Komunikowanie się w istotny sposób wpływa na życie publiczne oraz kształtuje relacje społeczne. Umiejętność efektywnego komunikowania się, a więc takiego, u którego podłoża jest wzajemne porozumienie, zawsze była, jest i będzie cenna i pożądana. Umiejętność tę powinni posiadać pracownicy administracji publicznej, choć nie tylko oni. Sposób komunikowania się urzędu z klientem wpływa bowiem zasadniczo na ocenę jakości usług publicznych.
Nowe oczekiwania społeczeństwa informacyjnego, dynamika życia wynikająca z procesów globalizacyjnych, wzrost oczekiwań konsumentów usług publicznych w zakresie efektywnego funkcjonowania organizacji publicznych rodzi konieczność poszukiwania coraz skuteczniejszych form komunikowania. Jedną z nich są negocjacje i mediacje. Nabierają one szczególnego znaczenia w nowych uwarunkowaniach komunikacyjnych, dla których kontekst bardzo często stanowi konflikt, sprzeczność interesów i oczekiwań, ekspansywność jednostek i grup wyrażona potrzebą głośnego artykułowania swojego „ja” czy zmianą świadomości społecznej.
Na rynku wydawniczym można znaleźć wiele publikacji poświęconych negocjacjom w biznesie, w tym transakcjom handlowym, tymczasem potrzeba kształtowania i doskonalenia umiejętności negocjacji i mediacji staje się wręcz konieczna dla sprawnego funkcjonowania organizacji realizujących zadania publiczne oraz kreujących zmiany jakości życia lokalnej wspólnoty. Książka Magdaleny Tabernackiej zatytułowana „Negocjacje i mediacje w sferze publicznej” wydana nakładem Oficyny a Wolters Kluwer business tę potrzebę może z powodzeniem zaspokoić. Stanowi bowiem syntetyczne i przejrzyste opracowanie, które pełni rolę praktycznego przewodnika.
Publikacja składa się z dziewięciu rozdziałów. Trzy pierwsze stanowią wprowadzenie w problematykę negocjacji i mediacji i zawierają rzetelną analizę podstaw prawnych określających charakter, przedmiot, zakres oraz ogólne wymagania w zakresie negocjacji i mediacji prowadzonych w obszarze działań władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
Rozdziały 4, 5, 6, 7, 8 i 9 stanowią wnikliwą analizę mediacji i negocjacji jako szczególnych form komunikowania się. Stąd dużo miejsca poświęca się tu komunikacji niewerbalnej, emocjom, komunikacji werbalnej (uwzględniając przy tym specyfikę języka prawniczego) oraz technikom wywierania wpływu, a także czynnikom kulturowym i społecznym warunkującym przebieg procesu mediacji i negocjacji. W tej części opracowania znajdują się także praktyczne uwagi na temat sporządzania dokumentów w omawianych formach komunikacyjnych.
Rozdział pierwszy zatytułowany: Istota negocjacji i mediacji w sferze publicznej zawiera definicję pojęć, określa przedmiot negocjacji i mediacji, ich klasyfikację oraz omawia rolę mediatora i negocjatora. Szczególnie interesujący i ważny ze względu na swoje walory poznawcze jest materiał dotyczący regulacji prawnych negocjacji i mediacji w sferze publicznej. Autorka w tym celu dokonuje analizy norm ustrojowych i proceduralnych oraz przepisów prawa materialnego, określających konkretne kategorie negocjacji i mediacji. Wskazuje przy tym na przypadki szczególne, wynikające z niejednoznacznej regulacji prawnej, posiłkując się przykładami negocjacji akcesyjnych wybranych państw europejskich z Unią. Materiał empiryczny, występujący także w innych rozdziałach, w istotny sposób wzbogaca rozważania teoretyczne i pokazuje praktyczne zastosowanie negocjacji i mediacji w sferze publicznej, potwierdzając tym samym potrzebę posiadania tego typu umiejętności komunikacyjnych.
Rozdział drugi stanowi omówienie zakresu przedmiotowego negocjacji. Autorka określa tu warunki negocjacji umów publicznoprawnych, w tym prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, przywołując różne sytuacje negocjacyjnej, jak np. utworzenie przez JST stowarzyszenia czy związku międzygminnego, przedmiotem rozważań są także m.in. warunki negocjowania kontraktów wojewódzkich. Autorka określa przy tym ich przydatność i stopień wykorzystania.
Biorąc pod uwagę złożoność zadań publicznych wykonywanych przez administrację publiczną, Magdalena Tabernacka prezentuje podstawę prawną negocjacji umów publiczno-prawnych, w tym negocjacji prowadzonych w trybie zamówień publicznych oraz w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego, słusznie wskazując na rosnące znaczenie tej formy prowadzenia inwestycji o znaczeniu publicznym, co kształtuje dynamikę rozmów negocjacyjnych. Autorka omawia także negocjacje w poszczególnych strukturach administracji publicznej, w tym w organach kolegialnych, Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego oraz inne.
Rozdział zawiera także analizę procesów negocjacyjnych z obywatelami, tym samym publikacja wpisuje się w nurt myślenia zakładającego, iż umiejętności z zakresu negocjacji powinny służyć profesjonalnej obsłudze, w tym w szczególności rozwiązywaniu konfliktów oraz właściwej komunikacji zorientowanej na usługobiorcę, nadającej mu rangę podmiotu, co docelowo wzmacnia prestiż instytucji publicznej i kształtuje jej wizerunek.
Trzeci rozdział stanowi omówienie zakresu przedmiotowego działań mediacyjnych w sferze publicznej, w tym mediacje odbywające się na etapie postępowania sądowego postrzegane jako alternatywny, tani i skuteczny sposób rozstrzygania sporów sądowych. Autorka omawia tu zasady prowadzenia postępowania mediacyjnego oraz środki odwoławcze. Precyzuje także wymogi wobec mediatora w postępowaniu cywilnym, analizuje warunki mediacji w postępowaniu administracyjnym i przed organem administracji, wskazując na skutki zawarcia ugody.
Uwzględnienie m.in. problematyki mediacji w prawie łowieckim, prawie wodnym, prawie karnym i procedurze karnej oraz specyfiki mediacji międzynarodowych, w tym prowadzonych w ramach Światowej Organizacji Handlu wskazuje na bogate walory poznawcze publikacji, dowodzi kompleksowości opracowania, a wnikliwa analiza przepisów prawa świadczy o jego rzetelności.
Rozdział czwarty książki nosi tytuł: Emocje w negocjacjach i mediacjach. Autorka słusznie podkreśla ich szczególne znaczenie oraz potrzebę kontroli stanów emocjonalnych podczas negocjacji i mediacji, co pociąga za sobą konieczność posługiwania się określonymi narzędziami wypracowanymi przez współczesną psychologię. Umiejętność wyrażania i kontroli emocji, świadomość uwarunkowań kulturowych w percepcji emocji przekładają się na proces budowania właściwych relacji w negocjacji czy mediacji, wpływają też na sposób postrzegania partnerów. Eliminowanie konfliktów o podłożu emocjonalnym znacznie uatrakcyjnia image komunikujących się stron, sprzyja porozumieniu oraz partycypacji.
Rozdział piąty poświęcony jest istocie komunikacji, w tym jej dychotomii warunkującej komunikację werbalną i niewerbalną. Autorka omawia specyfikę komunikacji interpersonalnej, społecznej, masowej, przywołuje i ocenia strategie komunikacyjne oraz analizuje problem spójności przekazu werbalnego z przekazem pozawerbalnym. W rozdziale szóstym rozważania uzupełnia o interesujący kontekst kulturowy, psychologiczny i społeczny warunkujący przebieg negocjacji i mediacji, w tym znaczenie stereotypów w prowadzeniu tego typu rozmów. Dużo miejsca w tej części opracowania poświęca się autoprezentacji, co wydaje się być słuszne ze względu na fakt, iż jest to szczególnie pożądana umiejętność, gdyż – jak zauważa autorka – „sukces życiowy zależy w wielu wypadkach od wrażenia, jakie się wywiera”. Ponadto, od osób zatrudnionych w sferze publicznej oczekuje się, by robiły tzw. dobre wrażenie, a więc zachowywały się i wyglądały zgodnie z powszechnie obowiązującymi standardami. Autorka omawia także autoprezentację uwarunkowaną protokołem dyplomatycznym, co znacznie podnosi atrakcyjność merytoryczną tej części publikacji.
W negocjacji czy mediacji każda ze stron zmierza do tego, by skłonić partnera do ustępstw, zmiany zachowań, sposobu myślenia itp. Wymaga to znajomości technik wywierana wpływu oraz taktyk negocjacyjnych. Tym zagadnieniom poświęcony jest rozdział siódmy omawianego opracowania. Autorka prezentuje taktyki w kontekście wywierania presji, budowana wpływu społecznego, targowania się, oddziaływania autorytetu czy manipulowania zapachem.
Szczególne walory poznawcze należy przypisać rozdziałowi ósmemu, traktującemu o trudnościach i niebezpieczeństwach w negocjacjach i mediacjach, które w istotny sposób mogą przesądzić o ostatecznym efekcie porozumienia lub o jego braku. Za takie niewątpliwie uważa się konflikty, impas oraz zdecydowane zachowania ofensywne, stąd tym zagadnieniom autorka poświęca sporo miejsca. Rozdział kończy przegląd i ocena strategii pokonywania zaprezentowanych trudności oraz wskazówki dotyczące ich zastosowania, co z punktu widzenia adepta sztuki negocjacyjnej wydaje się szczególnie cenne.
W związku z powyższym, po książkę Magdaleny Tabernackiej „Negocjacje i mediacje w sferze publicznej” w szczególności powinni sięgnąć studenci administracji i prawa oraz pracownicy sfery publicznej, zatrudnieni na różnych poziomach jej struktury organizacyjnej. Publikacja nie tylko stanowi rzetelnie opracowane kompendium wiedzy na temat negocjacji i mediacji przy uwzględnieniu złożonych uwarunkowań skutecznego, a więc prowadzącego do porozumienia komunikowania się, ale umiejscawia teoretyczne rozważania na temat negocjacji i mediacji w konkretnej przestrzeni komunikacyjnej, jaką jest sfera publiczna. Przestrzeń tę określają wielorakie przepisy prawa, co czyni ją dostępną dla osób o określonych kompetencjach. Omawiana publikacja może być przewodnikiem po tej przestrzeni, dlatego warto się z nią zapoznać.
Po książkę powinien sięgnąć także każdy, kto odczuwa potrzebę wywierania wpływu na otoczenie, kto chce skuteczniej wyrażać swoje oczekiwania, kto odpowiada na wyzwania, jakie stawia przed nim współczesna rzeczywistość, kto czuje się choć trochę odpowiedzialny za formowanie społeczeństwa obywatelskiego świadomego swojej publicznej podmiotowości. Rodzi to bowiem konieczność kreowania sieci relacji społecznych, tworzących złożony łańcuch informacyjny, w którym każdy ma swoje miejsce i każdy negocjuje bądź mediuje.
Na uwagę zasługuje także układ książki, spełniający wymogi podręcznika akademickiego. Szczególnie ważne merytorycznie treści są odnotowywane na marginesie w postaci haseł, co z łatwością pozwala czytelnikowi wyszukiwać interesujące go aspekty danego zagadnienia. Na końcu każdego rozdziału znajduje się spis literatury, stanowiący cenną wskazówkę dla osób zainteresowanych dalszym poszerzaniem wiedzy na dany temat.
Izabela Seredocha
______________________________________________________________________________________________________________________
Zachęcamy do zapoznania się z książką Magdaleny Tabernackiej pt.,,Negocjacje i mediacje w sferze publicznej",. W książce przedstawiono prawne, społeczne i psychologiczne uwarunkowania podejmowania negocjacji i mediacji w sferze publicznej, czyli w obszarze działań władzy wykonawczej, jak również sądowniczej i ustawodawczej.
Książka dostępna jest w ofercie internetowej księgarni profinfo.pl
