Pisaliśmy o tym również:
 Wieloletni spór dotyczący rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych został rozstrzygnięty



 
Wyrok
 
z dnia 14 maja 1986 r.
 
Sąd Najwyższy
 
II CR 28/86
 
Zasada wiarygodności ksiąg wieczystych nie wchodzi w grę w wypadku użytkowania wieczystego.
OSNC 1987/8/122
3273
 
 
Skład orzekający
 
 Przewodniczący: sędzia SN J. Majorowicz (sprawozdawca). Sędziowie SN: R. Czarnecki, K. Strzępek. 
 
Sentencja
 
 Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Urzędu Miejskiego - Wydział Geodezji i Gospodarki Gruntami w W. przeciwko Janowi G., Kazimierzowi D. i Elżbiecie D. o unieważnienie umowy notarialnej na skutek rewizji wszystkich pozwanych od wyroku Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu z dnia 27 czerwca 1985 r. 
 oddalił rewizję. 
 
Uzasadnienie faktyczne
 
 Skarb Państwa - Urząd Miejski, Wydział Geodezji i Gospodarki Gruntami w W. wniósł o ustalenie, że umowa notarialna zawarta w PBN w W. w dniu 2 lipca 1975 r., repertorium (...) - dotycząca oddania pozwanym Janowi G. oraz małżonkom Kazimierzowi i Elżbiecie D. w użytkowanie wieczyste działki gruntu o powierzchni 1450 m2 położonej w W. przy ul. Terenowej nr 14 oraz sprzedaży tym pozwanym odrębnych lokali w budynku położonym na tej działce - uległa rozwiązaniu. W uzasadnieniu strona powodowa podkreśliła, że po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego okazało się, że wspomniana nieruchomość nie przeszła na własność Skarbu Państwa z mocy art. 2 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich, ponieważ jej właścicielka Florentyna F. (obecnie już nieżyjąca) była autochtonką narodowości polskiej i z tego tytułu zachowała własność przedmiotowej nieruchomości. 
 
 Rozpoznając po raz pierwszy sprawę Sąd Wojewódzki we Wrocławiu wyrokiem z dnia 22 października 1982 r. powództwo oddalił, uznając że pozwanych chroni rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych skoro nabyli prawo użytkowania wieczystego działki i prawo własności lokali, działając w zaufaniu do wpisu w księdze wieczystej. 
 
 Na skutek rewizji interwenientów ubocznych (spadkobierców Florentyny F.) Sąd Najwyższy wyrok ten uchylił i sprawę przekazał Sądowi Wojewódzkiemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania, zwracając uwagę, że nabycie użytkowania wieczystego w drodze ustanowienia go przez odpowiedni organ Państwa co do nieruchomości nie będącej własnością państwową nie jest możliwe, choćby nawet nabywca działał - będąc w dobrej wierze - w zaufaniu do księgi wieczystej. Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Wojewódzki we Wrocławiu wyrokiem z dnia 27 czerwca 1985 r. powództwo uwzględnił i unieważnił umowę notarialną (...) w PBN w W. między Skarbem Państwa - Naczelnikiem Dzielnicy W.-K. w W. pozwanymi Janem G. oraz Kazimierzem i Elżbietą małżonkami D., powołując się na pogląd prawny wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego. 
 
 W rewizji pozwani wnieśli o zmianę wyroku Sądu Wojewódzkiego i o oddalenie powództwa, zarzucając naruszenie prawa materialnego oraz uchybienia procesowe, w szczególności naruszenie art. 328 § 2 k.p.c.  
 
Uzasadnienie prawne
 
 Sąd Najwyższy zważył, co następuje: 
 
 Skarżący zarzucają, że Sąd Najwyższy nie uwzględnił okoliczności, iż poprzedni wyrok z dnia 22 października 1982 r. - wobec odrzucenia rewizji powoda - uprawomocnił się dla Skarbu Państwa, który miał samodzielną legitymację czynną do wystąpienia z powództwem. W tej sytuacji - w przekonaniu pozwanych uwzględnienie rewizji interwenientów ubocznych od wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 22 października 1982 r. nie mogło zmienić sytuacji procesowej powoda, dla którego wyrok sądu I instancji stał się prawomocny. Poglądu tego nie można uznać za prawidłowy. Rewizja powoda - Skarbu Państwa od pierwszego wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 22 października 1982 r. została odrzucona z uwagi niezachowania terminu przewidzianego w art. 371 § 1 k.p.c. Nie oznacza to jednak, że wyrok w stosunku do strony powodowej nie może być uchylony w sytuacji, gdy od wyroku tego wnieśli rewizję interwenienci uboczni, którzy przystąpili do sprawy po stronie powoda. Zgodnie z art. 79 k.p.c. interwenient uboczny jest uprawniony do wszelkich czynności procesowych dopuszczalnych według stanu sprawy, z tym tylko zastrzeżeniem, że nie mogą one pozostawać w sprzeczności z czynnościami i oświadczeniami strony, do której przystąpił. W rozważanej sprawie taka sprzeczność nie zachodzi. Strona powodowa bowiem również wniosła rewizję, kwestionując zasadność wyroku, a następnie w toku rozpoznawania ponownie sprawy przez Sąd Wojewódzki, w dalszym ciągu wnosiła o uwzględnienie jej powództwa. Zauważyć należy, że zgodnie z ustalonym w nauce i orzecznictwie stanowiskiem (patrz m.in. orz. SN z dnia 7 września 1964 r. II CR 214/64 - OSNCP 1965, z. 10, poz. 165) ani samo zaniechanie przez stronę dokonania czynności podjętej przez interwenienta ubocznego, ani bierne zachowanie się strony w stosunku do działania interwenienta nie może być uznane za sprzeciwianie się temu działaniu. Przykładowo więc interwenient może wnieść środek odwoławczy, chociaż nie wniosła go sama strona. Zasada nie miałaby zastosowania, jeżeli wyjątkowo samo to wniesienie byłoby sprzeczne ze stanowiskiem strony wynikającym z jej postępowania w sprawie. Taka sytuacja - jak już wspomniano - w sprawie niniejszej nie zachodzi. 
 
 Nie jest trafny również pogląd wyrażony w rewizji, jakoby Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31 maja 1984 r. nie wypowiedział w sposób wyraźny poglądu co do wyłączenia zasady rękojmi wiary publicznej księgi wieczystej w sytuacji, gdy odpowiedni organ Państwa ustanowił użytkowanie wieczyste na nieruchomości nie będącej własnością państwa. Jak to bowiem wynika z uzasadnienia tego wyroku, Sąd Najwyższy, przytaczając orzeczenie z dnia 21 czerwca 1968 r. III CRN 139/68 (OSPiKA 1970, poz. 119), stwierdził jednoznacznie, że wyrażony w powołanym orzeczeniu pogląd prawny w sprawie niniejszej podziela. Oceną prawną wyrażoną przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31 maja 1984 r. Sąd Wojewódzki był na zasadzie art. 389 k.p.c. związany. Ta ocena prawna wiąże również obecnie Sąd Najwyższy przy rozpoznawaniu rewizji. Stąd wszelkie rozważania dotyczące tego zagadnienia i przytaczanie poglądów odmiennych niektórych autorów są bezprzedmiotowe. Dodatkowo należy zauważyć, że Sąd Najwyższy w obecnym, zmienionym składzie, podziela pogląd prawny wyrażony w powołanym orzeczeniu. Podstawowym zagadnieniem jest stosunek do siebie dwu zasad, a mianowicie zasady, że użytkowanie wieczyste może być ustanowione jedynie i wyłącznie na gruntach państwowych, oraz zasady rękojmi wiary publicznej księgi wieczystej. W zderzeniu się tym dwóch zasad, zasada wiarygodności ksiąg wieczystych powinna ustąpić przed zasadą, wedle której użytkowanie wieczyste można ustanowić tylko na terenie państwowym. Odmienna wykładnia prowadziłaby do sprzeczności z zasadą wyrażoną w art. 232 k.c., a także w przepisach dawnej ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miasta i osiedlach (Dz. U. z 1969 r. Nr 22, poz. 159 ze zm.) oraz obecnie obowiązującej ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22, poz. 99), w myśl których przedmiotem użytkowania wieczystego może być tylko grunt państwowy. Ta zaś ostatnia zasada ma w naszych stosunkach społeczno-gospodarczych bardziej podstawowe znaczenie. Przyjęcie odmiennego poglądu prowadziłoby - na co już wskazał Sąd Najwyższy w poprzednim swoim wyroku - do sytuacji niezgodnej z samą istotą użytkowania wieczystego. Należałoby bowiem przyjąć, że w dalszym ciągu Skarb Państwa jest podmiotem praw w stosunku do użytkowania wieczystego, na którym ciąży szereg obowiązków o charakterze obligatoryjnym, wobec Skarbu Państwa wynikających z użytkowania wieczystego, w sytuacji gdy tenże Skarb Państwa w ogóle nie jest właścicielem, lecz właścicielem jest inna osoba. Prowadziłoby to w konsekwencji do powstania sui generis własności podzielonej. Właściciel nieruchomości zachowałby nadal prawo własności, a wszystkie związane z tym prawem uprawnienia praktycznie realizowałby Skarb Państwa jako strona umowy użytkowania wieczystego, i to umowy podważającej w sposób oczywisty podstawową zasadę, na której instytucja użytkowania wieczystego jest oparta. Jak już Sąd Najwyższy wyjaśnił, również okoliczność, że umowa notarialna zawarta z pozwanymi zawiera również postanowienia dotyczące sprzedaży przez Skarb Państwa odrębnych lokali i przeniesienia na współwłasność pozostałych części budynku nie może mieć istotnego znaczenia, skoro budynek stojący na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste jest ściśle związany z prawem użytkowania wieczystego. 
 
 Z tych przyczyn rewizję jako niezasadną oddalono.