Zapisz się na szkolenie pt. Wpływ zmian w aktach prawa powszechnego na obowiązywanie aktów prawa miejscowego>>
W dniu 16 marca 2017 r. w dzienniku urzędowym Monitor Polski opublikowany został, pod pozycją 265, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 marca 2017 r., sygn. akt Kp 1/17. Wyrok wydany został na skutek wniosku Prezydenta RP, złożonego w trybie tzw. kontroli prewencyjnej, dotyczącego zgodności z Konstytucją RP ustawy z dnia 13 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo o zgromadzeniach.
We wniosku Prezydent RP zarzucił ustawie z dnia 13 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo o zgromadzeniach:
- niezgodność art. 1 pkt 4 ustawy, w zakresie, w jakim dodając do ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. - Prawo o zgromadzeniach (Dz.U. poz. 1485) rozdział 3a "Postępowanie w sprawach zgromadzeń organizowanych cyklicznie" (art. 26a-26e), różnicuje status zgromadzeń publicznych przy zastosowaniu elementu konstrukcyjnego nieprzewidzianego na gruncie konstytucyjnym, z art. 32 ust. 1 i art. 57 Konstytucji RP,
- niezgodność art. 1 pkt 4 ustawy, w zakresie, w jakim dodając do ustawy Prawo o zgromadzeniach art. 26b ust. 4 wyłącza możliwość zaskarżenia przez organizatora zgromadzenia zarządzenia zastępczego wojewody o zakazie zgromadzenia, z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 w związku z art. 57 Konstytucji RP,
- niezgodność art. 2 ustawy, w zakresie, w jakim wprowadza zakaz odbycia zgromadzeń, nakazując stosowanie nowo ustanowionych przepisów do zdarzeń, które miały miejsce przed ich wejściem w życie, z art. 2 Konstytucji RP.
Prezydent stwierdził, że wejście w życie przepisów regulujących postępowanie w sprawach zgromadzeń organizowanych cyklicznie osłabi gwarancje korzystania z konstytucyjnej wolności zgromadzeń oraz wprowadzi stan niepewności prawnej pragnących korzystać z tej wolności. Ponadto przepisy te naruszają zasadę równości, gdyż różnicują sytuację prawną podmiotów podobnych na podstawie kryterium, które nie znajduje konstytucyjnego uzasadnienia.
Prezydent wyraził również wątpliwość co do zgodności z Konstytucją RP wyłączenia możliwości zaskarżenia przez organizatora zgromadzenia zarządzenia zastępczego wojewody o zakazie zgromadzenia. W jego ocenie pominięcie, którego dopuścił się ustawodawca, prowadzi do naruszenia przysługującego każdemu prawa do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Ponadto zdaniem Prezydenta w uzasadnieniu projektu ustawy oraz w toku prac legislacyjnych nie zostały przywołane argumenty usprawiedliwiające retroaktywne działanie przepisu art. 2 ustawy.
Trybunał, odnosząc się do zarzutów Prezydenta RP, orzekł o zgodności z Konstytucją RP ustawy o zmianie ustawy - Prawo o zgromadzeniach. Orzeczenie zapadło większością głosów, przy czym zdanie odrębne do orzeczenia zgłosili sędziowie TK: Leon Kieres, Piotr Pszczółkowski (w zakresie umorzenia postępowania), Małgorzata Pyziak-Szafnicka (do całego orzeczenia) i Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz (do orzeczenia).
Trybunał Konstytucyjny oceniając nowelizację ustawy Prawo o zgromadzeniach zauważył, że ustawodawca zaingerował w wolność zgromadzeń poprzez wskazanie wymogów, po spełnieniu których zgromadzenie może zostać uznane za cykliczne, oraz przez ustanowienie obowiązku uzyskania zgody właściwego organu na odbycie takiego zgromadzenia. Zdaniem Trybunał jest to jednak ingerencja, która ma charakter proporcjonalny i jest konstytucyjnie dopuszczalna. Została określona w ustawie oraz służy realizacji określonych wartości, takich jak bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny. Trybunał stwierdził również, że wprowadzając zasadę stosowania prawa nowego wobec zgromadzeń, o których zamiarze organizacji wniesiono zawiadomienia przed dniem wejścia w życie ustawy, ustawodawca zastosował przepisy przejściowe pozwalające na działanie prawa wstecz.
Zapisz się na szkolenie pt. Wpływ zmian w aktach prawa powszechnego na obowiązywanie aktów prawa miejscowego>>
Ponadto Trybunał umorzył postępowanie w kwestii zarzutu dotyczącego możliwości zaskarżenia wydanego przez wojewodę zarządzenia zastępczego o zakazie zgromadzenia w przypadku niewykonania przez organ gminy obowiązku wydania decyzji o zakazie zgromadzenia w oparciu o nową przesłankę. Trybunał uznał, że nowelizacja nie ustanawia wyraźnego zakazu zaskarżania wskazanego zarządzenia. W jego ocenie można dokonać takiej wykładni kwestionowanej regulacji, że prawo do zaskarżenia zarządzenia przez uprawnione podmioty nie zostało ustawą zmieniającą wyłączone. Jedynie taka wykładnia będzie zgodna z Konstytucją RP.
Zob. dotyczący nowelizacji ustawy Prawo o zgromadzeniach komunikat, dostępny na stronie internetowej Trybunału Konstytucyjnego.
Zauważyć należy, że wątpliwości co do zgodności z Konstytucją RP nowelizacji ustawy Prawo o zgromadzeniach wyraził nie tylko Prezydent RP, lecz zgłosiły je również m.in. organizacje pozarządowe. Wątpliwości pojawiły się nie tylko w kwestii samej zgodności ustawy z Konstytucją, lecz również co do składu orzekającego.
