Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Lubelskiego z dnia 30 grudnia 2009 r., NK.II.0911/445/09

1. Właściwe wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 50 ust. 6 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362) wymaga odrębnego ustalenia kosztu godziny usługi opiekuńczej i specjalistycznej usługi opiekuńczej. 2. Norma określona w art. 50 ust. 6 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362) nie jest podstawą do określania katalogu usług opiekuńczych.

Pisaliśmy o tym również:
Rada gminy ustala koszt usług opiekuńczych (NK.II.0911/445/09)

 

Rozstrzygnięcie nadzorcze

 

z dnia 30 grudnia 2009 r.

 

Wojewoda Lubelski

 

NK.II.0911/445/09

 

1. Właściwe wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 50 ust. 6 u.p.s. wymaga odrębnego ustalenia kosztu godziny usługi opiekuńczej i specjalistycznej usługi opiekuńczej.

2. Norma określona w art. 50 ust. 6 u.p.s. nie jest podstawą do określania katalogu usług opiekuńczych.

 

 

Sentencja

 

Na podstawie art. 91 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z późn.zm.)

stwierdzam nieważność

uchwały Nr XXXVI/170/09 Rady Gminy Wojciechów z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie określenia zasad przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi oraz warunków częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat i trybu ich pobierania.

 

Uzasadnienie faktyczne

 

Uchwała Nr XXXVI/170/09 Rady Gminy Wojciechów została doręczona organowi nadzoru w dniu 2 grudnia 2009 r.

 

Stosownie do powołanego w podstawie prawnej przedmiotowej uchwały art. 50 ust. 6 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362) rada gminy określa, w drodze uchwały, szczegółowe warunki przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, oraz szczegółowe warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat, jak również tryb ich pobierania.

 

W § 8 ww. uchwały w formie tabel Rada Gminy określiła wysokość odpłatności ponoszonych przez osoby samotne, samotnie gospodarujące i osoby w rodzinie.

 

Co najistotniejsze jednak, Rada nie określiła kosztu 1 godziny usługi opiekuńczej i specjalistycznej usługi opiekuńczej. Tym samym przekazała upoważnienie uzyskane z mocy ustawy innemu podmiotowi, na co wskazuje § 3 i § 6 uchwały.

 

Tymczasem treść powołanego przepisu w sposób niebudzący wątpliwości przesądza o tym, że to rada gminy jest organem właściwym do określenia szczegółowych warunków odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze. Wśród szczegółowych warunków odpłatności nie można pominąć kwestii kosztu usługi opiekuńczej i specjalistycznej usługi opiekuńczej, a także sposobu jej naliczania (tak wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 14 lutego 2006r. IV SA/Wr 600/04 oraz wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 23 lutego 2005 r - sygn akt IV SA/Wr 27/05).

 

Przy czym, właściwe wykonanie upoważnienia ustawowego wymaga odrębnego ustalenia kosztu godziny usługi opiekuńczej i specjalistycznej usługi opiekuńczej.

 

Art. 50 ust. 6 ustawy o pomocy społecznej upoważnia radę gminy do określenia, w formie uchwały będącej aktem prawa miejscowego, szczegółowych warunków przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, szczegółowych warunków częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat oraz trybu pobierania tych opłat. Tym samym ustawodawca upoważniając radę gminy, ściśle określił zakres przedmiotowy uchwały.

 

Realizując swoją kompetencję stanowiącą, rada gminy jest zobowiązana uwzględniać wytyczne zawarte w upoważnieniu.

 

Użyte w art. 50 ust. 6 ustawy sformułowanie "Rada gminy określa" nie pozostawia organowi stanowiącemu żadnej dowolności w zakresie tworzenia prawa miejscowego w tym przedmiocie. Innymi słowy w ramach upoważnienia ustawowego organ stanowiący gminy ma obowiązek wydać przepisy normujące materię nim objętą.

 

Zdaniem organu nadzoru, z treści delegacji zawartej w art. 50 ust. 6 ustawy o pomocy społecznej wynika konieczność ustalenia przez radę gminy wysokości kosztu usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych w uchwale stanowiącej akt prawa miejscowego, żeby adresat mógł z treści uchwały wyczytać jaką odpłatność poniesie.

 

Uchwała, która nie wypełnia zakresu upoważnienia ustawowego nie może stanowić podstawy do przyznawania świadczeń z pomocy społecznej w formie usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych oraz ustalania odpłatności za te usługi.

 

A zatem jeśli ustawodawca zastrzegł, że w drodze aktu prawa miejscowego wydanego przez radę gminy powinny znaleźć się określone regulacje, to ich brak skutkuje nieważnością całej uchwały, jako niewypełniającej kompetencji przyznanej radzie.

 

Ponadto uchwała Rady Gminy obarczona jest innymi jeszcze wadami prawnymi.

 

Jak stanowi bowiem § 2 ust. 1 uchwały, zakres specjalistycznych usług opiekuńczych obejmuje działania dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, w tym pielęgnację, rehabilitację fizyczną, przystosowanie do funkcjonowania w społeczeństwie.

 

Zgodnie natomiast z § 5 uchwały, usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych takich jak: zakupy, sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pomoc w załatwieniu spraw urzędowych, opiekę higieniczną, pielęgnację zalecaną przez lekarza oraz w miarę możliwości zapewnienie kontaktów z otoczeniem.

 

W ocenie organu nadzoru powyższe regulacje uchwały wykraczają poza zakres upoważnienia ustawowego, określonego przez cytowany wyżej art. 50 ust. 6 ustawy. Nie stanowią one bowiem warunków przyznania, odpłatności za usługi, warunków częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat ani też trybu ich pobierania.

 

Wskazanie przez Radę Gminy w uchwale czynności, jakie wchodzą w zakres usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych stanowi powtórzenie zapisów art. 50 ust. 3 i 4 ustawy.

 

Zgodnie z art. 50 ust. 3, usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem.

 

Jak stanowi natomiast art. 50 ust. 4, specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym.

 

Zgodnie z art. 50 ust. 5 ustawy, określenie zakresu usług leży w gestii ośrodka pomocy społecznej. Zatem to ośrodek pomocy społecznej, przyznając usługi opiekuńcze, ustala ich zakres, okres i miejsce świadczenia.

 

Powyższe potwierdza wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 8 lutego 2006 r. - sygn. akt IV SA/Wr 637/04. W wyroku tym WSA stwierdził jednoznacznie, iż przepis art. 50 ust. 6 ustawy o pomocy społecznej nie zawiera normy kompetencyjnej upoważniającej radę gminy do konkretyzowania i specyfikacji rodzaju czynności wykonywanych w ramach świadczonych usług opiekuńczych.

 

Norma określona w art. 50 ust. 6 ustawy nie jest zatem podstawą do określania katalogu usług opiekuńczych. Czyni to treść kwestionowanych zapisów uchwały sprzecznym z prawem. W przypadku aktów prawa miejscowego przekroczenie delegacji ustawowej stanowi istotne naruszenie prawa. Rada gminy obowiązana jest przestrzegać zakresu udzielonego przez ustawę upoważnienia w zakresie tworzenia przepisów wykonawczych, a w tych działaniach nie może tego upoważnienia zawężać i przekraczać. Wydając akty będące źródłem powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej na obszarze danej gminy (art. 87 ust. 2 Konstytucji RP) musi respektować zakres delegacji zawartej w aktach prawnych wyższego rzędu (por. wyrok NSA z dnia 28 lutego 2003 r., sygn. akt I SA/Lu 882/02).

 

Jak stanowi § 10 uchwały, zaprzestaje się dochodzenia zwrotu odpłatności za usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze w przypadku śmierci osoby samotnej, samotnie gospodarującej lub osoby w rodzinie.

 

Powyższa regulacja wykracza poza zakres upoważnienia określonego w art. 50 ust. 6 ustawy o pomocy społecznej.

 

Regulację kompletną w tym zakresie wprowadził ustawodawca w art. 104 ust. 4 ustawy.

 

Zgodnie z tym przepisem, w przypadkach szczególnych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłoby skutki udzielanej pomocy, właściwy organ na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej może odstąpić od żądania takiego zwrotu.

 

Jak wynika z powyższego to Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej podejmuje decyzję o odstąpieniu od żądania zwrotu wydatków oceniając czy w realiach konkretnej, indywidualnej sprawy zostały spełnione przesłanki z art. 104 ust. 4, a rada gminy nie ma żadnych kompetencji na ich dookreślenie.

 

W tym stanie rzeczy, stwierdzenie nieważności uchwały Nr XXXVI/170/09, jest uzasadnione.

 

Na niniejsze rozstrzygnięcie nadzorcze przysługuje skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie, złożona za moim pośrednictwem w terminie 30 dni od daty jego doręczenia.