Na co przeznaczyć unijne pieniądze
W poprzednim okresie finansowania 2007-2013 w Polsce zrealizowano 185.516 projektów, ich wartość wyniosła 592,94 mln euro, z czego dofinansowanie z Unii – 332,77 mld zł. W przeliczeniu na jednego mieszkańca dało to kwotę 8.635,86 zł (dane na koniec marca 2014).
Nowa perspektywa finansowa UE 2014-2020 jest dla Polski bardziej atrakcyjna. Z budżetu Unii Polska otrzyma około 115 mld euro. To prawie o 13 mld więcej w porównaniu z budżetem 2007-13 (102 mld euro). Dwa najważniejsze źródła unijnych pieniędzy dla Polski to polityka spójności (wzrost z 69 mld do 82,5 mld euro) oraz wspólna polityka rolna - wzrost z 26,9 mld do 32 mld euro.
Środki te będą inwestowane m.in. w badania naukowe i ich komercjalizację, kluczowe połączenia drogowe (autostrady, drogi ekspresowe), rozwój innowacyjnej przedsiębiorczości, transport przyjazny środowisku (kolej, transport publiczny), cyfryzację kraju (szerokopasmowy dostęp do Internetu, e-usługi administracji publicznej) oraz włączenie społeczne osób wykluczonych i aktywizację zawodową.
W ramach nowej perspektywy finansowej przewiduje się realizację 6 krajowych programów operacyjnych, w tym jednego ponadregionalnego dla województw Polski wschodniej (tabela 1) oraz 16 regionalnych programów operacyjnych. Krajowe programy operacyjne będą wspierać różne obszary gospodarki. Najwięcej środków, bo 25 513 mln euro przeznaczono na Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko.
Tabela 1. Wstępny podział środków w ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2014-2020
| Nazwa programu | Całkowita alokacja |
| Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko | 27 513 mln euro |
| Program Operacyjny Inteligentny Rozwój | 8 614 mln euro |
| Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój | 4 419 mln euro |
| Program Operacyjny Polska Cyfrowa | 2 255 mln euro |
| Program Operacyjny Polska Wschodnia | 2 117 mln euro |
| PO Pomoc Techniczna | 700 mln euro |
| Razem | 45 620 mln euro |
Źródło:http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/2014_2020/Strony/glowna.aspx#strona=1&zakladka=2Fundusze, [dostęp dn. 5.05.2014].
Znaczna część funduszy unijnych przeznaczonych na lata 2014-2020 będzie wdrażana na poziomie regionalnym, Nawet 70-80% środków z Europejskiego Funduszu Społecznego zostanie rozdysponowywanych na poziomie województwa. Będzie to oznaczało zwiększenie odpowiedzialności samorządów województw za realizację polityki rozwoju i polityki spójności m.in. w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. Muszą one uwzględniać kluczowe założenia Strategii Europa 2020.@page_break@
Europejskie priorytety
Strategia „Europa 2020” jest nowym, długookresowym programem rozwoju społeczno-gospodarczego Unii Europejskiej, odpowiadającym potrzebie wspólnego działania państw członkowskich na rzecz wychodzenia z kryzysu oraz wdrażaniu reform umożliwiających stawienie czoła wyzwaniom związanym z globalizacją, starzeniem się społeczeństw czy koniecznością racjonalnego wykorzystywania zasobów.
Realizacji założeń mają służyć trzy priorytety:
• wzrost inteligentny (ang. smart growth), czyli rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,
• wzrost zrównoważony (ang. sustainable growth), czyli transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie korzystającej z zasobów i konkurencyjnej,
• wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (ang. inclusive growth), czyli wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną.
Komisja Europejska określiła wskaźniki umożliwiające monitorowanie postępów w realizacji przyjętych priorytetów za pomocą pięciu nadrzędnych celów:
• osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75%;
• poprawa warunków prowadzenia działalności badawczo–rozwojowej, w tym przeznaczanie 3% PKB UE na inwestycje w badania i rozwój;
• zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w porównaniu z poziomami z 1990 r.; zwiększenie do 20% udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii; dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej o 20%;
• podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez zmniejszenie odsetka osób przedwcześnie kończących naukę do poniżej 10% oraz zwiększenie do co najmniej 40% odsetka osób w wieku 30−34 lat mających wykształcenie wyższe;
• wspieranie włączenia społecznego, zwłaszcza poprzez ograniczanie ubóstwa, mając na celu wydźwignięcie z ubóstwa lub wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli.
Alokacja funduszy w ramach RPO
Nowa perspektywa stwarza możliwość uzyskania dofinansowania m.in. na inwestycje związane z rozwojem społeczeństwa informacyjnego, ochrony środowiska i dostosowania do zmian klimatu, ochrony zdrowia, edukacji. Możliwości uzyskania wsparcia przez JST z poszczególnych programów w latach 2014-2020 będą uzależnione m.in. od gotowości projektów do realizacji. Do rozdysponowania w ramach regionalnych programów operacyjnych jest 31 246,9 mln euro (tabela 1).
Tabela 1. Podział alokacji na regionalne programy operacyjne
| Województwo | Alokacja (mln euro) |
| dolnośląskie | 2 250,4 |
| kujawsko-pomorskie | 1 901,7 |
| lubelskie | 2 228,8 |
| lubuskie | 906,1 |
| łódzkie | 2 253,9 |
| małopolskie | 2 875,5 |
| mazowieckie | 2 087,9 |
| opolskie | 944,1 |
| podkarpackie | 2 112,2 |
| podlaskie | 1 212,4 |
| śląskie | 3 473,6 |
| pomorskie | 1 863,0 |
| świętokrzyskie | 1 363,2 |
| warmińsko-mazurskie | 1 726,6 |
| wielkopolskie | 2 447,9 |
| zachodniopomorskie | 1 599,7 |
| Razem | 31 246,9 |
Źródło:http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/2014_2020..op. cit..
Najwięcej środków ma szanse pozyskać województwo śląskie - 3 473,6 mln euro, a najmniej lubuskie - 906,1 i opolskie – 944,1 mln euro.
Rozdysponowanie wsparcia unijnego na poziomie regionalnym ma służyć zwiększeniu przejrzystości zarządzania środkami unijnymi oraz wyeliminowanie znacznej części błędów systemu obowiązującego w okresie 2007-2013, np. odejście od stosowania kryterium kwotowego, które nastręczało wiele problemów w perspektywie 2007-2013, zastosowanie nie więcej niż dwu kryteriów podziału jednocześnie (najważniejsze kryteria podziału to: zasięg geograficzny wsparcia, typ beneficjent, skala oddziaływania interwencji).
W ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego będą wspierane przede wszystkim: regionalna i lokalna infrastruktura naukowa, transfer technologii, regionalne badania i innowacje, przedsiębiorczość, lokalne inwestycje energetyczne, strategie niskoemisyjne dla miast, regionalna i lokalna infrastruktura środowiskowa, kultura, regionalna i lokalna infrastruktura transportowa, transport publiczny w miastach, regionalna i lokalna infrastruktura edukacyjna, społeczna, rewitalizacja, lokalne strategie rozwoju, dostępność do usług.
Natomiast działania Europejskiego Funduszu Społecznego na szczeblu regionalnym będą dotyczyć: zapewniania dostępu do zatrudnienia osobom poszukującym pracy i nieaktywnym zawodowo, w tym podejmowania lokalnych inicjatyw; trwałej integracji na rynku pracy ludzi młodych; samozatrudnienia, przedsiębiorczości oraz tworzenie nowych miejsc pracy, wspierania zdolności przystosowania się przedsiębiorstw i pracowników do zmian oraz zwiększenia inwestycji w kapitał ludzki, aktywnej integracji, integracji społeczności marginalizowanych; lokalnych strategii rozwoju; zwiększania dostępności, wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych przez rozwój kultury informatycznej, inwestycji w e-integrację.
Połączenie celów unijnych z priorytetami regionalnymi ma służyć budowaniu trwałych podstaw wzrostu gospodarczego, przezwyciężeniu tzw. wąskich gardeł hamujących potencjał rozwojowy państw członkowskich UE poprzez wzrost inteligentny, zrównoważony i sprzyjający włączeniu społecznemu.
Przydatne źródła:
Nowa perspektywa – wyzwania dla samorządów, Portal Funduszy Europejskich,
Strategia Europa 2020,