Czy samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej jest zobowiązany do udostępnienia statystyk wynikających z działalności podmiotu leczniczego (np. dotyczących liczby pacjentów leczonych na określone choroby, liczby badań laboratoryjnych przeprowadzonych w kierunku określonej choroby) na podstawie wniosku skierowanego np. przez studenta piszącego pracę dyplomową?
Czy takie statystyki należy uznać za informację publiczną udostępnianą na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej?
Jeżeli SP ZOZ jest zobowiązany do udzielenia takiej informacji, to czy możliwe jest uwzględnienie w cenniku podmiotu leczniczego opłaty za czynności przygotowania tych statystyk dla wnioskodawcy?
Statystyki dotyczące zachorowań czy też podejrzenia zachorowań na poszczególne choroby należy uznać za informację publiczną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 112, poz. 1198 z późn. zm.) - dalej u.d.i.p. i podlegającą udostępnieniu na podstawie tejże ustawy - informacja ta bowiem łączy się ściśle ze sferą ochrony zdrowia, która to leży w interesie publicznym, jak też jest bezpośrednio związana z działalnością podmiotu zobowiązanego do udostępnienia informacji publicznej.
Opłaty za udostępnienie informacji można pobierać jedynie wyjątkowo (jeżeli wniosek dotyczy udostępnienia informacji przetworzonej) i wyłącznie w wysokości rzeczywiście poniesionych kosztów. Jak przyjmuje się w orzecznictwie, wszelkie opłaty wprowadzone w formie stawek ryczałtowych, w odgórnie ustalonych cennikach, stanowiłyby naruszenie przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej.
Zasady udostępniania informacji publicznej określa ustawa o dostępie do informacji publicznej.
Pojęcie informacji publicznej ostało określone w art. 1 i 6 u.d.i.p. Zgodnie z nimi informację publiczną stanowi każda informacja o sprawach publicznych. Będzie nią każda wiadomość wytworzona lub odnoszona do władz publicznych, a także wytworzona lub odnoszona do innych podmiotów wykonujących funkcje publiczne w zakresie wykonywania przez nie zadań władzy publicznej i gospodarowania mieniem komunalnym lub mieniem Skarbu Państwa.
Na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 5 i ust. 3 u.d.i.p. obowiązane do udostępniania informacji publicznej są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne, m.in. podmioty reprezentujące osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów, będące w posiadaniu takich informacji. Na tej podstawie do udostępniania informacji publicznej są więc zobowiązane SP ZOZy, ale także inne, prywatne podmioty wykonujące działalność leczniczą w zakresie, w jakim udzielane przez nich świadczenia są finansowane ze środków publicznych (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 czerwca 2011 r.; sygn. akt I OSK 358/11), w którym czytamy: "Skoro spółka reprezentuje prowadzony zakład opieki zdrowotnej, udzielający świadczeń opieki zdrowotnej, które - wobec zawarcia stosownego kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia - finansowane są ze środków publicznych, to jest podmiotem, o którym mowa w art. 4 ust. 1 pkt 5 u.d.i.p."; podobnie w wyroku WSA w Poznaniu z dnia 14 grudnia 2010 r. (sygn. akt II SAB/Po 54/10)).
Zapytanie o statystyki dotyczące zachorowań i podejrzeń zachorowań na poszczególne choroby łączy się ściśle ze sferą ochrony zdrowia. Ta zaś, jak się przyjmuje, leży w interesie publicznym. Dodatkowo, w komentowanym przykładzie ochrona zdrowia jest realizowana przez podmiot zobowiązany do udostępniania informacji publicznej. Stąd też należy uznać, że SP ZOZ będzie miał obowiązek udostępnienia danych dotyczących jego działalności, np. dotyczących liczby pacjentów leczonych na określone choroby czy liczby badań laboratoryjnych przeprowadzonych w kierunku określonej choroby.
Prawo do dostępu do informacji publicznej podlega ograniczeniu wyłącznie w zakresie, w jakim wynika to z obowiązujących przepisów prawa, w szczególności:
Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 2 i art. 10 u.d.i.p. informacja publiczna może być udostępniana na wniosek. Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnych z wnioskiem, chyba że środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia, nie umożliwiają udostępnienia informacji w sposób i w formie określonych we wniosku, np. na piśmie, na płycie CD (art. 14 ust. 1 u.d.i.p.). Jeżeli uczynienie zadość wnioskowi nie jest możliwe, podmiot obowiązany do udostępnienia powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie. Wówczas, jeżeli w terminie 14 dni od powiadomienia wnioskodawca nie złoży wniosku o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskazanych w powiadomieniu, postępowanie o udostępnienie informacji umarza się, a więc nie dochodzi do udostępnienia informacji (art. 14 ust. 2 u.d.i.p.). Umorzenie następuje w formie decyzji (art. 16 ust. 1 u.d.i.p.).
Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona we wskazanym wyżej terminie, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku (art. 13 ust. 1 u.d.i.p.). Termin 14 dni od dnia złożenia wniosku nie dotyczy również sytuacji, w której za udostępnienie informacji należy się podmiotowi opłata (patrz niżej).
Zasadą jest, że dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny (art. 7 ust. 2 u.d.i.p.). Artykuł 15 u.d.i.p. dopuszcza wprowadzenie opłaty za udostępnienie informacji publicznej jedynie w przypadku, gdy podmiot zobowiązany poniósł dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku. Zatem opłacie będzie podlegała informacja przetworzona, a więc taka, która nie jest udostępniana wprost w formie, w jakiej dysponuje nią podmiot zobowiązany do udostępnienia, lecz zgodnie z wnioskiem wymagająca przetworzenia do określonej w nim formy, np. utworzenia zestawień, statystyk, kompilacji określonych danych z różnych zbiorów. Na różnice pomiędzy informacją prostą a informacją przetworzoną wskazał m.in. WSA w Krakowie, w wyroku z dnia 25 października 2012 r. (sygn. akt II SAB/Kr 140/12), w którym czytamy, że "Informacją prostą, a nie przetworzoną jest informacja, którą podmiot zobowiązany może udostępnić w takiej formie w jakiej ją posiada, przy czym jej wyodrębnienie ze zbiorów informacji (rejestrów, zbiorów dokumentów, akt postępowań), nie jest związane z koniecznością poniesienia pewnych kosztów osobowych lub finansowych trudnych do pogodzenia z bieżącymi działaniami zobowiązanego do udzielenia informacji podmiotu. Informacja prosta nie zmienia się w informację przetworzoną poprzez proces przekształcenia. Wymagane jest za to jej przetworzenie. Przetworzenia informacji nie stanowi sięganie do materiałów archiwalnych. Wyszukanie prostej informacji w elektronicznych bazach danych w zakresie występowania tam konkretnych podmiotów oraz ustalenie wartości zamówień na podstawie posiadanych dokumentów, nie stanowi informacji przetworzonej."
Jeżeli zatem wniosek skierowany do SP ZOZ-u dotyczy udostępnienia statystyk wynikających z działalności tegoż podmiotu (np. dotyczących liczby pacjentów leczonych na określone choroby, liczby badań laboratoryjnych przeprowadzonych w kierunku określonej choroby), a SP ZOZ nie posiada zestawienia takich danych lecz będzie je musiał przygotować specjalnie na potrzeby tego wniosku, to wówczas jest uprawniony do pobrania z tego tytułu opłaty. Gdyby jednak danymi takimi już dysponował (bo np. sprawozdaje je do organu administracji i posiada stosowne statystyki czy zestawienia), to wówczas, udostępniając je w takiej formie w jakiej nimi dysponuje, musi uczynić to nieodpłatnie.
Należy przy tym podkreślić, że opłata może być pobierana jedynie w wysokości odpowiadającej poniesionym kosztom (art. 15 ust. 1 u.d.i.p.). Komentowany przepis dotyczy wyłącznie rzeczywistych kosztów poniesionych przez podmiot zobowiązany do udostępnienia, co oznacza, że kosztów tych nie da się określić z góry, gdyż będą one różne przy realizacji konkretnych wniosków o udostępnienie informacji publicznej. Z powyższego wynika zatem, że SP ZOZ nie ma możliwości odgórnego ustalenia cennika opłat za udostępnianie informacji, w którym kreśliłby opłaty ryczałtowe (por. Wyrok WSA w Łodzi z dnia 5 października 2012 r.; sygn. akt II SA/Łd 824/12)). "Wyznaczenie opłaty za udostępnienie informacji publicznej w każdym przypadku wymaga indywidualnego rozpatrzenia" (wyrok WSA w Poznaniu z dnia 12 września 2012 r.; sygn. akt IV SA/Po 475/12). Jak wynika przy tym z orzecznictwa sądów administracyjnych, w opłacie za udostępnienie informacji nie uwzględnia się w szczególności następujących kosztów:
chyba że koszt ten wykracza poza normalne koszty funkcjonowania podmiotu zobowiązanego.
Jeżeli udostępnienie informacji wiąże się z potrzebą poniesienia opłaty, wówczas podmiot obowiązany do udostępnienia, w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, musi powiadomić wnioskodawcę o wysokości opłaty. Udostępnienie informacji zgodnie z wnioskiem następuje po upływie 14 dni od dnia powiadomienia wnioskodawcy, chyba że wnioskodawca dokona w tym terminie zmiany wniosku w zakresie sposobu lub formy udostępnienia informacji albo wycofa wniosek (art. 15 ust. 2 u.d.i.p.). Jak wskazał przy tym Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 1 października 2013 r. (sygn. akt I OSK 2139/13) "nie istnieje możliwość uzależnienia wszczęcia postępowania w sprawie udostępnienia informacji publicznej od uprzedniego wniesienia opłaty, o której mowa w art. 15 u.d.i.p. Podmiot udostępniający daną informację nie może "z góry żądać" wniesienia tej opłaty". Oznacza to, że jeżeli wnioskodawca nie zmodyfikuje wniosku, to udostępnienie informacji zawsze następuje bez względu na to czy wnioskujący o udostępnienie informacji wniesie opłatę czy nie - ta zaś bowiem może być dochodzona następczo.