Diagnostom laboratoryjnym przysługuje dodatek za pracę zmianową

Czy w przypadku diagnostów laboratoryjnych pracujących wg rozkładu 7.30 - 15.05 oraz 7.30 - 19.30 19.30 - 7.30 (dyżur medyczny jako dopełnienie) godziny pracy 7.30 - 15.05 i 7.30 - 19.30 należy traktować jako pracę zmianową i wypłacać dodatki określone art. 99 pkt 2 ustawy o działalności leczniczej - 45% stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego za każdą godzinę pracy wykonywanej w porze dziennej i święta oraz dni wolne od pracy wynikające z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy?

Odpowiedź

Pracownicy wykonujący zawód medyczny mogą mieć prawo do dodatków określonych w art. 99 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.) – dalej u.dz.l. pod warunkiem, że zatrudnieni są w systemie pracy zmianowej w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.

Uzasadnienie

Zgodnie bowiem z tym przepisem wszystkim pracownikom wykonującym zawód medyczny (do takich należy zaliczyć również diagnostyków laboratoryjnych), zatrudnionym w systemie pracy zmianowej w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne przysługuje dodatek w wysokości:
1) co najmniej 65% stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego, obliczanej zgodnie z art. 98 ust. 3 u.dz.l., za każdą godzinę pracy wykonywanej w porze nocnej;
2) co najmniej 45% stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego, obliczanej zgodnie z art. 98 ust. 3 u.dz.l., za każdą godzinę pracy wykonywanej w porze dziennej w niedziele i święta oraz dni wolne od pracy wynikające z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.
Ponieważ przepisy ustawy o działalności leczniczej nie zawierają definicji pracy zmianowej wyjaśnienia tego pojęcia należy szukać w Kodeksie pracy.
Pracą zmianową jest, zgodnie z art. 128 § 2 pkt 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p., wykonywanie pracy według ustalonego rozkładu czasu pracy przewidującego zmianę pory wykonywania pracy przez poszczególnych pracowników po upływie określonej liczby godzin, dni lub tygodni. Pracę zmianową, zgodnie z art. 146 k.p., pracodawca może zastosować w stosunku do wszystkich zatrudnionych w zakładzie pracowników bez względu na system czasu pracy jakim są objęci.
Zgodnie natomiast z art. 2 pkt 5 dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. (Dz. U. UE L 299 z 18.11.2003, str. 9 z późn. zm.) praca zmianowa oznacza każdą formę organizacji pracy w systemie zmianowym, zgodnie z którą pracownicy zmieniają się na tych samych stanowiskach pracy według określonego harmonogramu, łącznie z systemem następowania po sobie, który może mieć charakter nieprzerwany lub przerywany oraz pociąga za sobą konieczność wykonywania pracy przez pracownika o różnych porach w ciągu określonych dni lub tygodni.
Klasycznym przykładem zdefiniowanej powyżej pracy zmianowej jest bezpośrednie następowanie po sobie kolejnych zmian i zatrudnionych na nich pracowników. Często wskazuje się bowiem, iż pracą zmianową można nazwać jedynie te przypadki, w których pracownik przy okazji zmiany pory wykonywania pracy zmienia także innego pracownika przy tej samej pracy.
Tym samym wykonywana przez pracowników opisanych w pytaniu praca w godzinach 7.30-15.05 oraz 7.30 – 19.30, nie stanowi pracy zmianowej, z uwagi na którą pracodawca zobowiązany jest wypłacać pracownikom określone w art. 99 u.dz.l. dodatki.
Wskazany w pytaniu rozkład czasu pracy stanowi raczej przykład zatrudnienia pracowników w systemie równoważnego czasu pracy. Podkreślić bowiem należy, iż jedną z przesłanek (wyraźnie zaznaczoną na gruncie przepisów Kodeku pracy) jest konieczność występowania zmiany pory wykonywania pracy – którą należy rozumieć jako zmianę nie tylko godziny zakończenia pracy ale również jej rozpoczęcia. Tymczasem w przedstawionej w pytaniu sytuacji pracownicy każdorazowo rozpoczynają pracę o tej samej godzinie, a jedynie kończą o innej.
Na powyższe nie ma znaczenia fakt, iż dla uznania danej organizacji pracy jako pracy zmianowej warunek zmieniania się pracowników na tych samym stanowiskach pracy nie jest elementem koniecznym. Dopuszcza się bowiem takie rozplanowanie obowiązujących w zakładzie pracy zmian, aby dochodziło do ich zazębiania się, przy zachowaniu bezwzględnie obowiązujących przepisów o czasie pracy. Nie mniej jednak i w tym przypadku spełnione być muszą pozostałe elementy definicji pracy zmianowej (tj. zmiana pory wykonywania pracy przez poszczególnych pracowników po upływie określonej liczby godzin, dni lub tygodni).
Przykładem zazębiania się zmian może być następujący rozkład czasu pracy:
I zmiana 6.00-14.00
II zmiana 14.00-22.00
III zmiana 22.00-6.00
IV zmiana 9.00-17.00 – zazębiająca się z sąsiadującymi z nią zmianami.
W opisanym w pytaniu przypadku za pracę zmianową można byłoby uznać rozkład czasu pracy przewidujący pracę (ale nie dyżur medyczny) od 19.30 do 7.30. W takim przypadku rozkład czasu pracy przewidujący pracę od 7.30 do 15.30 oraz od 7.30 do 19.30 należałoby uznać za pracę na pierwszej zmianie, a pracę od 19.30 do 7.30 na drugiej.
Założenia takiego nie można jednak poczynić w przypadku świadczenia przez pracownika dyżuru medycznego. Pamiętać bowiem należy, iż podczas dyżuru (w tym również dyżuru medycznego) pracownik w zasadzie nie jest zobowiązany do wykonywania pracy – pozostaje w gotowości do jej świadczenia i jedynie w przypadkach konieczności jej wykonywania robi to. Tym samym czas pełnienia dyżuru nie może być uznawany za czas wykonywania przez pracowników pracy na kolejnej zmianie. Inna jest ponadto podstawa prawna polecania pracy (w tym organizacji pracy) na kolejnych zmianach a inna związana z polecaniem i rozliczaniem dyżurów.
Ponadto podkreślenia wymaga, iż dla istnienia pracy zmianowej musi istnieć zmiana pory wykonywania pracy przez poszczególnych pracowników tj. jeden i ten sam pracownik raz musi rozpoczynać pracę rano a raz po południu (bez względu na częstotliwość następowania po sobie tych zmian).
Tym samym, w mojej ocenie, rozkład czasu pracy przewidujący pracę w godzinach od 7.30 do 15.30 oraz od 7.30 do 19.30 nie stanowi pracy zmianowej (jest raczej przykładem zatrudnienia w ramach równoważnego systemu czasu pracy). Na powyższe nie ma znaczenia pełniony przez pracowników od godz. 19.30 do godz. 7.30 dyżur medyczny.
W literaturze przedmiotu podnosi się ponadto, iż "zastosowanie pracy zmianowej u danego pracodawcy, jak również liczba zmian stanowią element zbiorowego rozkładu czasu pracy i jako takie powinny zostać uregulowane w układzie zbiorowym, regulaminie pracy albo obwieszczeniu. Częścią zbiorowego rozkładu czasu pracy mogą być również godziny pracy na poszczególnych zmianach, jeżeli są one względnie stabilne. Indywidualne harmonogramy będą natomiast wskazywać dni pracy oraz konkretne zmiany, na których zatrudnieni będą poszczególni pracownicy" (Komentarz do art. 146 Kodeksu pracy [w:] R. Celeda, E. Chmielek-Łubińska, L. Florek, G. Goździewicz, A. Hintz, A. Kijowski, Ł. Pisarczyk, J. Skoczyński, B. Wagner, T. Zieliński, Kodeks pracy. Komentarz, LEX, 2009, wyd. V.).

Pytanie pochodzi z Serwisu Prawo i Zdrowie