o zaszczepieniu pozostawiona jest zatem lekarzowi, który określa jednocześnie szczepionkę i właściwą jej dawkę. Organy inspekcji sanitarnej nie tylko nie mają prawa, ale przede wszystkim kwalifikacji, aby w tytule wykonawczym wydanym przed lekarskim badaniem kwalifikacyjnym określić preparat (szczepionkę) i dawką, którą należy zaaplikować.

NSA podtrzymał rozstrzygnięcie

Naczelny Sąd Administracyjny zaakceptował to rozstrzygnięcie.

Podkreślił, że nie ma podstaw, by żądać od organu administracyjnego by ten wiedział jaką szczepionkę należy podać i w jakiej dawce. Stąd taka treść nie może znaleźć się w tytule wykonawczym. Nie jest on zatem z tego powodu wadliwy i niewykonalny. W każdym indywidualnym przypadku decyzja ta pozostawiona jest lekarzowi.

Szerzej Sąd wypowiedział się o badaniu kwalifikacyjnym, które jest przeprowadzane przed właściwą czynnością zaszczepienia. Wskazał, że jest ono integralnym i niezbędnym elementem procedury obowiązkowego szczepienia ochronnego. Pozwala lekarzowi ustalić czy stan zdrowia pacjenta pozwala go zaszczepić bez ryzyka powikłań. Na jego podstawie lekarz ustala też szczepionkę, którą pacjent ma dostać. Co ważne, między badaniem, a właściwym szczepieniem nie może upłynąć więcej niż 24h. Z tego punktu widzenia tytuł wykonawczy nie musi wskazywać, że przed szczepieniem należy je przeprowadzić. Jeżeli bowiem w tytule wykonawczym nakazano przeprowadzenie szczepienia ochronnego obejmuje to także obowiązek poddania się przez dziecko lekarskiemu badaniu kwalifikacyjnemu. Jeżeli rodzic odmówi poddania dziecka badaniu kwalifikacyjnemu to będzie to równoznaczne z odmową zaszczepienia.

Wyrok NSA w Warszawie z dnia 25.04.2018 r. II OSK 2434/17.