Co do zasady, personel medyczny, udzielając świadczeń zdrowotnych, ma obowiązek poszanować godność i intymność pacjenta, niezależnie czy jest nim dziecko, czy dorosły. Poszanowanie prawa do intymności i godności pacjenta (art. 20 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta) nierozerwalnie wiąże się z możliwością decydowania przez pacjenta o obecności bliskich osób podczas udzielania mu świadczeń zdrowotnych.

– Przewiduje to art. 21 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta. – Jest to prawo, a nie obowiązek, więc pacjent może z niego nie skorzystać. Może zatem sprzeciwić się obecności bliskich w trakcie czynności medycznych – podkreśla Luiza Słychan, adwokat z Kancelarii Zatwarnicki Słychan Adwokaci.

Jak dodaje, oczywistym jest, że w przypadku małych dzieci, obecność rodziców czy opiekunów będzie regułą, bowiem powiązana jest z koniecznością sprawowania pieczy i reprezentowania ich w kontakcie z lekarzem. Inaczej jest jednak w przypadku pacjentów, którzy są nastolatkami. Oni już posiadają możliwość podjęcia decyzji, czy chcą, aby podczas udzielanych świadczeń obecny był rodzic lub opiekun.

16-latek może nie zgodzić się na obecność rodzica podczas badania

- Sytuacja taka szczególnie widoczna jest w przypadku małoletnich, którzy ukończyli już 16 lat. Skoro bowiem – zgodnie z prawem – mogą już decydować o leczeniu, w tym o poważnych zabiegach operacyjnych, to tym bardziej mają prawo decydować o kwestiach związanych z poszanowaniem ich intymności i godności. Mogą więc np. sprzeciwić się obecności rodzica lub opiekuna podczas badania, a lekarz tę odmowę powinien uszanować – zaznacza mec. Słychan.
Wskazuje, że pewne uprawnienia (art. 21 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta) w zakresie odmowy uczestnictwa osób bliskich podczas udzielania świadczeń zdrowotnych ma też personel medyczny. - Z sytuacją taką będziemy mieli do czynienia w dwóch przypadkach: istnienia wystąpienia prawdopodobieństwa zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. Odmowa taka musi zostać odnotowana w dokumentacji medycznej – podkreśla.

Czytaj także na Prawo.pl: Nastolatek może nie zgodzić się na obecność rodzica podczas badania

Prawo dziecka do godności, informacji i intymności

Pacjenci małoletni i pełnoletni mają ten sam zakres uprawnień w obszarze udzielania im świadczeń zdrowotnych. Dziecko ma prawo do informacji o sobie, dlatego personel medyczny ma obowiązek informować je o jego stanie zdrowia, wykonywanych czynnościach medycznych czy konsekwencjach ich niewykonania. Informacje muszą być przekazane w sposób zrozumiały dla dziecka. Jednak ten sam zakres uprawnień jest inaczej realizowany w praktyce - w zależności od tego, czy pacjentem jest dziecko, czy dorosły.

- To dlatego, że respektowanie praw pacjentów małoletnich jest nierozerwalnie związane z poszanowaniem praw ich przedstawicieli ustawowych. To oni wykonują czynności prawne za małoletnich pacjentów – wyjaśnia mec. Słychan. Osoba małoletnia nie posiada bowiem, zgodnie z prawem cywilnym, pełnej zdolności do czynności prawnych.

Czytaj także na Prawo.pl: Pacjent całkowicie ubezwłasnowolniony może sprzeciwić się operacji

Zgoda zastępcza

- W naszym systemie prawnym pacjent małoletni, jako że nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może samodzielnie np. zawrzeć umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych. Tym samym więc np. nastolatka nie może samodzielnie udać się do ginekologa – dodaje adwokat.

Do ukończenia przez dziecko 16 lat, zgodę na diagnozowanie i leczenie wyrażają jego rodzicie lub inni opiekunowie ustawowi. Jest to tzw. zgoda zastępcza. Zgoda ta może występować w trzech formach:

  • zgoda przedstawiciela ustawowego wyrażona za małoletniego pacjenta, który nie ukończył 16 lat;
  • zgoda opiekuna faktycznego wyrażona za małoletniego, który nie ukończył 16 lat. Co ważne, na podstawie takiej zgody może być przeprowadzone wyłącznie badanie pacjenta. Jej zakres nie obejmuje zgody na wykonanie zabiegu operacyjnego lub zastosowanie metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko dla pacjenta;
  • zgoda sądu opiekuńczego wyrażona w przypadku braku zgody jednego lub obu podmiotów uprawnionych do wyrażenia tzw. zgody równoległej.

Rodzic może zażądać wypisania dziecka ze szpitala. Jeśli jednak lekarz uzna, że taka decyzja może dziecku zaszkodzić, ma obowiązek zwrócić się do sądu o wydanie w tej sprawie orzeczenia. Sąd zaś może uznać decyzję rodzica lub opiekuna albo ograniczyć ich prawa rodzicielskie w zakresie, który umożliwi leczenie dziecka. Jeśli zwłoka w podjęciu leczenia może zagrażać bezpośrednio życiu lub zdrowiu dziecka, lekarz ma obowiązek natychmiast podjąć leczenie. Nawet jeśli jest to wbrew woli rodziców i bez orzeczenia sądu.

Inaczej jest w przypadku osoby, która ukończyła już 16 lat. W art. 17 ust. 3 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta zawarto zapis, że pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, ma prawo do wyrażenia sprzeciwu co do udzielenia świadczenia zdrowotnego, pomimo zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego. W takim przypadku wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.