Z analizy BAS wynika, iż wzrastające zapotrzebowanie na gaz oraz wyczerpywanie się zasobów gazu konwencjonalnego spowodowały wzrost zainteresowania niekonwencjonalnymi złożami gazu w Polsce, a rozwój nowych technologii umożliwił dostęp do tych zasobów gazu, których wydobycie wcześniej było nieopłacalne. Polska jest obecnie postrzegana jako jeden z najbardziej obiecujących obszarów występowania gazu łupkowego. Jeśli występowanie gazu łupkowego w naszym kraju zostanie potwierdzone, a jego wydobycie okaże się ekonomicznie opłacalne, Polska może stać się w pełni niezależna od importu gazu ziemnego z zewnątrz. Polskie firmy, które wezmą czynny udział w eksploatacji niekonwencjonalnych źródeł gazu, mają szansę na osiągniecie silniejszej pozycji na arenie międzynarodowej.

Z danych Ministerstwa Środowiska wynika, że do 1 lipca 2011 r. udzielono łącznie 234 koncesje na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż ropy i gazu – przy czym jest to liczba zawierająca koncesje na poszukiwanie węglowodorów wyłącznie ze złóż konwencjonalnych, czyli nie dotyczących gazu łupkowego. Koncesji udzielonych tylko i wyłącznie na poszukiwanie niekonwencjonalnych złóż węglowodorów (a takim jest również gaz łupkowy) jest zaledwie 11. Polskie firmy posiadają łącznie 26 (z 93 ogółem) udzielonych koncesji umożliwiających poszukiwanie gazu łupkowego. Nie wyklucza to faktu, że dla zrealizowania zadań poszukiwania i dokumentowania złóż prawdopodobnie będą musiały podjąć współpracę z podmiotami zagranicznymi dysponującymi technologią i specjalistycznym sprzętem, koniecznymi w przypadku pokładów gazu w skałach łupkowych.

BAS, w przedstawionej analizie, wskazuje, iż prace nad wydobyciem gazu łupkowego mogą przynieść również znaczne korzyści dla jednostek samorządu terytorialnego. Dzięki wydobyciu gazu łupkowego gminy pozyskają fundusze z tytułu opłat i podatków związanych z pozyskiwaniem gazu naturalnego. Już na etapie poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin przedsiębiorca, który uzyskał koncesję na taką działalność, uiszcza stosowną opłatę, która w 60% stanowi dochód gminy, na terenie której prowadzona jest działalność. W przyszłości, gdyby miało dojść do eksploatacji złóż gazu łupkowego, gminy (na których terenie byłaby prowadzona tego rodzaju działalność) mogłyby uzyskiwać dochody z opłaty eksploatacyjnej za wydobytą kopalinę. Niezależnie od udziału w dokonywanych przez przedsiębiorcę opłatach, gminy mogłyby negocjować dodatkowe działania przedsiębiorcy, np. związane z poprawą stanu lokalnych dróg dojazdowych.

Koncesję na działalność w zakresie poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania gazu ziemnego wydaje minister właściwy do spraw środowiska. Koncesja na poszukiwanie i rozpoznawanie gazu może być wydana wyłącznie po wcześniejszym uzyskaniu przez organ koncesyjny opinii wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności. Natomiast koncesja na wydobywanie gazu ze złóż może być wydana wyłącznie w uzgodnieniu z wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) właściwym ze względu na miejsce prowadzenia działalności, przy czym kryterium uzgodnienia jest zgodność planowanej działalności z przeznaczeniem nieruchomości określonym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

W dniu 9 czerwca 2011 r. Sejm RP uchwalił nowelizację ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Zgodnie z art. 29 tej ustawy istotnie zwiększony został wpływ władz gminy na możliwość prowadzenia na jej terenie działalności związanej z poszukiwaniem, rozpoznawaniem i wydobywaniem gazu ziemnego. Zgodnie z tym przepisem, do warunków odmowy udzielenia koncesji na prowadzenie takiej działalności dodano przesłankę uniemożliwiania wykorzystywania nieruchomości zgodnie z ich przeznaczeniem określonym przez miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub przepisy odrębne, a w przypadku braku tego planu – w sposób określony w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy lub w przepisach odrębnych. Oznacza to, że minister właściwy do spraw środowiska nie będzie mógł wydać koncesji na prowadzenie działalności z zakresu poszukiwania, rozpoznawania lub wydobywania gazu ziemnego, jeśli gmina w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego nie przeznaczy terenu przewidywanej działalności na działalność górniczą. Da to gminom możliwość blokowania tego rodzaju działalności na ich terenie.

Zgodnie z art. 72 ust. 1 pkt 4 ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, wydanie koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie lub wydobywanie kopalin musi być poprzedzone wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach inwestycji. Organem właściwym do wydania takiej decyzji w przypadku inwestycji związanych z eksploatacją złóż gazu jest wójt (burmistrz, prezydent miasta), na obszarze właściwości którego będzie prowadzona dana inwestycja. Pozwala to władzom gmin zapobiec ewentualnym szkodliwym dla środowiska skutkom tego rodzaju inwestycji. Zgodnie z art. 103 ust. 1 ustawy z 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze, organem administracji geologicznej pierwszej instancji są starostowie, chyba że ustawa stanowi inaczej. Do kompetencji starostów należy zatem m.in. sprawowanie kontroli i nadzoru w zakresie prowadzenia prac geologicznych (w tym poszukiwania i rozpoznawania złóż gazu) zgodnie z przepisami prawa oraz warunkami koncesji. W nowej ustawie przyjęto inne rozwiązanie. Organem administracji geologicznej pierwszej instancji będzie marszałek województwa, który przejmie uprawnienia kontrolne starostów.

Z racji tego, że eksploatacja złóż gazu łupkowego może stwarzać zagrożenia dla środowiska, konieczne jest zapewnienie wiarygodnego systemu nadzoru ekologicznego i uzyskanie akceptacji społeczności lokalnych. Potrzebne jest również stworzenie odpowiedniego systemu regulacyjnego, który z jednej strony będzie zachęcał firmy do inwestowania, a z drugiej umożliwi państwu partycypowanie w zyskach z eksploatacji złóż

Źródło: Biuro Analiz Sejmowych

 

Czytaj więcej: Pawlak: we wrześniu badanie złóż gazu łupkowego na Pomorzu