To już kolejna nowelizacja ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Obecne rozwiązania obowiązują do 30 czerwca br. Przeczytaj więcej: Pomoc dla uchodźców z Ukrainy przedłużona do 30 czerwca, w niektórych sytuacjach dłużej. 

Ustawa z dnia 15 maja 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw zakłada przedłużenie pomocy dla obywateli Ukrainy uciekających przed wojną, wprowadzonej decyzją wykonawczą Rady (UE) 2022/382 z 4 marca 2022 r. do 30 września 2025, a gdyby dyrektywa unijna przedłużyła ochronę do marca 2026 r. w ustawie mają zostać zaszyte przepisy o automatycznym przedłużeniu tej ochrony.

Przyjęte poprawki dotyczą wydłużenia o cztery miesiące terminu składania wniosków o warunkowe prawo wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki i położnej oraz honorowania świadectw obywateli państwa, które wypowiedziało umowę międzynarodową o ich wzajemnym uznawaniu.

 

 

Z ochrony tymczasowej na pobyt tymczasowy

Zgodnie z ustawą, pobyt obywateli Ukrainy, którym nadano numer PESEL UKR będzie legalny do 30 września 2025 roku. Jednocześnie od przyszłego roku będzie możliwa zmiana statusu pobytu z obecnej ochrony tymczasowej na pobyt czasowy, który jest korzystniejszy i opisany w ustawie o cudzoziemcach.

Zakłada, że zmiana statusu na pobyt czasowy będzie możliwa dla obywatela Ukrainy, który spełni następujące warunki: 

  • uzupełni i zaktualizuje wszystkie niezbędne dane w bazie PESEL UKR w organie gminy np. jeśli odciski palców są nieczytelne trzeba pobrać jej powtórnie;
  • złoży elektroniczny wniosek do wojewody;
  • miał aktywny status UKR w dniu 4 marca 2024 r. i w dniu składania wniosku,
  • służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo, nie wniosą sprzeciwu w sprawie zmiany statusu pobytowego.

Po pozytywnym przejściu procedury, osoba ta otrzyma kartę pobytu z adnotacją „poprzednio posiadał ochronę czasową”. Uchodźcy wniosek o zmianę ochrony czasowej na pobyt tymczasowy będą mogli złożyć w dowolnym dla siebie terminie do marca 2025 roku w urzędzie gminy. Dr hab. Maciej  Duszczyk, wiceminister spraw wewnętrznych i administracji, podkreśla, że weryfikacja i uzupełnienie danych ważne są też z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa. Według rządu z procedury zmiany statutu może skorzystać ok. 96 proc. Ukraińców. Autorzy nowelizacji, ze względu na różne sytuacje zostawili ochronę tymczasową, dając tym osobom możliwość dokonania wyboru, co jest dla nich korzystniejsze w danym momencie do 30 września 2025 r.

Rozwiązanie to zacznie obowiązywać dopiero co do zasady od przyszłego roku. Indywidualnie statut uchodźcy zmieni się w momencie odebrania przez obywatela Ukrainy karty prawa do pobytu tymczasowego w Polsce i będzie obowiązywał przez trzy lata.

 

Rząd wygasi niektóre świadczenia

Z ustawy wynika, że od 1 lipca br. nastąpi wygaszenie wsparcia w zakresie finansowania:

  •  wykonywania fotografii;
  •  jednorazowego świadczenia pieniężnego 300 zł na „zagospodarowanie”.

Wiceminister Duszczyk podczas prac nad projektem zastrzegał, że nowelizacja nie likwiduje tych uprawień, a je zamraża. Uzasadnia to tym, że nie wiadomo, jak przebiegać będzie wojna w Ukrainie, czy nie dojdzie znowu do masowego napływu uchodźców. W takiej sytuacji narzędzia ustawy pomocowej można bez problemu przywrócić.

Sprawdź też w LEX: Czy osoba z obywatelstwem ukraińskim posiadająca kartę pobytu ważną do czerwca może pobierać zasiłek rodzinny dalej w lipcu i kolejnych miesiącach? >

 

Koniec z zakwaterowaniem w prywatnym domu

Od 31 lipca br. finansowanie wsparcia w postaci zakwaterowania i wyżywienia uchodźców z Ukrainy, będących w szczególnie trudnej sytuacji, będzie możliwe jedynie na podstawie podpisanej umowy z właściwym miejscowo wojewodą lub organem samorządowym, działającym na polecenie wojewody.

Największe kontrowersje wzbudza wygaszenie świadczenia pieniężnego z art. 13 ustawy pomocowej, związanego z rekompensatą kosztów pobytu i wyżywienia uchodźców wojennych, ponoszonych przez właścicieli lokali prywatnych tzw. świadczenia 40 zł. Zdaniem resortu próby uszczelnienia systemy nie powiodły się i z tym pobytem jest związanych coraz więcej patologii.  Przeczytaj także: Rząd zlikwiduje świadczenie 40 zł na pomoc uchodźcom z Ukrainy.

Pomoc dla uchodźców z Ukrainy ma się skupić w ośrodkach wspólnego zamieszkiwania finansowanych na podstawie art. 12 ustawy pomocowej.

 

Rząd uszczelnia system, większy nadzór wojewodów

MSWiA uzasadnia, że zasadniczym celem zmiany art. 12 ustawy jest uszczelnienie systemu udzielania pomocy w miejscach zbiorowego zakwaterowania i ograniczenie możliwości nadużywania tego systemu w związku z wygaszeniem z 30 czerwca 2024 r. świadczenia określonego w art. 13 ustawy, a także doprecyzowanie w jakim zakresie wojewoda może zapewnić pomoc obywatelom Ukrainy. Na mocy nowych przepisów wojewoda może zapewnić  pomoc polegającą na:

  1.  zapewnieniu zakwaterowania zbiorowego, za które uznaje się zakwaterowanie w obiekcie, w którym przebywa co najmniej 10 osób lub w obiektach będących własnością lub przedmiotem trwałego zarządu jednostek sektora finansów publicznych, i całodziennego wyżywienia zbiorowego;
  2. prowadzeniu punktów recepcyjnych;
  3. zapewnieniu transportu związanego z zakwaterowaniem lub opieką medyczną;
  4. podjęciu innych działań niezbędnych do realizacji pomocy, po uzyskaniu zgody właściwego ministra

Jednocześnie gwarantuje utrzymanie wsparcia dla osób, których sytuacja jest na tyle trudna, że jej pozbawienie prowadziłoby do wykluczenia społecznego, tj.

  •  posiadają orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności umiarkowanym i znacznym  lub orzeczenie równoważne, o którym mowa w art. 5 pkt 1 i 1a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
  • ukończyli:
    • w przypadku kobiet – 60. rok życia,
      w przypadku mężczyzn – 65. rok życia;
  • są kobietami w ciąży lub osobami wychowującymi dziecko do 12 miesiąca życia, na podstawie przedstawionych dokumentów;
  • samotnie sprawują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej opiekę nad trojgiem i więcej dzieci, o ile przynajmniej jedno z dzieci nie ukończyło 14 roku życia, na podstawie przedstawionych dokumentów;
  • są małoletnim w pieczy zastępczej lub są małoletnimi, na których nie jest pobierane świadczenie wychowawcze;
  • otrzymali zgodę właściwego miejscowo wojewody na zwolnienie z partycypacji w kosztach pomocy ze względu na swoją trudną sytuację życiową.

 

Świadczenia za naukę dziecka

Nowelizacja wiąże wypłatę świadczenia 800 plus i świadczenia "Dobry start" z obowiązkiem szkolnym.  Zgodnie nowym brzmieniem art. 26 ust. 1 pkt 2-3 ustawy pomocowej, dziecko obywatela Ukrainy na które ubiega się on o świadczenie wychowawcze lub świadczenie dobry start musi realizować obowiązek nauki/uczyć się w szkole należącej do polskiego systemu oświaty.  Warunek ten nie będzie dotyczyć natomiast tych dzieci, których ze względu na wiek nie obejmuje obowiązek przygotowania przedszkolnego albo obowiązek  nauki oraz tych dzieci których obowiązek nauki został odroczony.

Dodano również przepis proceduralny zobowiązujący Zakład Ubezpieczeń Społecznych do wstrzymania przyznanych wcześniej świadczeń w sytuacji kiedy w systemie informacji oświatowej nie zostanie potwierdzony fakt pobierania nauki w szkole przez dziecko, na które te świadczenia były przyznane.

 

Rozszerzenie ustawy o dwie kategorie cudzoziemców

Ustawa obejmie swoim zakresem także dwie kategorie cudzoziemców, tj.

  • małoletnie dzieci obywateli Ukrainy
  • małoletnie dzieci małżonków obywateli Ukrainy

W obu przypadkach chodzi o osoby, które same nie posiadają obywatelstwa ukraińskiego i w dzisiejszym stanie prawnym mogą korzystać jedynie z rozwiązań „ogólnych”, przewidzianych w przepisach ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz w przepisach innych ustaw, które odwołują się do posiadania przez cudzoziemca ochrony czasowej. Rozwiązanie to spowoduje, że kolejne kategorie cudzoziemców objętych ochroną tymczasową będą mogły korzystać z instytucji pomocowych przewidzianych w ustawie o pomocy i w konsekwencji zostaną wyłączone z zakresu stosowania ogólnych przepisów ustawy o udzielaniu ochrony.

 

Dostęp dla polskiego rynku pracy

Nowela modyfikuje zasady dostępu do polskiego rynku pracy dla obywateli Ukrainy. W obowiązującym stanie prawnym obywatel Ukrainy, który przebywa w Polsce legalnie, może podjąć legalnie pracę u każdego pracodawcy w Polsce bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę; jedynym warunkiem, którego spełnienie jest konieczne, aby praca mogła być uznana za legalną, jest złożenie powiadomienia (tylko elektronicznie) przez pracodawcę w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy, za pośrednictwem portalu – praca.gov.pl.; dodatkowo każdy obywatel Ukrainy przebywający w Polsce legalnie może zarejestrować się jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy, na takich samych zasadach, jak obywatel polski.

Zmiany wprowadzane ustawą w zakresie dostępu do rynku pracy dotyczą:

  • skrócenia z 14 na 7 dni terminu na przesłanie powiadomienia przez pracodawcę zatrudniającego obywatela Ukrainy,
  •  wprowadzenia konieczności złożenia kolejnego powiadomienia o zatrudnieniu obywatela Ukrainy w przypadku gdy zmienił się rodzaj umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy, zmieniło się stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy, zmniejszono wymiar czasu pracy lub liczbę godzin pracy w tygodniu lub miesiącu określone w powiadomieniu, obniżono miesięczną lub godzinową stawkę wynagrodzenia określoną w powiadomieniu,
  • wprowadzenia wymogu wskazywania w powiadomieniu o zatrudnieniu obywatela Ukrainy co najmniej minimalnego wynagrodzenia o pracę lub minimalnej stawki godzinowej,
  • wprowadzenia obowiązku powiadomienia przez obywatela Ukrainy pracodawcy o doręczeniu mu decyzji o udzieleniu zezwolenia na pobyt czasowy i pracę

Prawo wykonywania zawodu lekarza

Nowela przedłuża do 30 września 2025 r. okres, w którym minister właściwy do spraw zdrowia może nadać numer odpowiadający numerowi prawa wykonywania zawodu na wniosek lekarza albo lekarza dentysty, jeżeli lekarz ten uzyskał zaświadczenie o wpisie do rejestru lekarzy tymczasowo i okazjonalnie wykonujących zawód i zgłosił zamiar udzielania świadczeń zdrowotnych obywatelom Ukrainy;

Nowe przepisy przywracają możliwości świadczenia usług psychologicznych na rzecz obywateli Ukrainy przez przebywających na terytorium Polski obywateli Ukrainy posiadających odpowiednie wykształcenie uzyskane w Ukrainie w okresie od 1 lipca 2024 r. do 30 września 2025 r.;

Znowelizowane przepisy dotyczące świadczeń zaczną obowiązywać odpowiednio od okresu świadczeniowego rozpoczynającego się 1 czerwca 2025 r. oraz od roku szkolnego 2025/2026.

 

Sprawdź również książkę: Ukraińsko-polska umowa o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych. Komentarz do przepisów o sprawach cywilnych >>


 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.