Jak przebiega proces likwidacji podmiotu leczniczego?

Celem poniższego opracowania jest kompleksowe omówienie zagadnienia likwidacji zarówno spółek kapitałowych, jak i samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej (SP ZOZ). Autor w pierwszej kolejności przedstawia różnice pomiędzy rozwiązaniem a likwidacją spółki. W dalszej części opisuje zasady prowadzenia likwidacji zarówno spółek z o.o., jak i spółek akcyjnych, zwracając szczególną uwagę na rolę likwidatorów, wspólników i akcjonariuszy. Prezentuje również skutki likwidacji dla wierzycieli spółek. Na koniec autor, uzupełniająco, omawia kwestię likwidacji SP ZOZ-ów, którą przewidują obecnie obowiązujące przepisy jako możliwy skutek braku przekształcenia placówki publicznej. Podstawę prawną dla prowadzonej analizy stanowi ustawa o działalności leczniczej oraz kodeks spółek handlowych.

1. Wstęp 

Zgodnie z regulacjami zawartymi w art. 59 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 217) – dalej u.dz.l. – podmiot tworzący SP ZOZ zobowiązany jest, przy zaistnieniu przesłanek określonych przepisami prawa, do zmiany formy organizacyjno-prawnej placówki poprzez jej przekształcenie w spółkę kapitałową lub do jej likwidacji1. Jednocześnie spółki kapitałowe należą do kategorii przedsiębiorców i jako takie posiadają zdolność upadłościową2. Upadłość spółki wymieniana jest jako jedna z przesłanek jej rozwiązania. Rozwiązanie spółki skutkuje z kolei koniecznością przeprowadzenia procedury likwidacyjnej w zakresie jej majątku. Dodatkowo, jak już wskazano wcześniej, podmiot tworzący SP ZOZ musi podjąć uchwałę w sprawie likwidacji SP ZOZ-u, jeśli nie zdecyduje się na jego komercjalizację. Wszystkie te elementy powodują, iż temat likwidacji zarówno SP ZOZ-ów, jak i spółek kapitałowych należy do kluczowych w warunkach obecnie obowiązującej ustawy o działalności leczniczej.

2. Rozwiązanie a likwidacja

Rozważania należy rozpocząć od wyraźnego rozróżnienia dość często mylonych pojęć, tj. rozwiązania i likwidacji spółki. Zgodnie z art. 270 oraz 459 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) – dalej k.s.h. – rozwiązanie spółki może być wynikiem:

• a) przyczyn przewidzianych w umowie lub statucie spółki, do których należą np. upływ czasu, na jaki spółka została powołana, czy osiągnięcie przez nią celu, dla jakiego powstała;
• b) uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia akcjonariuszy o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę;
• c) ogłoszenia upadłości spółki;
• d) innych przyczyn przewidzianych prawem.

W zakresie ostatniego ze wskazanych powodów, tj. innych przyczyn, trzeba stwierdzić, iż wynikają one zarówno z przepisów kodeksu spółek handlowych, jak i z innych unormowań pozakodeksowych (np. art. 29 i 30 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 z późn. zm.)). W zakresie regulacji kodeksowych, które dodatkowo statuują powody rozwiązania spółki, należy wspomnieć m.in. o normie prawnej zawartej w art. 21 § 1 k.s.h., zgodnie z którą sąd rejestrowy może orzec o rozwiązaniu wpisanej do rejestru spółki kapitałowej, gdy:

• a) nie zawarto umowy spółki;
• b) określony w umowie albo statucie przedmiot działalności spółki jest sprzeczny z prawem;
• c) umowa albo statut spółki nie zawiera postanowień dotyczących firmy, przedmiotu działalności spółki, kapitału zakładowego lub wkładów;
• d) wszystkie osoby zawierające umowę spółki albo podpisujące statut nie miały zdolności do czynności prawnych w chwili ich dokonywania.

Dodatkowo w przypadku spółki z o.o. istotne znaczenie ma również art. 271 k.s.h., który uzupełnia przyczyny rozwiązania spółki wskazane w art. 21 k.s.h. stanowiąc, iż sąd może wyrokiem orzec rozwiązanie spółki z o.o. na żądanie wspólnika lub członka organu spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe albo jeżeli zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki, a także na żądanie oznaczonego w odrębnej ustawie organu państwowego, jeżeli działalność spółki naruszająca prawo zagraża interesowi publicznemu.

Kluczowe dla odróżnienia pojęcia rozwiązania od likwidacji jest brzmienie art. 272 i 478 k.s.h., zgodnie z którymi rozwiązanie spółki, z jakichkolwiek przyczyn wskazanych powyżej, następuje po przeprowadzeniu likwidacji z chwilą wykreślenia spółki z rejestru. Podsumowując zatem, rozwiązanie jest terminem znaczenie szerszym od likwidacji. Jak podkreśla się w piśmiennictwie, rozwiązanie spółki polega na zakończeniu jej bytu prawnego po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego lub postępowania upadłościowego. Autor zwraca jednocześnie szczególną uwagę czytelników na fakt, iż do dnia złożenia wniosku o wykreślenie spółki kapitałowej z rejestru jej rozwiązaniu można co do zasady zapobiec poprzez podjęcie jednomyślnej uchwały wszystkich wspólników o dalszym istnieniu spółki (w spółce z o.o.) albo uchwały walnego zgromadzenia powziętej wymaganą dla zmiany statutu większością głosów, a zatem minimum większością ¾ głosów oddanych w obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego (w spółce akcyjnej) (art. 273 i 460 k.s.h.).

3. Likwidacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Obecna praktyka pokazuje, iż znacząca ilość komercjalizowanych placówek publicznych przekształcona zostanie w spółki z o.o., dlatego też intencją autora było skoncentrowanie się przede wszystkim na tym rodzaju spółki kapitałowej w zakresie omawiania zagadnienia likwidacji jako cieszącym się największym powodzeniem w ramach procedury przekształcenia. Dodatkowo podkreślić należy, iż w wielu przypadkach procedura likwidacyjna spółki akcyjnej, przewidziana w przepisach kodeksu spółek handlowych, pokrywa się z procedurą przewidzianą dla spółki z o.o., co zostanie wskazane w dalszej części niniejszego komentarza.

Przechodząc zatem do zagadnienia likwidacji spółki z o.o., trzeba na wstępie wskazać, że procedura ta została całościowo uregulowana w art. 274–290 k.s.h. W pierwszej kolejności należy określić moment, w którym rozpoczyna się postępowanie likwidacyjne. Jego początek wyznaczany jest przez dzień otwarcia likwidacji, a zatem dzień uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu spółki przez sąd, powzięcia przez wspólników uchwały o rozwiązaniu spółki lub zaistnienia innej przyczyny jej rozwiązania. Szczególną uwagę zwraca tutaj kwestia prawomocności orzeczenia sądowego. Fakt ten oznacza bowiem, iż samo wydanie orzeczenia przez sąd nie przesądza o otwarciu likwidacji, decydujący jest moment uprawomocnienia, a zatem stan prawny, w którym nie istnieje już możliwość uchylenia lub zmiany orzeczenia w drodze dostępnych środków odwoławczych i zaskarżenia. Likwidacja prowadzona jest pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji". Co bardzo istotne, w toku prowadzonego postępowania likwidacyjnego spółka zachowuje osobowość prawną, a zatem nadal pozostaje podmiotem praw i obowiązków i ma prawo dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych (art. 274 k.s.h.).

Kolejną czynnością w ramach procedury likwidacyjnej jest wybór likwidatorów. Z przepisów wynika, iż likwidatorami są członkowie zarządu spółki. Jednakże kluczowe znaczenie ma w tym przypadku brzmienie umowy spółki, która może przewidywać inne rozwiązania, np. powołanie likwidatorów uchwałą zgromadzenia wspólników, uchwałą rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeśli organ ten istnieje w spółce, czy osób trzecich. Podobnie jest w odniesieniu do sytuacji ich odwołania, co również może być uregulowane w umowie. Jeśli takich regulacji nie ma, zastosowanie ma ponownie zasada kodeksowa, zgodnie z którą likwidatorzy mogą być odwołani na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników. Odrębnym zagadnieniem jest powołanie likwidatorów przez sąd rejestrowy. W takim wypadku tylko sąd może ich odwołać i ustalić wynagrodzenie za czynności podejmowane w postępowaniu likwidacyjnym (art. 276 k.s.h.). W granicach swoich kompetencji i zadań związanych z likwidacją spółki likwidatorzy mają prawo prowadzenia spraw oraz reprezentowania spółki. Ograniczanie tych uprawnień nie ma skutku względem osób trzecich (art. 283 k.s.h.). Z dniem otwarcia likwidacji z mocy prawa następuje wygaśnięcie prokury. Nowa prokura zaś nie może być ustanowiona w okresie trwania procedury likwidacyjnej (art. 284 k.s.h.). W ramach wspomnianych wcześniej kompetencji likwidatorzy podejmują tzw. czynności likwidacyjne, do których należą zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcie jej wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie jej majątku. Nowe interesy mogą wszczynać tylko wówczas, gdy jest to potrzebne do ukończenia spraw w toku (art. 282 k.s.h.). Likwidatorzy sporządzają bilans otwarcia likwidacji, który następnie składają zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia. Powinni także, po upływie każdego roku obrotowego, składać zgromadzeniu wspólników sprawozdanie ze swej działalności oraz sprawozdanie finansowe. W samym już bilansie likwidacyjnym likwidatorzy obowiązani są przyjąć wszystkie składniki aktywów według ich wartości zbywczej, innymi słowy – według realnej wartości rynkowej (art. 281 k.s.h.).

(…)

Fragment komentarza zamieszczonego w całości w publikacji Serwis Prawo i Zdrowie