Program Kapitał Ludzki, którego wartość to ponad 11 mld euro, służy wzrostowi aktywności zawodowej, zmniejszeniu obszarów wykluczenia społecznego, poprawie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw, a także podniesieniu poziomu edukacji. Na półmetku jego realizacji widać już wyraźnie efekty. - Ze wsparcia skorzystało 3 mln osób, 100 tys. założyło własne firmy, ponad połowa bezrobotnych znajduje pracę po udziale w szkoleniach finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego - mówi minister rozwoju regionalnego Elżbieta Bieńkowska. Badania wskazują również, że pracownikom korzystającym ze wsparcia Programu, wzrastają pensje. Potwierdzają też, że coraz więcej dzieci w Polsce uczestniczy w wychowaniu przedszkolnym, a ponad 8 tys. szkół w całym kraju realizuje programy rozwojowe.

Beneficjenci wsparcia

Do końca czerwca 2011 r. w Programie Kapitał Ludzki podpisano łącznie 26,6 tys. umów o dofinansowanie o łącznej wartości ponad 29 mld zł.

Najliczniej ze wsparcia EFS korzystały:
jednostki samorządu terytorialnego (10,7 tys. umów),
organizacje non-profit (6,7 tys. umów), przedsiębiorstwa (6,4 tys.)
uczelnie i jednostki naukowe (blisko 2,3 tys.).

Wśród podmiotów ubiegających się o wsparcie EFS, na szczególną uwagę zasługuje wysoki udział MŚP w wykorzystaniu środków w Programie. Dotychczas ponad 3,5 tys. projektów jest realizowanych przez mikroprzedsiębiorstwa, a około 1,7 tys. przez małe firmy.

Uczestnicy projektów

Program Kapitał Ludzki dotychczas objął wsparciem ponad 3,1 mln osób, w tym 1,8 mln kobiet. W realizowanych przedsięwzięciach najliczniej uczestniczyły osoby nieaktywne zawodowo, które przystąpiły do projektów w liczbie 1,2 mln. Zasadniczą część tej grupy stanowiły osoby uczące lub dokształcające się (ponad 85%). Ze wsparcia EFS skorzystało także ponad 1 mln osób zatrudnionych oraz blisko 815 tys. bezrobotnych. We wszystkich tych grupach większość uczestników projektów stanowiły kobiety. Do końca 2010 r. wsparciem objęto ponad 1 mln osób w wieku 15-24 lata (ok. 35 % ogółu uczestników).

Ponadto, w projektach rozpoczęło udział ponad 1 mln mieszkańców obszarów wiejskich, 270 tys. osób długotrwale bezrobotnych oraz 92,7 tys. osób niepełnosprawnych.

Efekty realizacji Programu Kapitał Ludzki

Aktywizacja zawodowa: jednym z głównych celów Programu Kapitał Ludzki jest tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy, a tym samym wspieranie inwestycji w obszarze zatrudnienia. Do końca 2010 r. blisko 539 tys. osób zakończyło udział w projektach aktywizacji zawodowej, w tym 194,4 tys. osób młodych oraz 53,7 tys. osób w wieku 50+. Wsparciem szkoleniowym objęto także ponad 150 tys. osób długotrwale bezrobotnych i 16,1 tys. osób niepełnosprawnych.

Pieniądze na własny biznes: środki finansowe na rozpoczęcie działalności gospodarczej otrzymało dotychczas blisko 100 tys. osób, z czego 13,7 tys. było poniżej 25 roku życia, a 7,3 tys. należało do grupy wiekowej 50+. Z tej formy wsparcia skorzystało także 1,4 tys. osób niepełnosprawnych i 23,7 tys. osób długotrwale bezrobotnych.

Pomoc osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym: w ramach działań wspierających integrację społeczną, ok. 105,5 tys. klientów instytucji pomocy społecznej zakończyło udział w projektach. Blisko 140 tys. klientów pomocy społecznej objęto kontraktami socjalnymi, które mają na celu mobilizację osób pobierających świadczenia socjalne do działań usamodzielniających i przezwyciężenia ich trudnej sytuacji życiowej. Na uwagę zasługuje realizacja projektów na rzecz sektora ekonomii społecznej, który poprzez połączenie celów ekonomicznych ze społecznymi sprzyja aktywizacji osób mających trudności z wejściem i utrzymaniem się na rynku pracy. W ramach dofinansowanych projektów wsparcie otrzymało 4,5 tys. podmiotów ekonomii społecznej (np. fundacji, spółdzielni socjalnych) oraz 43,3 tys. osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Wsparcie przedsiębiorców: Program Kapitał Ludzki ma także ułatwić pracownikom i przedsiębiorstwom przystosowanie się do zmian zachodzących w gospodarce.
• 409,2 tys. pracowników (w tym ponad 58,7 tys. osób w wieku 50+) skorzystało ze szkoleń w ponad
• 67,7 tys. przedsiębiorstwach,
• około 11,3 tys. pracowników zagrożonych negatywnymi skutkami zmian gospodarczych w przedsiębiorstwach skorzystało z instrumentów szybkiego reagowania takich jak szkolenia, doradztwo czy wsparcie finansowe,
• 12,1 tys. osób otrzymało wsparcie szkoleniowo-doradcze w zakresie rozpoczynania własnej działalności gospodarczej typu spin-off lub spin-out
Ochrona zdrowia: dotychczas opracowano 6 programów profilaktycznych i wspierających powrót do pracy, a blisko 1,4 tys. przedstawicieli kadry zarządzającej oraz dysponentów środków publicznych w sektorze zdrowia zakończyło szkolenia z zakresu zarządzania. Dzięki wsparciu EFS studia pomostowe ukończyło także 3,8 tys. pielęgniarek i położnych.

Przedszkola i szkoły: celem Programu Kapitał Ludzki jest również wzmocnienie systemu oświaty, w tym przede wszystkim upowszechnianie edukacji oraz podniesienie jakości usług edukacyjnych. Do końca 2010 r. wsparto blisko 2,6 tys. ośrodków wychowania przedszkolnego, a programy rozwojowe wdrożyło 8,3 tys. szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych prowadzących kształcenie ogólne, a także 2,2 tys. szkół i placówek kształcenia zawodowego. Ponad 29,1 tys. nauczycieli uczestniczyło w doskonaleniu zawodowym, a przeglądem objęto 188 podstaw programowych w celu lepszego ich zorientowania na potrzeby rynku pracy.

Kierunki zamawiane na studiach: 13,7 tys. studentów rozpoczęło studia na kierunkach zamawianych przez ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego takich jak automatyka i robotyka, biotechnologia, budownictwo czy informatyka. Ponad 3,1 tys. pracowników sektora B+R ukończyło także szkolenia dot. zarządzania badaniami naukowymi i upowszechniania wyników prac badawczo-rozwojowych.

Pomoc administracji: ponad 2,3 tys. instytucji skorzystało ze wsparcia służącego poprawie standardów zarządzania, a 10,1 tys. pracowników zakończyło udział w projektach dot. poprawy zdolności regulacyjnych administracji publicznej. Ponadto, 4,2 tys. pracowników administracji objęto wsparciem w projektach ukierunkowanych na wzrost jakości usług związanych z rejestracją działalności gospodarczej i funkcjonowaniem przedsiębiorstw. Blisko 6,7 tys. przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz 2,9 tys. przedstawicieli partnerów społecznych skorzystało także ze wsparcia w zakresie budowy potencjału trzeciego sektora oraz rozwoju dialogu społecznego.

Efektywność wsparcia udzielonego z Programu Kapitał Ludzki

Wsparcie z Programu przekłada się bezpośrednio na poprawę sytuacji poszczególnych grup na rynku pracy. W obszarze zatrudnienia, 55% osób bezrobotnych i poszukujących pracy, które ukończyły udział w projektach w 2009 r. podjęło zatrudnienie w ciągu następujących 18 miesięcy. Odnotowano tym samym wzrost efektywności udzielonego wsparcia względem odsetka osób, które podjęły pracę w ciągu pierwszych 6 miesięcy następujących po zakończeniu udziału w projekcie o 9,7 pkt proc. Spośród głównych grup docelowych wskaźnik ten osiągnął najwyższą wartość wśród młodych osób bezrobotnych i poszukujących pracy (15-24 lata), tj. 54% (wzrost o 14 pkt proc.).

Wpływ wsparcia EFS na sytuację polskiego rynku pracy potwierdza wzrost poziomu zatrudnienia osób w grupie wiekowej 15-64 lata. W obecnej perspektywie finansowej wzrósł on o blisko 5 pkt proc. z 54,5% w 2006 r. do 59,3% w 2010 r.

W ramach działań wspierających integrację społeczną skierowanych do najtrudniejszej grupy uczestników projektów, tj. osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym, odsetek osób, które po ukończonym udziale w projekcie podjęły pracę w okresie do 18 miesięcy wyniósł 27,3%. Jest on stosunkowo niższy niż w przypadku osób bezrobotnych i poszukujących pracy z uwagi na fakt, że odbiorcami wsparcia w tym obszarze były przede wszystkim osoby bezrobotne korzystające ze świadczeń pomocy społecznej i jednocześnie zagrożone wykluczeniem społecznym (np. osoby niepełnosprawne, długotrwale bezrobotne, imigranci, osoby opuszczające placówki opieki zastępczej czy zakłady karne). Niemniej wzrósł on o 9,7 pkt proc. względem odsetka uczestników, którzy znaleźli zatrudnienie w okresie do 6 miesięcy po zakończonym udziale w projekcie.

W obszarze adaptacyjności, analizując pośredni wpływ projektów na wynagrodzenia pracowników, należy wskazać, iż wśród 44,3% pracujących uczestników zaobserwowano wzrost ich wynagrodzeń w ciągu 18 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie.

W sferze edukacji nastąpił wzrost odsetka dzieci uczestniczących w wychowaniu przedszkolnym, który wyniósł 70% w 2010 r. (wzrost o 11,5 pkt proc. względem 2006 r.). Co istotne, na obszarach wiejskich poziom upowszechnienia edukacji przedszkolnej wzrósł w tym czasie o 24 pkt proc. i wyniósł 43% w 2010 r.

Przyszłość Europejskiego Funduszu Społecznego

Rola Europejskiego Funduszu Społecznego w kolejnej perspektywie finansowej (2014-2020) leży w centrum zainteresowania polskiej prezydencji. Kluczowe w debacie nad jego przyszłością jest kilka kwestii:
• Poprawa widoczności EFS - sposobami zapewnienia widoczności EFS jest koncentracja na rezultatach, uwypuklenie wartości dodanej oraz zastosowanie zintegrowanego podejścia do rozwiązywania problemów,
• Skoncentrowanie działania EFS na osiąganie celów strategii Europa 2020- wzrost stopy zatrudnienia do poziomu 75% populacji w wieku 20-64 lata; zmniejszenie odsetka osób przedwcześnie opuszczających system edukacji poniżej 10% oraz zwiększenie powyżej 40% odsetka osób posiadających wykształcenie wyższe; a także zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem o 20 mln to ambitne cele, których nie można osiągnąć bez właściwego podejścia do wykorzystania środków z Europejskiego Funduszu Społecznego. W opinii prezydencji Europejski Fundusz Społeczny może znacząco przyczynić się do tego byśmy w 2020 r. mogli powiedzieć, że żyjemy w inteligentnej, zrównoważonej i inkluzyjnej Europie,
• Koncentracja tematyczna EFS - zgodnie z wnioskami z dotychczasowej debaty zakres tematyczny Europejskiego Funduszu Społecznego powinien koncentrować się na realizacji celów strategii Europa 2020,
• Terytorialny wymiar EFS - podejście terytorialne jest dużym wyzwaniem dla Europejskiego Funduszu Społecznego, który powinien stać się bardziej elastycznym instrumentem, biorącym pod uwagę możliwości i specyficzne potrzeby państw członkowskich, regionów i społeczności lokalnych.