Czy zasiłek rodzinny przysługuje na córkę uczącą się w gimnazjum, mającą 16 lat, która ma własne dziecko?

Na to dziecko są przyznane świadczenia rodzinne wraz z dodatkiem z tytułu samotnego wychowania dziecka. Opiekunem prawnym dziecka jest matka nieletniej, czyli babcia dziecka i to ona dysponuje pieniędzmi przyznanymi na rzecz wnuka.

Odpowiedź

W przedstawionej sytuacji zasiłek rodzinny na 16 letnia córkę przysługuje, o ile spełnione są wszystkie pozostałe warunki ustawowe.

Uzasadnienie

Ustawa o świadczeniach rodzinnych - dalej u.ś.r. weszła w życie w dniu 1 maja 2004 r.. Zgodnie z art. 4 u.ś.r. zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków do tego zasiłku przysługuje:
1) rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka;
2) opiekunowi faktycznemu dziecka;
3) osobie uczącej się.

Jednocześnie zgodnie z art. 7 u.ś.r. zasiłek rodzinny nie przysługuje, jeżeli pełnoletnie dziecko lub osoba ucząca się jest uprawniona do zasiłku rodzinnego na własne dziecko. Z powyższego przepisu jednoznacznie wynika, iż dotyczy on tylko sytuacji dzieci pełnoletnich. Ponadto zgodnie z art. 3 pkt 16 u.ś.r. pojęcie rodzina oznacza odpowiednio następujących członków rodziny: małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25 roku życia, a także dziecko, które ukończyło 25 rok życia legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością rodzinie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne; do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko. Tak więc i w tym przepisie ustawodawca odnosi się jedynie do pełnoletnich dzieci posiadających własne dzieci.

Wykładni pojęcia "posiadać dziecko" dokonywać należy z uwzględnieniem nie tylko wykładni gramatycznej, lecz także celowościowej i systemowej. Abstrahując na razie od pojęcia posiadania w ujęciu prawnym, za Słownikiem Języka Polskiego, PWN Warszawa 1995 r., stwierdzić należy, iż posiadać to: zwykle coś mieć jako swoją własność, być właścicielem czegoś, jak również nauczyć się czegoś, opanować jakąś dziedzinę życia, przyswoić sobie jakąś umiejętność. Z powyższego wynika już, zatem, że jeśli dana osoba posiada "coś" to może tym zarządzać, dysponować oraz decydować o sposobie przeznaczenia. W tym ujęciu posiadanie dziecka oznaczałoby, więc wychowywanie dziecka, zarządzanie jego sprawami oraz sprawowanie nad nim osobistej opieki. Mając jednak na uwadze przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, które wprawdzie nie posługują się pojęciem posiadania dziecka, lecz pojęciem władzy rodzicielskiej rozumianej jako prawo podmiotowe służące ochronie interesów każdej ze stron stosunku prawnego łączącego rodziców i dzieci stwierdzić należy, że "posiadanie dziecka" w znaczeniu prawnym nierozerwalnie wiąże się z wykonywaniem władzy rodzicielskiej. Władza rodzicielska powstaje ex lege z chwilą urodzenia się dziecka i łączy dziecko oraz jego rodziców, aż do pełnoletności. Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw (art. 95 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.). Władza rodzicielska to zatem ogół obowiązków i praw rodziców względem dziecka, mających na celu zapewnienie mu należytej pieczy i strzeżenie jego interesów. Z istoty władzy rodzicielskiej wynika, że na gruncie prawa polskiego obowiązuje zasada osobistego wykonywania władzy rodzicielskiej przez rodziców i stąd też w tym zakresie można mówić o "posiadaniu dziecka". Wykonywanie władzy rodzicielskiej oznacza, że rodzic osobiście zajmuje się sprawami dziecka. Chodzi tu o wykonywanie wszystkich obowiązków, dzięki którym dziecko będzie wychowane w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój, nad którym rodzic sprawuje osobistą pieczę, kieruje dzieckiem, decydując o sposobie jego wychowania, leczenia, zarządzania majątkiem, miejscu zamieszkania, innymi słowy troszczy się o jego rozwój fizyczny i psychiczny. "Posiadać dziecko" w rozumieniu przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej jako k.r.o.) oznacza, więc, osobiste wychowywanie dziecka przez osobę, która dysponuje władzą rodzicielską (art. 96 k.r.o. w zw. z art. 26 § 1 Kodeksu cywilnego), bądź prawem do decydowania o istotnych sprawach dziecka. Oznacza też wspólne zamieszkiwanie, które umożliwia i służy realizacji tych obowiązków rodziców oraz reprezentowanie dziecka na zewnątrz. Elementami władzy rodzicielskiej jest więc piecza nad osobą dziecka (art. 95 i art. 96 k.r.o.), zarząd majątkiem dziecka (art. 101 do 105 k.r.o.), reprezentowanie dziecka na zewnątrz (art. 98 i 99 k.r.o.). Odczytując zwrot "posiadać własne dziecko" jako związek wyrazowy, którego znaczenie jest sumą znaczeń jego składników (związek frazeologiczny) należy stwierdzić, że znaczy on tyle co "mieć własne dziecko". Analogiczne stanowisko wyrażane jest w orzecznictwie sądowo administracyjnym (np. wyrok NSA z dnia 7 września 2010 r., I OSK 662/10).

Pytanie pochodzi z publikacji Vademecum Głównego Księgowego Administracja

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.)