Romowie to członkowie najliczniejszej mniejszości etnicznej w Polsce. Pomimo podejmowania od początku lat 90 XX wieku wielu działań zmierzających do integracji społeczności romskiej w Polsce oraz jej zmian w położeniu społecznym i ekonomicznym, Romowie wciąż pozostają grupą zmarginalizowaną społecznie.
W grudniu 2013 r. zakończył się dziesięcioletni rządowy Program na rzecz społeczności romskiej, mający przeciwdziałać wyizolowaniu tej mniejszości. Obejmował on osiem obszarów, m.in.: edukację, przeciwdziałanie bezrobociu, zdrowie i higienę, sytuację bytową, bezpieczeństwo.
W ocenie NIK realizacja Programu poprawiła sytuację Romów w większości tych obszarów.
W poszczególnych gminach w miarę możliwości zmodernizowano i wyremontowano mieszkania socjalne, podłączono osiedla romskie do wodociągów i kanalizacji. Zwiększyła się również medyczna świadomość Romów i dostęp do opieki lekarskiej.
NIK podkreślił, iż dzięki intensywnym działaniom w obszarze edukacji sprawy materialne nie są już przeszkodą w pobieraniu nauki przez uczniów romskich. Sfinansowano m.in. wydanie pierwszego elementarza dla dzieci romskich oraz wyposażono dzieci i młodzież romską w podręczniki i przybory szkolne. Dofinansowano inicjatywy artystyczne, propagujące historię Romów. Wsparcie uzyskały również romskie wydawnictwa.
W wyniku wdrożenia Programu wzrosła również frekwencja wśród uczniów realizujących obowiązek szkolny, co było wynikiem zatrudniania asystentów edukacji romskiej.
NIK ocenił, iż organy administracji publicznej odpowiedzialne za sprawy społeczności romskiej, na ogół prawidłowo realizowały swoje zadania. Wszyscy skontrolowani wojewodowie powołali np. pełnomocników ds. mniejszości narodowych i etnicznych.
Niestety okres, w czasie którego realizowano Program na rzecz społeczności romskiej, okazał się zbyt krótki dla osiągnięcia wszystkich założonych celów.
Jedną z najpilniejszych spraw do uregulowania jest obecnie, w ocenie NIK, kwestia rozpoznania rzeczywistych potrzeb i lokalnych problemów, z którymi społeczności romskie spotykają się na co dzień: w miejscach zamieszkania, w szkołach czy w urzędach. Znajomość lokalnych spraw jest jednym z warunków równego traktowania grup kulturowych na danym terenie.
Tymczasem żaden ze skontrolowanych wojewodów nie wypracował systemu rozwiązywania problemów tej mniejszości w danym województwie.
Zdaniem NIK poprawy wymaga również stan wiedzy na temat romskiej mniejszości, bo na razie negatywne stereotypy wciąż rzutują na wzajemne stosunki w lokalnych społecznościach.
W podsumowaniu NIK stwierdziła, iż pomimo zauważalnej poprawy położenia społeczno-ekonomicznego Romów, wciąż pozostają oni grupą społecznie zmarginalizowaną. W związku z tym wypracowanie trwałej, korzystnej zmiany będzie wymagało jeszcze wielu lat pracy i obustronnych wysiłków.
(nik.gov.pl)