1. Wprowadzenie
Rok 2011 przyniósł istotne zmiany na rynku usług medycznych związane z wdrożeniem jego częściowej reformy. Zmiany dotyczą przede wszystkim świadczeniodawców medycznych, a szczególnie dopuszczalnych form organizacyjno-prawnych udzielania świadczeń zdrowotnych. Narzędziem reformy stała się ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.) – dalej u.dz.l., która obowiązuje od dnia 1 lipca 2011 r. Powyższa ustawa w świetle art. 1 u.dz.l. określa m.in. zasady wykonywania działalności leczniczej. Zgodnie z art. 3 u.dz.l. działalność lecznicza polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Natomiast świadczenia zdrowotne są to działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania. Nowa ustawa obowiązuje wszystkie podmioty (zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym) wykonujące działalność leczniczą. W świetle ustawy o działalności leczniczej działalność leczniczą w Polsce mogą wykonywać tzw. podmioty wykonujące działalność leczniczą. Podmiotami wykonującymi działalność leczniczą są:
1. podmioty lecznicze (np. przedsiębiorcy, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej) oraz
2. praktyki zawodowe.
Praktyki zawodowe, zwane potocznie prywatnymi gabinetami, a w poprzednim stanie prawnym indywidualnymi (grupowymi) praktykami lekarskimi (pielęgniarskimi), mogą prowadzić tak samo jak poprzednio lekarze i pielęgniarki oraz położne. Osoby prowadzące prywatne gabinety lekarskie oraz gabinety pielęgniarek lub położnych mają obowiązek dostosować swoją działalność do przepisów ustawy o działalności leczniczej w ciągu 12 miesięcy od czasu wejścia w życie ustawy o działalności leczniczej, czyli w praktyce należy zakończyć ten proces najpóźniej do dnia 30 czerwca 2012 r.
2. Rodzaje praktyk zawodowych
Wyodrębnionym rodzajem świadczeniodawców (podmiotów wykonujących działalność leczniczą) w ustawie o działalności leczniczej są dotychczasowe tzw. prywatne praktyki medyczne (czyli indywidualne i grupowe praktyki lekarskie oraz pielęgniarskie), obecnie nazywane praktykami zawodowymi. Zgodnie z art. 5 u.dz.l. lekarze i pielęgniarki mogą wykonywać swój zawód w ramach działalności leczniczej na zasadach określonych w ustawie oraz przepisach odrębnych po wpisaniu do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Należy przyjąć, że – tak jak w poprzednim stanie prawnym – również położne w rozumieniu ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Nr 174, poz. 1039 z późn. zm.) mogą zakładać i prowadzić praktykę zawodową. Prywatne praktyki medyczne przez wiele ostatnich lat uregulowane były odrębnie w dwóch osobnych pragmatykach zawodowych (tj. w ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 z późn. zm.) – dalej u.z.l.l.d. – i ustawie z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1217 z późn. zm.)), a od dnia 1 lipca 2011 r. uregulowane są kompleksowo w jednej ustawie, tj. w ustawie o działalności leczniczej, i nazywane są przez ustawodawcę praktykami zawodowymi. W świetle nowej ustawy praktyki zawodowe (potocznie nazywane prywatnymi gabinetami) stanowią ustawowo dopuszczalną formę prowadzenia działalności leczniczej i należą razem z podmiotami leczniczymi do szerszej normatywnej kategorii podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Lekarze, tak samo jak pielęgniarki czy położne, mogą obecnie (jak i wcześniej) założyć, a potem prowadzić jeden z dwóch generalnych i ustawowych rodzajów praktyk zawodowych:
1. praktykę indywidualną lub
2. praktykę grupową.
Istotą indywidualnej praktyki lekarskiej (pielęgniarskiej) jest jej założenie i wykonywanie tylko przez jedną osobę mającą prawo wykonywania zawodu lekarza (pielęgniarki) i jest ona jednoosobową działalnością gospodarczą, natomiast grupowa praktyka musi być założona i wykonywana przez co najmniej dwie osoby mające pełne prawo wykonywania zawodu lekarza (pielęgniarki). Grupowe praktyki lekarskie (pielęgniarskie) prowadzone mogą być tylko w formie konkretnych spółek osobowych na zasadach przewidzianych odpowiednio w kodeksie cywilnym lub w kodeksie spółek handlowych. Grupowe praktyki lekarzy (pielęgniarek) mogą mieć obecnie tylko jedną z trzech form organizacyjno-prawnych, tj. formę spółki cywilnej, spółki jawnej lub spółki partnerskiej. W poprzednim stanie prawnym grupowe praktyki mogły mieć wyłącznie formę spółki cywilnej lub spółki partnerskiej.
Zarówno praktyki indywidualne, jak i grupowe zależnie od kwalifikacji lekarza czy pielęgniarki (i ich wniosku składanego przy rejestracji) mogą mieć charakter ogólny (np. lekarz rodzinny) lub specjalistyczny (np. praktyka dermatologiczna). W ramach praktyk indywidualnych zarówno ogólnych, jak i specjalistycznych należy wyodrębnić trzy podtypy (rodzaje) praktyk zawodowych lekarzy:
1. praktyka lekarska zwykła (typowa, prowadzona we własnej lokalizacji),
2. praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania,
3. praktyka lekarska wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego (prowadzona na podstawie umowy z tym podmiotem).
Reasumując, w poprzednim stanie prawnym (tj. do dnia 30 czerwca 2011 r.) mogły być zakładane i prowadzone przez lekarzy (pielęgniarki) także praktyki indywidualne i grupowe (z tym, że te tylko w formie spółki cywilnej lub partnerskiej) o charakterze ogólnym lub specjalistycznym, a ponadto typu zwykłego oraz wyłącznie w miejscu wezwania. W formie praktyki na wezwanie (dopuszczalnej też w poprzednim stanie prawnym) mogą być udzielane świadczenia ogólnolekarskie lub ogólnostomatologiczne, jak i specjalistyczne świadczenia zdrowotne. Jednakże co do zasady udzielanie świadczeń zdrowotnych w miejscu wezwania jest pomocą doraźną. W przypadku praktyk wyłącznie w miejscu wezwania art. 20 u.dz.l. wprowadza ograniczenie, stanowiąc, że miejscem wezwania nie może być przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego. Nową instytucją jest ustanowiona w art. 5 ust. 2 pkt 1 u.dz.l. praktyka lekarska wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem. Odpowiada ona rzeczywistości rynku medycznego. W związku z powyższym część lekarzy prowadzących dotychczas praktykę w miejscu wezwania będzie musiała ją „zmienić" na praktykę w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego.
Konkludując, w świetle ustawy o działalności leczniczej działalność lecznicza lekarzy może być wykonywana w formie jednoosobowej działalności gospodarczej jako:
a) indywidualna praktyka lekarska,
b) praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania,
c) indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska,
d) indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania,
e) indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem,
f) indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem.
Żeby lekarz mógł rozpocząć działalność leczniczą w jakiejkolwiek formie z wyżej wskazanych, musi spełnić niezbędne przesłanki formalne do rejestracji praktyki zawodowej w organie rejestracyjnym (samorządu zawodowego). Ponadto wymogi te powinny być zachowane przez cały okres prowadzenia działalności leczniczej (chyba że stan prawny ulegnie zmianie). Przesłanki formalne niezbędne dla zarejestrowania lekarskiej praktyki zawodowej określa obecnie art. 18 u.dz.l. Zgodnie z powyższym przepisem lekarz wykonujący działalność leczniczą jako indywidualną praktykę lekarską zobowiązany jest spełniać następujące warunki:
1) posiadać aktualne i pełne prawo wykonywania zawodu,
2) dysponować pomieszczeniem, w którym będą udzielane świadczenia zdrowotne, wyposażonym w produkty lecznicze, wyroby medyczne, aparaturę i sprzęt medyczny odpowiedni do rodzaju i zakresu udzielanych świadczeń zdrowotnych,
3) posiadać opinię właściwego organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej o spełnieniu warunków wymaganych przy udzielaniu określonych świadczeń zdrowotnych, a także świadczeń udzielanych w zakresie określonym w art. 30 u.z.l.l.d.,
4) uzyskać wpis do ewidencji działalności gospodarczej,
5) zawrzeć umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej.
Pielęgniarka wykonująca zawód w ramach działalności leczniczej jako indywidualną praktykę jest zobowiązana spełniać warunki zasadniczo takie same jak lekarz, a dodatkowo posiadać co najmniej dwuletnie doświadczenie w wykonywaniu zawodu; działalność rejestruje w swoim samorządzie. Szczegółowe przesłanki zakładania praktyk zawodowych przez pielęgniarki (położne) reguluje art. 19 u.dz.l.
Prowadzący praktykę zawodową jest przedsiębiorcą. Co z tego wynika? Przede wszystkim praktyka zawodowa powinna być prowadzona na zasadach dotyczących przedsiębiorców (w szczególności wynikających z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej). Ponadto państwo udziela przedsiębiorcom pomocy publicznej (na zasadach i w formach określonych w przepisach), z poszanowaniem zasad równości i konkurencji.
(...)
Fragment komentarza zamieszczonego w całości w publikacji Serwis Prawo i Zdrowie