Czy szpital musi opracować procedurę postępowania w sytuacji, gdy do szpitala zgłosi się pacjentka wyrażająca wolę legalnego przerwania ciąży w oparciu o ustawę o planowaniu rodziny ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży?

Czy w przypadku braku takiej procedury jakie konkretne wymagania, muszą być spełnione, aby zabieg ten został w szpitalu wykonany?

Jak opisać konkretne etapy postępowania od momentu zgłoszenia się pacjentki do momentu wykonania zabiegu bądź odmowy jego wykonania (m.in. wymagane dokumenty, proces decyzyjny, czas oczekiwania, wymagane konsultacje itp.)?

Czy wewnętrzna procedura dot. postępowania z pacjentką na oddziale ginekologicznym podlega udostępnieniu w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej?

Czy wewnętrzne procedury medyczne dot. postępowania z niektórymi pacjentami w danych oddziale szpitalnym są informacją publiczną i muszą być udostępnione w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej?

Pytanie zawiera szereg pytań szczegółowych. Autorka odniesie się do każdego z nich.

Żaden przepis prawa powszechnego nie nakłada na szpital obowiązku opracowywania w formie pisemnej procedur postępowania na wszelkie przypadki medyczne, w tym w sprawie procedury przeprowadzania aborcji. Można przyjąć, że w ramach regulaminu organizacyjnego na podstawie art. 24 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej - dalej u.dz.l. Opracowanie takich procedur jest jednak (najczęściej) wymagane w związku z procedurami akredytacyjnymi czy certyfikacyjnymi.

W zakresie drugiego pytania autorka, może niezgodnie z oczekiwaniem Autora pytania, odsyła do tekstu ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży - dalej u.p.r. Art. 4a u.p.r. dość precyzyjnie opisuje całą procedurę.

Zgodnie z art. 4a ust. 1 u.p.r. przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy:

1) ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej,
2) badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu,
3) zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego,

W przypadkach określonych w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. przerwanie ciąży jest dopuszczalne do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej; w przypadku określonym w art. 4a ust. 1 pkt 3 lub 4 u.p.r., jeżeli od początku ciąży nie upłynęło więcej niż 12 tygodni.

W przypadkach, o których mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 i 2 u.p.r., przerwania ciąży dokonuje lekarz w szpitalu.

Do przerwania ciąży wymagana jest pisemna zgoda kobiety. W przypadku małoletniej lub kobiety ubezwłasnowolnionej całkowicie wymagana jest pisemna zgoda jej przedstawiciela ustawowego. W przypadku małoletniej powyżej 13 roku życia wymagana jest również pisemna zgoda tej osoby. W przypadku małoletniej poniżej 13 roku życia wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego, a małoletnia ma prawo do wyrażenia własnej opinii. W przypadku kobiety ubezwłasnowolnionej całkowicie wymagana jest także pisemna zgoda tej osoby, chyba że na wyrażenie zgody nie pozwala stan jej zdrowia psychicznego. W razie braku zgody przedstawiciela ustawowego, do przerwania ciąży wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego.

Wystąpienie okoliczności, o których mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 i 2 u.p.r., stwierdza inny lekarz niż dokonujący przerwania ciąży, chyba że ciąża zagraża bezpośrednio życiu kobiety. Okoliczność, o której mowa w art. 4a ust. 1 pkt 3 u.p.r., stwierdza prokurator.

W przypadku, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 4 u.p.r., kobieta składa pisemne oświadczenie, a ponadto zaświadczenie o odbytej konsultacji u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, innego niż dokonujący przerwania ciąży, lub u innej wybranej przez siebie uprawnionej osoby. Przerwanie ciąży może być dokonane, jeżeli kobieta podtrzymuje zamiar przerwania ciąży po upływie 3 dni od konsultacji.

Celem konsultacji, o której mowa w art. 4a ust. 6 u.p.r., jest w szczególności ustalenie sytuacji zdrowotnej i życiowej kobiety, pomoc w rozwiązaniu jej problemów, między innymi poprzez wskazanie dostępnych form pomocy przysługujących kobietom w związku z ciążą i po urodzeniu dziecka, poinformowanie kobiety o ochronie prawnej życia w fazie prenatalnej, o aspektach medycznych ciąży oraz przerwania ciąży, a także o środkach i metodach antykoncepcyjnych. Za zgodą kobiety w konsultacji może wziąć udział jej partner, członkowie rodziny lub inna bliska osoba.

Do prywatnych gabinetów lekarskich, w których dokonuje się przerwania ciąży, w zakresie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia gabinetu prywatnego, oraz w zakresie dotyczącym dokumentacji medycznej i sprawowania kontroli nad tymi gabinetami stosuje się odrębne przepisy.

Zgodnie z art. 4a ust. 9 u.p.r. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Lekarskiej określi, w drodze rozporządzenia, kwalifikacje zawodowe lekarzy, uprawniające do dokonania przerwania ciąży, oraz kwalifikacje lekarzy, o których mowa w art. 4a ust. 5 u.p.r.

Natomiast zgodnie z art. 4a ust. 10 u.p.r. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, kwalifikacje innych niż lekarz osób uprawnionych do przeprowadzania konsultacji, o których mowa w art. 4a ust. 6 u.p.r., sposób tworzenia list osób konsultujących oraz sposób i tryb przeprowadzania konsultacji."

Akty prawne w skazane w art. 4a ust. 9 i ust. 10 u.p.r. to:

- rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 stycznia 1997 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych lekarzy, uprawniających do przerwania ciąży oraz stwierdzenia, że ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety lub wskazuje na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu.;

- rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 13 lutego 1997 r. w sprawie kwalifikacji osób innych niż lekarz, uprawnionych do przeprowadzania konsultacji z kobietą ciężarną zamierzającą dokonać przerwania ciąży, tworzenia list osób konsultujących oraz sposobu i trybu przeprowadzania konsultacji. - (akt utracił ważność w dniu 23 grudnia 1997 r. - Redakcja Publikacji Elektronicznych).

Autorka z oczywistych względów nie może opisać strony medycznej, ta bowiem leży w wyłącznej kompetencji lekarzy.

Ostatnie pytanie dotyczy upubliczniania procedur. W tym zakresie autorka nie ma wątpliwości, że takie procedury stanowią informację publiczną i to bez względu na formę organizacyjno-prawną konkretnego podmiotu leczniczego. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej - dalej u.d.i.p. niestety nie definiuje pojęcia informacja publiczna pozostawiając ocenę intuicji. Ta zaś jednoznacznie sugeruje, że procedura udzielania świadczeń zdrowotnych jest sprawą publiczną. Ograniczenia w dostępie do informacji publicznej definiuje art. 5 u.d.i.p. zgodnie z którym: "Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych. [...] Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa. "Warto także zwrócić uwagę na dalszą część art. 5 u.d.i.p., który stanowi, że nie można, z zastrzeżeniem wyżej opisanych ograniczeń, ograniczać dostępu do informacji o sprawach rozstrzyganych w postępowaniu przed organami państwa, w szczególności w postępowaniu administracyjnym, karnym lub cywilnym, ze względu na ochronę interesu strony, jeżeli postępowanie dotyczy władz publicznych lub innych podmiotów wykonujących zadania publiczne albo osób pełniących funkcje publiczne - w zakresie tych zadań lub funkcji. Procedura przerwania ciąży zdaje się wyczerpywać warunki powołanego art. 5 ust. 3 u.d.i.p. Dalej art. 5 ust. 4 u.d.i.p. stanowi: "Ograniczenia dostępu do informacji w sprawach, o których mowa w art. 5 ust. 3 u.d.i.p., nie naruszają prawa do informacji o organizacji i pracy organów prowadzących postępowania, w szczególności o czasie, trybie i miejscu oraz kolejności rozpatrywania spraw.". Należy uznać, że regulacje prawne w kwestii stanowiącej przedmiot pytania są na tyle precyzyjne, że właściwie ich powołanie udziela odpowiedzi na zadane pytania.

Autorka zwraca jedynie uwagę na art. 39 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty konstytuujący tzw. klauzulę sumienia oraz na treść Wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 października 2015 r. w sprawie K 12/14, zgodnie z którym treść klauzuli sumienia w części nakazującej lekarzowi wskazanie innej osoby lub miejsca gdzie pacjent może uzyskać świadczenie niezgodne z sumieniem odmawiającego jest niekonstytucyjna. Co prawda ta tematyka wykracza nieco poza treść pytania, ale rzetelność nakazuje autorce przynajmniej zasygnalizować okoliczności, które mogą mieć znaczenie w procesie udzielania lub odmowy udzielania świadczenia aborcji.