Rozporządzenie ministra zdrowia z 28 lutego 2017 roku w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego - dalej r.ś.z.p. - obowiązuje od 23 marca 2017 roku. Zastępuje ono rozporządzenie ministra zdrowia z 7 listopada 2007 roku w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego.
Rozporządzenie z 28 lutego 2017 roku jest aktem wykonawczym, wydanym na podstawie art. 6 ustawy z 15 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i położnej.
Rozporządzenie określa:
rodzaj i zakres świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, które mogą być udzielane samodzielnie bez zlecenia lekarskiego przez pielęgniarkę i położną;
wykaz produktów leczniczych oraz środków pomocniczych, do stosowania których są uprawnione pielęgniarki i położne samodzielnie bez zlecenia lekarskiego;
rodzaje materiałów, które mogą być pobierane przez pielęgniarkę i położną do celów diagnostycznych samodzielnie bez zlecenia lekarskiego;
rodzaj i zakres medycznych czynności ratunkowych wykonywanych przez pielęgniarkę;
wykaz badań diagnostycznych do samodzielnego przeprowadzania przez pielęgniarkę i położną.
Rozporządzenie z 2017 r. charakteryzuje się inną konstrukcją prawną, niż poprzedzające je rozporządzenie z 2007r. W § 2 r.ś.z.p. stwierdza się, że pielęgniarka lub położna może udzielać samodzielnie bez zlecenia lekarskiego świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, zgodnie z posiadaną wiedzą i umiejętnościami nabytymi po ukończeniu szkoły pielęgniarskiej lub szkoły położnych, z uwzględnieniem uprawnień zastrzeżonych dla pielęgniarki położnej odpowiednio w § 3 i § 7 r.ś.z.p.
Różnice pomiędzy oboma aktami prawnymi najlepiej zilustruje porównanie tabelaryczne:
| \\\ Uprawnienia \\\ | \\\\\\ Rozporządzenie z dnia 7 listopada 2007 r. \\\ | \\\\\\ Rozporządzenie z dnia 28 lutego 2017 r. \\\ | \\
| \\\ Uprawnienia pielęgniarki do wykonywania samodzielnie bez zlecenia lekarskiego świadczeń: \\\ | \\\\\\ 1) zapobiegawczych obejmujących: \\\a) prowadzenie poradnictwa w zakresie samoopieki w życiu z chorobą i niepełnosprawnością w stosunku do człowieka chorego i jego rodziny, \\\b) psychoedukację chorych z zaburzeniami psychicznymi i uzależnieniami oraz ich rodzin, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\c) prowadzenie poradnictwa w zakresie żywienia dorosłych oraz dzieci zdrowych, \\\d) prowadzenie poradnictwa w zakresie żywienia dzieci chorych, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa pediatrycznego, \\\e) prowadzenie poradnictwa w zakresie sprawowania opieki nad dziećmi z grup dyspanseryjnych, pod warunkiem odbycia kursu kwalifikacyjnego w zakresie pielęgniarstwa w środowisku nauczania i wychowania lub uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa pediatrycznego, \\\f) pielęgnację skóry i błon śluzowych z zastosowaniem środków farmaceutycznych i materiałów medycznych, \\\g) wykonywanie szczepień ochronnych w ramach kalendarza szczepień i na zlecenie właściwych jednostek organizacyjnych służby zdrowia oraz wystawianie związanych z tym zaświadczeń, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\h) organizację izolacji chorych zakaźnie w miejscach publicznych i w warunkach domowych \\\ | \\\\\\ 1) zapobiegawczych obejmujących: \\\a) psychoedukację pacjentów z zaburzeniami psychicznymi i uzależnieniami oraz ich rodzin, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny w tym zakresie lub kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego, lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego, lub posiada tytuł magistra pielęgniarstwa, \\\b) prowadzenie edukacji osób chorych na cukrzycę i ich rodzin, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzicznie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu, lub posiada tytuł magistra pielęgniarstwa; \\\ | \\
| \\\ 2) diagnostycznych obejmujących: \\\a) wykonywanie badania fizykalnego, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, \\\b) wykonywanie badania fizykalnego umożliwiającego wczesne wykrywanie chorób sutka, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\c) kierowanie na badania diagnostyczne lub pobieranie materiałów do badań diagnostycznych, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, \\\d) kierowanie na badania lub pobieranie materiałów do badań bakteriologicznych (mocz, kał, plwocina, wymazy z nosa, gardła i narządów płciowych i inne wydzieliny), pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, \\\e) wykonywanie testów diagnostycznych dla oznaczenia ciał ketonowych i glukozy we krwi i w moczu, \\\f) oznaczanie glikemii za pomocą glukometru, \\\g) wykonywanie badań przesiewowych oraz kierowanie do lekarzy, pod warunkiem odbycia kursu kwalifikacyjnego w zakresie pielęgniarstwa w środowisku nauczania i wychowania lub w zakresie pielęgniarstwa środowiskowego (rodzinnego), \\\h) wykonywanie EKG, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\i) wykonywanie pulsoksymetrii, \\\j) wykonywanie pomiarów stężenia gazów biorących udział w procesie oddychania (gazometrii, kapnometrii), pod warunkiem odbycia kursu kwalifikacyjnego w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii, \\\k) ocenę wydolności oddechowej metodą spirometrii. \\\l) wstępną ocenę ciężkości urazów i organizację bezpiecznego transportu chorego, \\\m) ocenę stopnia i powierzchni oparzeń oraz podjęcie działań leczniczych w ramach pomocy przedlekarskiej, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\n) ocenę stanu świadomości chorego z wykorzystaniem właściwych metod oceny (schematów, klasyfikacji), pod warunkiem odbycia kursu kwalifikacyjnego w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii lub uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, \\\o) ocenę poziomu znieczulenia pacjenta oraz relaksometrię, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii, \\\p) prowadzenie bilansu wodnego, \\\q) ocenę stopnia przewodnienia pacjenta dializowanego, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\r) ocenę i monitorowanie bólu oraz innych objawów u przewlekle chorych objętych opieką paliatywną oraz ocenę wydolności fizycznej chorego, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\s) ocenę jakości życia chorego objętego opieką paliatywną, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego; \\\ | \\\\\\ 2) diagnostycznych obejmujących: \\\a) wykonywanie badania fizykalnego, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa uzyskany po 2001 r., lub ukończyła studia pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo, które rozpoczęły się w roku akademickim 2012/2013, lub posiada zaświadczenie o ukończeniu kursu z zakresu badania fizykalnego Advanced Physical Assessment, \\\b) wykonywanie standardowego, spoczynkowego badania elektrokardiograficznego i rozpoznanie cech elektrokardiograficznych stanów chorobowych w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny w tym zakresie, \\\c) wykonywanie gazometrii z krwi tętniczej pobranej przez kaniulę założoną uprzednio przez lekarza w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego, jeżeli ukończyła kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu, \\\d) ocenę i monitorowanie poziomu znieczulenia pacjenta oraz poziomu zwiotczenia w trakcie znieczulenia ogólnego, jeżeli ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki; \\\ | \\|
| \\\ 3) leczniczych obejmujących: \\\a) ustalanie diety w żywieniu ludzi chorych w oparciu o obowiązujące w tym zakresie wytyczne, \\\b) dobór i wykorzystanie różnych technik karmienia u chorych, \\\c) zakładanie zgłębnika do żołądka i odbarczenie treści, \\\d) wykonywanie zabiegów z zastosowaniem ciepła i zimna, \\\e) zakładanie cewnika do pęcherza moczowego i usuwanie założonego cewnika, \\\f) płukanie pęcherza moczowego, \\\g) wykonywanie zabiegów doodbytniczych (lewatywa, wlewka, kroplówka), \\\h) dobór sposobów i opatrywanie oparzeń, ran, odleżyn (do III° włącznie) oraz przetok, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\i) zdejmowanie szwów, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\j) doraźne podawanie tlenu, \\\k) tlenoterapię, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, \\\l) wykonywanie inhalacji, \\\m) stosowanie baniek lekarskich, \\\n) wykonywanie kaniulacji żył obwodowych, \\\o) podawanie dożylne leków oraz kroplowe przetaczanie dożylne płynów w ramach postępowania w resuscytacji krążeniowo-oddechowej według obowiązujących standardów postępowania w stanach naglących, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\p) doraźną modyfikację stałej dawki leczniczej insuliny krótkodziałającej, \\\q) kroplowe przetaczanie dożylne płynów, podawanie dożylne leków (Heparinum, Natrium Chloratum 0,9 %, Glucosum 5 %, Natrium Chloratum 10 %, Calcium 10 %) oraz modyfikację ich dawki, w trakcie trwania dializy, zgodnie z planem leczenia ustalonym dla danego pacjenta oraz obowiązującymi w danym zakładzie opieki zdrowotnej standardami, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\r) doraźną modyfikację dawki leczniczej leku przeciwbólowego i leków stosowanych w celu łagodzenia innych dokuczliwych objawów (duszność, nudności, wymioty, lęk, delirium) u chorych objętych opieką paliatywną, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\s) podawanie na zlecenie lekarskie dożylne, zewnątrzoponowe i podskórne leków łagodzących dokuczliwe objawy u chorych objętych opieką paliatywną, z uwzględnieniem nowoczesnych technik (stosowanie analgezji sterowanej przez chorego - PCA, ciągłego podawania leków i płynów podskórnie przy użyciu zestawu "Buterfly" oraz infuzorów), pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\t) przygotowanie chorych (i ich rodzin) leczonych metodami: Ciągła Ambulatoryjna Dializa Otrzewnowa (CADO), Automatyczna Dializa Otrzewnowa (ADO) i hemodializa oraz hiperalimentacja - do współudziału w prowadzonym leczeniu, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\u) wykonywanie intubacji dotchawiczej w sytuacjach nagłych, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii, \\\v) wykonywanie defibrylacji, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\w) zastosowanie unieruchomienia przy złamaniach kości i zwichnięciach oraz przygotowanie chorego do transportu, \\\x) zlecanie transportu chorego, \\\y) prowadzenie psychoterapii podstawowej oraz wykorzystanie elementów psychoterapii kwalifikowanej, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego; \\\ | \\\\\\ 3) leczniczych obejmujących: \\\a) dobór sposobów leczenia ran, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu, lub posiada tytuł magistra pielęgniarstwa, \\\b) doraźną modyfikację dawki leczniczej produktu leczniczego przeciwbólowego i produktów leczniczych stosowanych w celu łagodzenia bólu u osób objętych opieką paliatywną, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu, \\\c) przygotowanie pacjenta leczonego metodami: Ciągła Ambulatoryjna Dializa Otrzewnowa (CADO), Automatyczna Dializa Otrzewnowa (ADO) i hemodializa oraz hiperalimentacja oraz jego rodziny - do współudziału w prowadzonym leczeniu, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu, lub posiada tytuł magistra pielęgniarstwa, \\\d) wykonywanie intubacji dotchawiczej w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego, jeżeli ukończyła kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu, \\\e) podawanie produktów krwiopochodnych, rekombinowanych koncentratów czynników krzepnięcia oraz desmopresyny, w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego; \\\ | \\|
| \\\ 4) rehabilitacyjnych obejmujących: \\\a) prowadzenie rehabilitacji przyłóżkowej w celu zapobiegania powikłaniom wynikającym z unieruchomienia, \\\b) prowadzenie usprawniania ruchowego (siadanie, pionizacja, nauka chodzenia, nauka samoobsługi), \\\c) prowadzenie aktywizacji podopiecznych z wykorzystaniem elementów terapii zajęciowej, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\d) prowadzenie terapii kreatywnej i rehabilitacji chorych wymagających opieki paliatywnej, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\e) prowadzenie instruktażu w zakresie treningu pęcherza moczowego u chorych z problemem nietrzymania moczu, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\f) prowadzenie instruktażu w zakresie hartowania i kształtowania kikuta amputowanej kończyny, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\g) rehabilitację podopiecznych z zaburzeniami psychicznymi, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\h) wnioskowanie o objęcie opieką społeczną, pod warunkiem odbycia kursu kwalifikacyjnego w zakresie pielęgniarstwa środowiskowego (rodzinnego). \\\ | \\\\\\ 4) rehabilitacyjnych obejmujących \\\a) rehabilitację pacjentów z zaburzeniami psychicznymi, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny w tym zakresie lub kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu, lub posiada tytuł magistra pielęgniarstwa. \\\ | \\|
| \\\ Uprawnienia pielęgniarki systemu w rozumieniu art. 3 pkt 6 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym do wykonywania samodzielnie bez zlecenia lekarskiego medycznych czynności ratunkowych obejmujących: \\\ | \\\\\\ 1) ocenę stanu pacjenta w celu ustalenia postępowania i podjęcia decyzji o prowadzeniu lub odstąpieniu od medycznych czynności ratunkowych; \\\2) układanie pacjenta w pozycji właściwej dla jego stanu zdrowia lub odniesionych obrażeń; \\\3) podjęcie i prowadzenie podstawowej i zaawansowanej resuscytacji krążeniowo-oddechowej u dorosłych i dzieci według standardów ogłoszonych w obwieszczeniu wydanym na podstawie art. 43 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym; \\\4) bezprzyrządowe przywracanie drożności dróg oddechowych; \\\5) przyrządowe przywracanie i zabezpieczanie drożności dróg oddechowych z zastosowaniem w szczególności: \\\a) rurki ustno-gardłowej, \\\b) rurki nosowo-gardłowej, \\\c) maski krtaniowej, \\\d) rurki krtaniowej, \\\e) konikopunkcji, pod warunkiem odbycia dodatkowego kursu specjalistycznego; \\\6) odsysanie dróg oddechowych; \\\7) podjęcie tlenoterapii biernej lub wspomagania oddechu lub wentylacji zastępczej powietrzem lub tlenem: \\\a) ręcznie - z użyciem: \\\8) – maski twarzowej, \\\9) – zastawki jednokierunkowej i worka oddechowego, \\\b) mechanicznie - z użyciem respiratora; \\\8) intubację dotchawiczą w laryngoskopii bezpośredniej w nagłym zatrzymaniu krążenia przez usta lub przez nos, bez użycia środków zwiotczających oraz prowadzenie wentylacji zastępczej; \\\9) wykonanie EKG; \\\10) wykonanie defibrylacji ręcznej na podstawie EKG; \\\11) wykonanie defibrylacji zautomatyzowanej; \\\12) monitorowanie czynności układu oddechowego; \\\13) monitorowanie czynności układu krążenia metodami nieinwazyjnymi; \\\14) wykonanie kaniulacji żył obwodowych kończyn górnych i dolnych oraz żyły szyjnej zewnętrznej; \\\15) wykonanie dojścia doszpikowego przy użyciu gotowego zestawu, pod warunkiem odbycia dodatkowego kursu specjalistycznego; \\\16) podawanie leków drogą dożylną, domięśniową, podskórną, dotchawiczą, doustną, doodbytniczą i wziewną oraz doszpikową, przy użyciu gotowego zestawu (podawanie leków drogą doszpikową pod warunkiem odbycia dodatkowego kursu specjalistycznego); \\\17) odbarczenie odmy prężnej drogą nakłucia jamy opłucnowej, pod warunkiem odbycia dodatkowego kursu specjalistycznego; \\\18) oznaczanie poziomu parametrów krytycznych z użyciem dostępnego sprzętu, w tym w szczególności: \\\a) poziomu glukozy w surowicy, \\\b) poziomu elektrolitów w surowicy, \\\c) badania gazometrycznego krwi włośniczkowej; \\\19) opatrywanie ran; \\\20) tamowanie krwotoków; \\\21) unieruchamianie kręgosłupa ze szczególnym uwzględnieniem odcinka szyjnego; \\\22) odebranie porodu nagłego w warunkach pozaszpitalnych; \\\23) segregację medyczną w rozumieniu art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym; \\\24) podejmowanie działań zabezpieczających w celu ograniczenia skutków zdrowotnych zdarzenia; \\\25) przygotowanie pacjenta i opieka medyczna podczas transportu przez zespół ratownictwa medycznego w rozumieniu art. 3 pkt 10 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym. \\\ | \\\\\\ 1) ocenę stanu pacjenta; \\\2) układanie pacjenta w pozycji właściwej dla stanu pacjenta lub odniesionych obrażeń; \\\3) podjęcie i prowadzenie podstawowej i zaawansowanej resuscytacji krążeniowo-oddechowej zgodnie z aktualną wiedzą medyczną; \\\4) bezprzyrządowe przywracanie drożności dróg oddechowych; \\\5) przyrządowe przywracanie i zabezpieczanie drożności dróg oddechowych z zastosowaniem w szczególności: \\\a) rurki ustno-gardłowej, \\\b) rurki nosowo-gardłowej, \\\c) przyrządów nadgłośniowych, \\\d) konikopunkcji, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu; \\\6) odsysanie dróg oddechowych; \\\7) podjęcie tlenoterapii czynnej lub wspomagania oddechu lub sztucznej wentylacji płuc metodami bezprzyrządowymi i przyrządowymi, z użyciem tlenu lub powietrza, w tym z użyciem respiratora; \\\8) wykonywanie intubacji dotchawiczej lub prowadzenie wentylacji nieinwazyjnej w nagłym zatrzymaniu krążenia; \\\9) wykonywanie defibrylacji manualnej na podstawie EKG lub zapisu kardiomonitora; \\\10) wykonywanie defibrylacji zautomatyzowanej; \\\11) wykonywanie przezskórnej elektrostymulacji serca w bradyarytmiach, w przypadku pacjentów niestabilnych hemodynamicznie; \\\12) wykonywanie kardiowersji w tachyarytmiach, w przypadku pacjentów niestabilnych hemodynamicznie; \\\13) wykonywanie i ocena zapisu EKG; \\\14) monitorowanie czynności układu oddechowego; \\\15) monitorowanie czynności układu krążenia metodami nieinwazyjnymi; \\\16) wykonywanie kaniulacji żył obwodowych oraz żyły szyjnej zewnętrznej; \\\17) wykonywanie dojścia doszpikowego przy użyciu gotowego zestawu, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu; \\\18) podawanie produktów leczniczych drogą dożylną, domięśniową, podskórną, doustną, podjęzykową, wziewną, dotchawiczą, doodbytniczą oraz doszpikową (w przypadku podawania produktów leczniczych drogą doszpikową, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu); \\\19) odbarczenie odmy prężnej drogą nakłucia jamy opłucnowej, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu; \\\20) oznaczanie parametrów krytycznych z użyciem dostępnego sprzętu; \\\21) opatrywanie ran; \\\22) tamowanie krwawień zewnętrznych; \\\23) unieruchamianie złamań, zwichnięć i skręceń; \\\24) unieruchamianie kręgosłupa ze szczególnym uwzględnieniem odcinka szyjnego; \\\25) przyjęcie porodu; \\\26) wykonywanie segregacji medycznej pierwotnej i wtórnej; \\\27) przygotowanie pacjenta do transportu i opieka medyczna podczas transportu; \\\28) wykonywanie pomiaru temperatury głębokiej; \\\29) podawanie pacjentowi produktów leczniczych zamieszczonych w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia; \\\30) podawanie produktów krwiopochodnych, rekombinowanych koncentratów czynników krzepnięcia oraz desmopresyny, w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego. \\\ | \\
| \\\ Uprawnienia pielęgniarki zatrudnionej lub pełniącej służbę w podmiotach leczniczych będących jednostkami budżetowymi, dla których podmiotem tworzącym jest Minister Obrony Narodowej, i jednostkami wojskowymi do wykonywania samodzielnie bez zlecenia lekarskiego świadczeń zapobiegawczych i leczniczych obejmujących: \\\ | \\\\\\ | \\\ 1) wykonanie konikotomii; \\\2) wykonanie intubacji dotchawicznej w laryngoskopii bezpośredniej przez usta lub przez nos, z użyciem lub bez użycia środków zwiotczających oraz prowadzenie wentylacji zastępczej w zależności od wskazań terapeutycznych; \\\3) wykonanie drobnych zabiegów chirurgicznych; \\\4) wykonanie fasciotomii ratunkowej; \\\5) wykonanie blokady obwodowej nerwów kończyn; \\\6) wykonanie badania USG u pacjenta urazowego; \\\7) odbarczenie tamponady osierdzia u pacjenta urazowego; \\\8) wykonanie drenażu jamy opłucnowej ze wskazań życiowych; \\\9) tamowanie krwotoków z użyciem środków hemostatycznych oraz opasek zaciskowych; \\\10) płukanie żołądka, po zabezpieczeniu drożności dróg oddechowych; \\\11) podawanie krwi, składników krwi i preparatów krwiozastępczych pacjentom z objawami wstrząsu hipowolemicznego, jeżeli ukończyła szkolenie tego z zakresu; \\\12) ocenę prezentowanych przez pacjenta symptomów zaburzeń zachowania lub zaburzeń psychicznych ze szczególnym uwzględnieniem symptomów reakcji na ciężki stres (zaburzenia nerwicowe związane ze stresem), w związku z procesem diagnostyczno-leczniczym; \\\13) podejmowanie czynności w ramach osłony epidemiologicznej i epizootycznej stanów osobowych wojsk oraz w zakresie medycznej ochrony przed czynnikami chemicznymi, biologicznymi, radiologicznymi, nuklearnymi (Chemical Biological Radiological Nuclear - CBRN), według obowiązujących instrukcji i standardów; \\\14) podawanie produktów leczniczych oznaczonych symbolem OTC, wyrobów medycznych i wyposażenia wyrobów medycznych, wydawanych bezpłatnie na podstawie art. 69b ust. 4 ustawy z 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, leków w autostrzykawkach stanowiących indywidualne wyposażenie żołnierza oraz produktów leczniczych zamieszczonych w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do rozporządzenia. \\\Powyższe uprawnienia stosuje się pod warunkiem ukończenia przez pielęgniarkę kursów dokształcających wojskowo-medycznych przeznaczonych dla żołnierzy zawodowych oraz pracowników cywilnych resortu obrony narodowej oraz szkolenia w przypadku wykonywania świadczeń zdrowotnych, o których mowa w pkt 11. \\\Świadczenia zdrowotne, o których mowa w pkt 1-14, realizowane są w warunkach sytuacji kryzysowych i przy zabezpieczeniu medycznym działań jednostek podległych Ministrowi Obrony Narodowej. \\\Pielęgniarka może nie podjąć lub odstąpić od wykonania świadczeń zdrowotnych, o których mowa w pkt 1-14, w przypadku: \\\1) rozerwania ciała, dekapitacji; \\\2) rozległego zniszczenia czaszki i mózgu, masywnego urazu uniemożliwiającego prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej; \\\3) oznak rozkładu gnilnego ciała lub stężenia pośmiertnego, zwęglenia, asystolii utrzymującej się powyżej 30 minut pomimo prowadzenia resuscytacji krążeniowo-oddechowej wszystkimi metodami przyrządowymi i bezprzyrządowymi, przy szerokich, niereagujących na światło źrenicach. \\\ | \\
| \\\ Uprawnienia położnej do wykonywania samodzielnie bez zlecenia lekarskiego świadczeń: \\\ | \\\\\\ 1) zapobiegawczych obejmujących: \\\a) sprawowanie opieki przedkoncepcyjnej nad kobietą w celu przygotowania jej do świadomego planowania rodziny, sprawowania opieki nad noworodkiem i niemowlęciem, \\\b) prowadzenie poradnictwa w zakresie przygotowania rodziny do pełnienia funkcji prokreacyjnej, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\c) prowadzenie czynnego poradnictwa w odniesieniu do kobiet ciężarnych oraz kierowanie do lekarzy specjalistów, \\\d) przygotowanie kobiet do prowadzenia samoobserwacji we wszystkich okresach życia w celu wczesnego wykrywania i likwidacji czynników ryzyka schorzeń nowotworowych, \\\e) prowadzenie czynnego poradnictwa w odniesieniu do kobiet ze schorzeniami ginekologicznymi, \\\f) ustalanie diety w poszczególnych okresach życia kobiety, w ciąży fizjologicznej i ciąży wysokiego ryzyka, \\\g) przeprowadzanie wizyt patronażowych u położnicy i noworodka (niemowlęcia), \\\h) prowadzenie poradnictwa w zakresie żywienia noworodków i niemowląt zdrowych, \\\i) pielęgnację skóry i błon śluzowych z zastosowaniem środków farmaceutycznych i materiałów medycznych, \\\j) wykonywanie szczepień ochronnych u noworodków w ramach kalendarza szczepień, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego; \\\ | \\\\\\ 1) diagnostycznych obejmujących: \\\a) wykonywanie badania fizykalnego, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa uzyskany po 2001 r., lub posiada dyplom ukończenia studiów pierwszego stopnia na kierunku położnictwo, które rozpoczęły się w roku akademickim 2012/2013, lub posiada zaświadczenie o ukończeniu kursu z zakresu badania fizykalnego Advanced Physical Assessment, \\\b) wykonywanie standardowego, spoczynkowego badania elektrokardiograficznego i rozpoznanie cech elektrokardiograficznych stanów chorobowych w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny w tym zakresie, \\\c) wykonywanie gazometrii z krwi tętniczej pobranej przez kaniulę założoną uprzednio przez lekarza w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego, jeżeli ukończyła kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu; \\\ | \\
| \\\ 2) diagnostycznych obejmujących: \\\a) pobieranie materiałów do badań i wykonywanie testów diagnostycznych: \\\a) – ciążowego, \\\b) – na obecność białka w moczu, \\\c) – oznaczenie poziomu glukozy we krwi, \\\b) kierowanie na badania diagnostyczne lub pobieranie materiałów do badań diagnostycznych, \\\c) pobieranie materiałów do badań bakteriologicznych (mocz, kał, plwocina, wydzielina z dróg rodnych, inne wydzieliny), \\\d) wykonywanie badania fizykalnego, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, \\\e) wykonywanie badania fizykalnego umożliwiającego wczesne wykrywanie chorób sutka, \\\f) wykonywanie i interpretację badań służących do oceny stanu zdrowia płodu i ciężarnej, polegających na: \\\d) – badaniu położniczym zewnętrznym, \\\e) – badaniu położniczym wewnętrznym, \\\f) – kardiotokografii, \\\g) wykonywanie pomiarów stężenia gazów biorących udział w procesie oddychania: gazometrii, kapnometrii, pod warunkiem odbycia kursu kwalifikacyjnego w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii, \\\h) wykonywanie pulsoksymetrii, \\\i) ocenę stanu świadomości chorej z wykorzystaniem właściwych metod oceny (schematów, klasyfikacji), pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, \\\j) wykonywanie EKG, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\k) prowadzenie bilansu wodnego; \\\ | \\\\\\ 2) leczniczych obejmujących: \\\a) dobór sposobów leczenia ran, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu, lub posiada tytuł magistra położnictwa, \\\b) wykonywanie intubacji dotchawiczej w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego, jeżeli ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki w położnictwie i ginekologii, \\\c) podawanie produktów krwiopochodnych, rekombinowanych koncentratów czynników krzepnięcia oraz desmopresyny, w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego, \\\d) modyfikacja doraźnie dawki leku przeciwbólowego, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu. \\\ | \\|
| \\\ 3) leczniczych obejmujących: \\\a) prowadzenie i przyjęcie porodu fizjologicznego, \\\b) prowadzenie porodu w wodzie, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\c) nacięcie, znieczulenie miejscowe i szycie krocza naciętego oraz pękniętego I° według obowiązujących standardów postępowania, \\\d) wykonywanie zabiegu Credego u noworodka, \\\e) zdjęcie szwów z krocza, \\\f) płukanie pochwy, \\\g) wykonywanie zabiegów doodbytniczych (lewatywa, wlewka, kroplówka), \\\h) wykonywanie zabiegów z zastosowaniem ciepła i zimna, \\\i) stosowanie baniek lekarskich, \\\j) wykonywanie inhalacji, \\\k) doraźne podawanie tlenu, \\\l) tlenoterapię, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, \\\m) zakładanie cewnika do pęcherza moczowego i usuwanie założonego cewnika, \\\n) płukanie pęcherza moczowego, \\\o) dobór sposobów i opatrywanie ran, odleżyn (do III° włącznie), pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\p) zdejmowanie szwów z ran pooperacyjnych, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\q) wykonywanie kaniulacji żył obwodowych, \\\r) podawanie dożylne leków oraz kroplowe przetaczanie dożylne płynów w ramach postępowania w resuscytacji krążeniowo-oddechowej według obowiązujących standardów postępowania w stanach naglących, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\s) doraźną modyfikację dawki leczniczej leku przeciwbólowego w leczeniu choroby nowotworowej u chorych przewlekle, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\t) wykonywanie intubacji dotchawiczej w sytuacjach nagłych, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii, \\\u) wykonywanie defibrylacji, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego, \\\v) udzielanie pomocy położniczej w nagłych przypadkach przed przybyciem lekarza: \\\a) – udzielanie pomocy ręcznej w porodach miednicowych, \\\b) – ręczne wydobycie łożyska w przypadku krwotoku (masaż macicy, zabieg Credego), \\\c) – tamponowanie pochwy w przypadku pęknięcia szyjki macicy, \\\d) – obrót wewnętrzny w przypadku porodu bliźniaczego, gdy po urodzeniu się pierwszego płodu drugi znajduje się w położeniu poprzecznym, a zawiodła próba wykonania obrotu zewnętrznego, \\\w) zlecanie transportu chorego; \\\ | \\\\\ | |
| \\\ 4) rehabilitacyjnych obejmujących: \\\a) ćwiczenia usprawniające w ciąży, połogu i schorzeniach ginekologicznych, \\\b) prowadzenie rehabilitacji przyłóżkowej w celu zapobiegania powikłaniom wynikającym z unieruchomienia, \\\c) prowadzenie usprawniania ruchowego (siadanie, pionizacja, nauka chodzenia, nauka samoobsługi), \\\d) aktywizację podopiecznych z wykorzystaniem elementów terapii zajęciowej, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego. \\\ | \\\\\ |
Rozporządzenie zawiera wykaz uprawnień dla pielęgniarek zatrudnionych lub pełniących służbę w podmiotach leczniczych będących jednostkami budżetowymi, dla których podmiotem tworzącym jest Minister Obrony Narodowej, i jednostkami wojskowymi. W poprzednim rozporządzeniu nie było tych regulacji.
Zwrócić też należy uwagę, że wskazane w rozporządzeniu uprawnienia pielęgniarek i położnych obejmują czynności, których wykonywanie wymaga odbycia odpowiedniego szkolenia w ramach kształcenia podyplomowego w postaci kursów specjalistycznych, kwalifikacyjnych, nawet specjalizacji.
Wyjątek zawiera § 11 r.ś.z.p., który stanowi, że pielęgniarka i położna może pobierać do celów diagnostycznych bez zlecenia lekarskiego każdy rodzaj materiału do badania, którego pobieranie wynika z uprawnień zawodowych nabytych w ramach kształcenia przeddyplomowego i podyplomowego, w szczególności krew żylną, mocz, ślinę, kał, włosy, wyskrobiny z paznokci, wymaz z górnych dróg oddechowych, wymaz z rany, wymaz z dróg moczowych i narządów płciowych, wymaz z odbytu, wymaz z oka, wymaz z policzka i wymazy cytologiczne.
Uprawnienia położnej zostały ograniczone do świadczeń diagnostycznych i leczniczych.
Rozporządzenie zawiera:
wykaz produktów leczniczych, do stosowania których są uprawnione pielęgniarki i położne samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (załącznik nr 3);
wykaz środków pomocniczych, do stosowania których są uprawnione pielęgniarki i położne samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (załącznik nr 4);
wykaz badań diagnostycznych do samodzielnego przeprowadzania przez pielęgniarkę i położną (załącznik nr 6);
wykazy w pkt 1-3 dotyczą obu grup zawodowych
wykaz produktów leczniczych podawanych pacjentowi przez pielęgniarkę systemu w ramach wykonywania medycznych czynności ratunkowych (załącznik nr 1);
wykaz produktów leczniczych podawanych pacjentowi przez pielęgniarki zatrudnione lub pełniące służbę w podmiotach leczniczych będących jednostkami budżetowymi, dla których podmiotem tworzącym jest Minister Obrony Narodowej, i jednostkami wojskowymi w warunkach sytuacji kryzysowych i przy zabezpieczeniu medycznym działań jednostek podległych Ministrowi Obrony Narodowej (załącznik nr 2);
wykaz produktów leczniczych, do podania których, pacjentowi bez zlecenia lekarskiego, uprawniona jest położna w przypadku braku możliwości interwencji lekarskiej, gdy zwłoka w ich podaniu mogłaby spowodować stan nagłego zagrożenia życia lub zdrowia matki lub dziecka (załącznik nr 5).
Załącznik nr 1 - „Wykaz produktów leczniczych podawanych pacjentowi przez pielęgniarkę systemu w ramach wykonywania medycznych czynności ratunkowych” jest odpowiednikiem załącznika nr 2 do rozporządzenia z 2007 r. „Wykaz leków podawanych pacjentowi przez pielęgniarkę doraźnie w nagłych wypadkach bez zlecenia lekarskiego” Aktualnie obowiązujący załącznik nr 1 jest poszerzony o dodatkowych 19 pozycji, które nie widniały w poprzednim wykazie.
Załącznik nr 2 - „Wykaz produktów leczniczych podawanych pacjentowi przez pielęgniarki zatrudnione lub pełniące służbę w podmiotach leczniczych będących jednostkami budżetowymi, dla których podmiotem tworzącym jest Minister Obrony Narodowej, i jednostkami wojskowymi w warunkach sytuacji kryzysowych i przy zabezpieczeniu medycznym działań jednostek podległych Ministrowi Obrony Narodowej” jest nową pozycją, odnoszącą się wyłącznie do pielęgniarek wykonujących zawód w podmiotach podlegających MON.
Załącznik nr 3 „Wykaz produktów leczniczych, do stosowania których są uprawnione pielęgniarki i położne samodzielnie bez zlecenia lekarskiego” jest odpowiednikiem załącznika nr 3 do rozporządzenia z 2007 r. „Wykaz leków, do których podawania choremu bez zlecenia lekarza jest uprawniona pielęgniarka i położna”. Aktualnie obowiązujący załącznik nr 3 jest znacznie rozszerzony w porównaniu z poprzednim, ponieważ oprócz dodanych kilkunastu pozycji zawiera produkty lecznicze oznaczone symbolem OTC określone w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z 19.10.2012 r. w sprawie wykazu produktów leczniczych oznaczonych symbolem OTC, wyrobów medycznych i wyposażenia wyrobów medycznych wydawanych bezpłatnie. Rozporządzenie to dotyczy osób, o których mowa w art. 69b ust. 3 ustawy z 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej tj. żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe lub ćwiczenia wojskowe oraz żołnierzy pełniących służbę przygotowawczą, terytorialną służbę wojskową pełnioną rotacyjnie lub służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, którym przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w produkty lecznicze, wyroby medyczne i wyposażenie wyrobów medycznych, w rozumieniu przepisów ustawy z 20.05.2010 r. o wyrobach medycznych, inne niż oznaczone znakiem "Rp", finansowane z budżetu państwa, z części pozostającej w dyspozycji Ministra Obrony Narodowej.
Załącznik nr 4 „Wykaz środków pomocniczych, do stosowania których są uprawnione pielęgniarki i położne samodzielnie bez zlecenia lekarskiego” nie ma odpowiednika w rozporządzeniu z 2007 r.
Załącznik nr 5 „Wykaz produktów leczniczych, do podania których, pacjentowi bez zlecenia lekarskiego, uprawniona jest położna w przypadku braku możliwości interwencji lekarskiej, gdy zwłoka w ich podaniu mogłaby spowodować stan nagłego zagrożenia życia lub zdrowia matki lub dziecka” jest odpowiednikiem załącznika nr 5 do rozporządzenia z 2007 r. „Wykaz leków, do których podawania choremu jest uprawniona położna”.
Załącznik nr 6 „Wykaz badań diagnostycznych do samodzielnego przeprowadzania przez pielęgniarkę i położną” jest odpowiednikiem zawartych w rozporządzeniu z 2007 r. załączników: załącznika nr 1 „Rodzaje badań diagnostycznych i rodzaje materiałów do tych badań pobieranych przez pielęgniarkę” oraz załącznika nr 4 „Rodzaje badań diagnostycznych i rodzaje materiałów do tych badań pobieranych przez położną”. Jednakże treść tych załączników różni się dość istotnie w porównaniu z aktualnie obowiązującym załącznikiem nr 6, ponieważ poprzednie załączniki zawierały rodzaje badań i rodzaje materiałów do tych badań, w podziale na zakresy rodzajowe dla pielęgniarki i położnej, natomiast obecnie obowiązujący załącznik nr 6 zawiera wykaz badań diagnostycznych do samodzielnego przeprowadzania przez pielęgniarkę i położną w podziale na badania przeprowadzane z zastosowaniem analizatorów, badania przeprowadzane za pomocą szybkich testów diagnostycznych i badania przeprowadzane z zastosowaniem innych urządzeń pomiarowych.