Mało kto pamięta, do kiedy jest ważny jego dowód osobisty. A jeszcze gorsza może być sytuacja, kiedy ktoś żyje w nieświadomości co do tego, że organ gminy unieważnił mu dowód z urzędu. Tak było w przypadku obywatela, który wybierał się na zagraniczne wakacje. O tym, że przez cztery lata posługiwał się nieważnym dokumentem, dowiedział się od Straży Granicznej na lotnisku Warszawa Okęcie.
Gmina nie ma obowiązku informować
Obywatel zwrócił się z pismem o wyjaśnienia do wójta gminy, który dokument mu unieważnił. Wójt poinformował, że unieważnił dokument tożsamości zgodnie z art. 50 ust. 3 pkt 6 ustawy o dowodach osobistych (unieważnienie następuje z dniem następującym po upływie 120 dni od dnia dokonania w rejestrze PESEL zmiany danych zawartych w dowodzie osobistym). Przepis ten nie nakłada jednak na organ gminy obowiązku informowania posiadacza dowodu o unieważnieniu dokumentu. Nie prowadzi się też postępowania administracyjnego, które kończy się wydaniem decyzji administracyjnej, którą doręcza się stronie.
Rzecznik Praw Obywatelskich, któremu ostatecznie poskarżył się obywatel uznał, że w ustawie o dowodach osobistych powinien być ustanowiony obowiązek powiadamiana obywateli o unieważnieniu tego dokumentu.
Czytaj w LEX: Utrata lub uszkodzenie dowodu osobistego - zgłoszenie utraty lub uszkodzenia >>>
Czytaj w LEX: Udostępnianie dokumentacji dotyczącej dowodów osobistych >>>
Obywatele powinni mieć prawo do informacji
- Brak przepisów o obowiązku poinformowania obywatela może prowadzić do negatywnych skutków w sferze jego praw. Dowód m.in. uprawnia do przekraczania granic państw należących do Unii Europejskiej. Nieświadomość, że dowód unieważniono, może narazić obywatela na nieprzewidziane, ujemne konsekwencje. Np. może on wykupić zagraniczną wycieczkę, z której nie będzie mógł skorzystać, gdy przy kontroli granicznej okaże się, że legitymuje się nieważnym dokumentem – napisał Valeri Vachev, zastępca RPO do wiceministra spraw wewnętrznych i administracji Bartosza Grodeckiego.
Czytaj w LEX: Udostępnianie danych z Rejestru Dowodów Osobistych - problematyka opłat >>>
Cena promocyjna: 111.3 zł
|Cena regularna: 159 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 127.2 zł
RPO argumentował również, że skoro ustawa o dowodach osobistych przyznaje obywatelom uprawnienie do posiadania dowodu osobistego, a na większość obywateli nakłada także obowiązek posiadania tego dokumentu, to obywatele powinni mieć prawo do informacji, że dokument tożsamości, którym się posługują, utracił ważność na skutek unieważnienia go przez organ administracji publicznej. Taka informacja determinuje świadomość obywateli co do tego, że nie wykonują w prawidłowy sposób obowiązku posiadania dokumentu tożsamości oraz że w sensie prawnym nie korzystają z prawa wynikającego z art. 5 ust. 1 ustawy o dowodach osobistych, są bowiem w posiadaniu nieważnego dowodu osobistego.
Przeczytaj także:
Z nieważnym dokumentem nie wyjedziesz z kraju
Przypadek obywatela, którego sprawą zajął się RPO nie jest bynajmniej odosobniony. Latem Komenda Główna Straży Granicznej zamieściła na swojej stronie internetowej informację o 39-latku z Wodzisławia Śląskiego, który przedstawił unieważniony dowód do kontroli granicznej na lotnisku w Krakowie. Na zaplanowane wakacje, niestety nie poleciał.
12 stycznia 2020 r. weszła w życie nowelizacja ustawy z 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych. Nakłada m.in. na funkcjonariuszy Straży Granicznej obowiązek zatrzymywania dokumentów widniejących w Rejestrze Dowodów Osobistych jako utracone. Ponadto, jeśli funkcjonariusz stwierdzi nieważność dowodu osobistego podczas odprawy granicznej, jego posiadacz nie uzyska zgody na wyjazd z Polski, o ile nie będzie posiadał innego, ważnego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy, tj. paszportu.
Straż Graniczna przypomina, że każdy obywatel państw członkowskich UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii przy wjeździe i wyjeździe poza strefę Schengen jest poddawany szczegółowej odprawie granicznej. Dotyczy to także obywateli Polski, którzy mają możliwość podróżowania na podstawie dowodów osobistych do krajów strefy Non Schengen, przykładowo na Cypr, do Wielkiej Brytanii, Rumunii, Bułgarii, czy Chorwacji. Na unieważnionym dowodzie osobistym nie jest możliwy wylot z kraju.
Czytaj w LEX: Unieważnienie dowodu osobistego - terminy w postępowaniu i organy właściwe >>>
Czytaj w LEX: Unieważnienie dowodu osobistego - przesłanki, sposób i tryb postępowania >>>
Mniej „nieświadomych”, ale wciąż są
- W 2022 roku funkcjonariusze SG odnotowali 39 przypadków odmowy wyjazdu z Polski dla obywateli Polski, którzy przedstawili do kontroli nieważny dowód osobisty - informuje Anna Michalska, p.o. rzecznika prasowego Komendanta Głównego Straży Granicznej.
Ze statystyki SG wynika, że liczba „nieświadomych” obywateli zmniejsza się. Tylko przez niespełna półtora miesiąca – od momentu, kiedy zaczęły obowiązywać zmienione przepisy tj. od 12 stycznia do 24 lutego 2020 roku strażnicy graniczni podczas odprawy granicznej przy wyjeździe z kraju stwierdzili nieważność aż 270 dowodów osobistych. Pisaliśmy o tym: Nieważny dowód osobisty uniemożliwi wyjazd za granicę>>
W wakacje 2021 r. Straż Graniczna nie zezwoliła na wyjazd z kraju 86 obywatelom Polski, którzy legitymowali się nieważnymi paszportami lub dowodami osobistymi.
Trzeba też pamiętać, że funkcjonariusze SG mogą zatrzymać unieważniony dowód osobisty, nie tylko podczas przekraczania granicy, lecz także w trakcie legitymowania czy kontroli ruchu drogowego.
Czytaj w LEX: Postępowanie w przypadku znalezienia dowodu osobistego >>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.