Kategorie parków
Polskie ustawodawstwo definiuje pojęcie parku technologicznego w Ustawie o finansowym wspieraniu inwestycji jako zespół wyodrębnionych nieruchomości wraz z infrastrukturą techniczną, utworzony w celu dokonywania przepływu wiedzy i technologii pomiędzy jednostkami naukowymi a przedsiębiorcami, na którym oferowane są przedsiębiorcom, wykorzystującym nowoczesne technologie, usługi w zakresie: doradztwa w tworzeniu i rozwoju przedsiębiorstw, transferu technologii oraz przekształcania wyników badań naukowych i prac rozwojowych w innowacje technologiczne, a także tworzenie korzystnych warunków prowadzenia działalności gospodarczej przez korzystanie z nieruchomości i infrastruktury technicznej na zasadach umownych [2].
Natomiast park przemysłowy stanowi zespół wyodrębnionych nieruchomości wraz z infrastrukturą techniczną, umożliwiający prowadzenie działalności gospodarczej na preferencyjnych warunkach. Polskie parki przemysłowe mają przede wszystkim przyciągać inwestorów tworzących nowe miejsca pracy.
Park przemysłowo - technologiczny jest to natomiast zespół wyodrębnionych nieruchomości wraz ze znajdującą się na nich infrastrukturą pozostałą po restrukturyzowanych lub likwidowanych przedsiębiorstwach oraz inne dołączone do nich nieruchomości. Tego typu parki tworzone są przy udziale władz samorządowych w celu zapewnienia preferencyjnych warunków prowadzenia działalności gospodarczej, w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw.
Cele wyznaczane parkom przemysłowo - technologicznym to przede wszystkim:
• zapełnienie oferowanej powierzchni rynkowo skutecznymi firmami wykorzystującymi nowoczesne technologie,
• przyciąganie inwestorów,
• tworzenie miejsc pracy [3].
Terminem „park technologiczny” określa się zwyczajowo parki badawcze, naukowe, naukowo-badawcze, naukowo -technologiczne, przemysłowo-technologiczne, technopole Mimo wielu podobieństw parki technologiczne są grupą instytucji bardzo zróżnicowanych. Można je podzielić na dwie zasadnicze kategorie:
• parki naukowe (badawcze) – tworzone z inicjatywy środowisk naukowych, powiązane z konkretną uczelnią i ukierunkowane na wspieranie procesu komercjalizacji badań prowadzonych w tej uczelni;
• technopole – rozwijane z inicjatywy władz publicznych, łączące kluczowych aktorów lokalnego środowiska innowacyjnego, zorientowane na pozyskiwanie inwestorów zewnętrznych i skupienie potencjału badawczego w regionie.
Przyjmuje się, że spotykane na całym świecie parki zawierają się pomiędzy dwoma powyższymi modelami [2].
Misja parków
Misją parków technologicznych jest wspieranie przedsiębiorstw w procesie rozwoju wdrażanych technologii, ale także w wielu przypadkach organizacja prac badawczych w celu wdrożenia ich rezultatów w przedsiębiorstwie oraz wsparcie procesu tworzenia i rozwoju firm spin-off i spin out ( spin –off oznacza zmianę struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa polegającą na wydzielaniu z danego przedsiębiorstwa komórek organizacyjnych, a następnie utworzenie na ich bazie nowych przedsiębiorstw, pozostających w bliskiej relacji współpracy z jednostką macierzystą, przedsiębiorstwo typu spin-out zazwyczaj jest powiązane osobowo i kapitałowo z macierzystą jednostką).
Parki technologiczne mają na celu wspomagania młodych innowacyjnych przedsiębiorstw nastawionych na rozwój produktów i metod wytwarzania w technologicznie zaawansowanych branżach, jak również optymalizację warunków transferu technologii i komercjalizacji rezultatów badań z instytucji naukowych do praktyki gospodarczej.
Rolą parków jest więc stwarzanie warunków do efektywnego transferu technologii i stymulowania rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw. Jest to możliwe poprzez zapewnienie wsparcia w postaci wysokiej jakości infrastruktury, której cechą są:
• instytucje naukowo-badawcze oferujące nowe rozwiązania technologiczne i innowacyjne firmy poszukujące nowych szans rozwoju;
• szerokie otoczenia biznesu w zakresie finansowania, doradztwa, szkoleń i wspierania rozwoju innowacyjnych firm;
• instytucje finansowe wysokiego ryzyka (venture capital);
• wysoki potencjał przedsiębiorczości i klimat biznesu sprzyjający rozwojowi kreatywności [1].
@page_break@
Parki w Polsce
Za pierwszym polski park uznaje się Poznański Park Naukowo-Technologiczny utworzony w 1995 roku. Podmioty te są więc na polskim gruncie zjawiskiem stosunkowo nowym. Formalno-prawna struktura organizacyjna parków jest dość zróżnicowana, dominują spółki prawa handlowego o charakterze publiczno-prywatnym, ale też spółki akcyjne czy jednostki budżetowe.
Z danych Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych wynika, że w Polsce funkcjonuje 81 parków przemysłowych i technologicznych. Najwięcej zlokalizowanych jest w województwie śląskim – 16 parków, następnie w województwie zachodniopomorskim – 9 i wielkopolskim – 7 (tabela 1).
Tabela 1. Liczba parków przemysłowych i technologicznych w Polsce z podziałem na województwa
| l.p. | województwo | Liczba parków |
| 1 | dolnośląskie | 6 |
| 2 | kujawsko-pomorskie | 7 |
| 3 | lubelskie | 4 |
| 4 | lubuskie | 1 |
| 5 | łódzkie | 4 |
| 6 | małopolskie | 6 |
| 7 | mazowieckie | 2 |
| 8 | opolskie | 2 |
| 9 | podkarpackie | 4 |
| 10 | podlaskie | 5 |
| 11 | pomorskie | 4 |
| 12 | śląskie | 16 |
| 13 | świętokrzyskie | 1 |
| 14 | warmińsko-mazurskie | 3 |
| 15 | wielkopolskie | 7 |
| 16 | zachodniopomorskie | 9 |
źródło: opracowanie na podstawie: http://www.paiz.gov.pl/strefa_inwestora/parki_przemyslowe_i_technologiczne# [dostęp 11.02.2016]
W 2014 roku zaobserwowano kurczenie się sieci parków technologicznych (mowa tylko o parkach technologicznych), w porównaniu z 2012 rokiem ich liczba zmniejszyła się o 12 i wyniosła 42 [1].
Jak sobie radzą?
Z raportu dotyczącego ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w Polsce wynika, że prowadzenie statystycznego parku technologicznego w 2013 roku wymagało średnio 26-osobowego zespołu. W analizowanym okresie najmniejszy zespół zatrudniony w parku liczył 3 osoby, największy prawie 12039. Wskazuje to na odmienne modele funkcjonowania i zakres usług świadczonych przez te ośrodki.
W ostatnich latach znacząco zwiększyła się i poprawiła infrastruktura biurowa i laboratoryjno-badawcza parków. Oferują one klientom dobrze wyposażone biura i powierzchnie open space, z dostępem do szybkich łączy internetowych oraz zaplecza do spotkań biznesowych (wyposażone sale konferencyjne posiada 96% badanych ośrodków, natomiast laboratoria – 52%).
Przeciętny park technologiczny przeznacza na pokrycie kosztów działalności operacyjnej kwotę powyżej 7 mln zł rocznie. Kwota ta nie uległa znaczącej zmianie od poprzedniego badania z roku 2012. Obserwuje się jednak osłabienie samodzielności finansowej parków. Wpływy z czynszu i innych opłat eksploatacyjnych utrzymują się na porównywalnym poziomie (w 2013 stanowiły 33,9% struktury finansowania bieżącej działalności parków technologicznych), zmniejszają się jednak wpływy z usług miękkich (np. działalności szkoleniowo-doradczej). Zmniejszeniu ulegają też wpływy z tytułu zwiększania się potencjału infrastrukturalnego [1].
Zdaniem ekspertów, niepokojącym zjawiskiem w strukturze firm-lokatorów parków jest przytłaczająca przewaga tzw. przedsiębiorstw wspomagających. Firmy zajmujące się usługami telekomunikacyjnymi, działalnością związaną z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki czy działalnością usługową w zakresie informacji nie powinny być dominującą grupą klientów parków. Przedsiębiorstwa technologiczne o potencjale produkcyjnym lub usługowym i wysokim poziomie technologii powinny stanowić główną grupę podmiotów ulokowanych w parkach.
Z przywołanych badań wynika też, że w ostatnich latach parki wyraźnie skupiają się na zasiedlaniu powierzchni użytkowych, funkcje inkubacyjne i wsparcia merytorycznego stopniowo zaczynają w nich zanikać. Badane parki w 2013 r. udzieliły 3104 razy wsparcia doradczego oraz zorganizowały szkolenia i spotkania networkingowe dla 8465 osób. Usługi świadczone przez parki dotyczyły przede wszystkim pomocy w nawiązaniu kontaktu z dostawcą lub odbiorcą technologii, konsultacji i selekcji innowacyjnych pomysłów, przygotowania oferty lub zapytania o technologię. Stwierdza się jednak niedostateczne zaangażowanie parków w świadczenie usług związanych z innowacjami i komercjalizacją. Najpopularniejszą usługę świadczyła tylko połowa badanych parków.
Parki technologiczne głównie współpracują na poziomie regionalnym, najczęściej z uczelniami (88%), przedsiębiorstwami w regionie (76%) i jednostkami samorządu terytorialnego (52%). Znacznie słabiej wygląda współpraca regionalna z instytucjami finansowymi, zwłaszcza finansowania ryzyka. Niepokojąca jest liczba parków, które nie współpracują z podmiotami zewnętrznymi (24%). Słabiej też wypada współpraca na poziomie krajowym i na poziomie międzynarodowym [1].
Oczekiwania wobec parków
Sposób funkcjonowania poszczególnych parków uzależniony jest od wielu czynników, w tym od wkładu i oczekiwań interesariuszy: przedsiębiorców, instytucji naukowych, władz i społeczności lokalnych.
Instytucje naukowo-badawcze oferują parkom wiedzę, nowe technologie i określoną jakość kadr. W zamian oczekują sprzedaży wyników badań, zleceń na usługi i ekspertyzy, finansowania badań oraz miejsc pracy dla swoich absolwentów. Natomiast szeroko rozumiany biznes wnosi zdolność do podjęcia ryzyka, rynki zbytu i kanały dystrybucji, gotowość do podejmowania inwestycji. W zamian oczekuje nowych produktów i technologii, wykwalifikowanej siły roboczej, partycypacji w ryzyku inwestycyjnym, poprawy jakości nieruchomości gospodarczych
Administracja samorządowa zapewnia parkom inicjatywę i umożliwia koordynację działań prorozwojowych, wnosi finansowanie statutowe, oferuje programy wsparcia i usługi publiczne. W zamian oczekuje dynamizacji procesów rozwojowych, wzrostu wpływów podatkowych, nowych miejsc pracy, poprawy pozycji konkurencyjnej danego terytorium oraz poprawy wizerunku regionu [4].
Podejmowane przez parki inicjatywy odzwierciedlają specyfikę lokalnego środowiska naukowego i biznesu, typ gospodarki i tradycje przemysłowe oraz kulturowe uwarunkowania przedsiębiorczości Z analiz wynika, że dobrze funkcjonujące parki mają wpływ na rozwój regionu zarówno w obszarze gospodarczym, jak i społecznym. W strefie gospodarczej przyczyniają się do poprawy konkurencyjności regionu poprzez wpływ na wzrost innowacyjności przedsiębiorstw, wzmocnienie zdolności sektora B+R, restrukturyzację bazy gospodarczej, rozwój środowiska innowacyjności i przedsiębiorczości, poprawę infrastruktury transferu technologii. Natomiast w sferze społecznej zapewniają poprawę konkurencyjności regionu poprzez wzmocnienie potencjału wiedzy, poprawę jakości zasobów ludzkich, budowanie społeczeństwa informacyjnego i innowacyjnego [4].
Istnienie w regionie sprawnie funkcjonującego parku technologicznego lub przemysłowo – technologicznego przyciąga inwestorów i tworzy oraz usprawnia system przepływu nowych technologii.
Realizacji oczekiwań interesariuszy mają sprzyjać plany działania parków, które obejmują:
• dalszą rozbudowę infrastruktury technicznej głównie w oparciu o środki europejskie, ale też własne i kapitał regionalnych rynków, rozbudowę posiadanych laboratoriów i obiektów przemysłowych;
• doposażenie laboratoriów w lepszy sprzęt, uzyskanie niezbędnych akredytacji dla prowadzenia badań;
• rozwój struktury CTT (centrum transferu technologii) w ramach swojej działalności;
• uruchomienie usług proinnowacyjnych;
• ukierunkowanie na technologie informacyjne, w tym e-learning i platformy IT [1].
Podsumowanie
Każdy z parków posiada indywidualny charakter, wynikający z regionalnych uwarunkowań społecznych, kulturowych i ekonomicznych oraz dostępnych czynników wzrostu. Inicjatywy podejmowane przez parki odzwierciedlają specyfikę lokalnego środowiska naukowego i biznesu, typ gospodarki, tradycje przemysłowe oraz kulturowe uwarunkowania przedsiębiorczości [3].
Z przywołanych badań wynika, że niezwykle istotnym zadaniem stojącym przed polskimi parkami jest wzmocnienie współpracy na szczeblu międzynarodowym. Dałoby to podstawy do dzielenia się wiedzą w zakresie skutecznego zarządzania i funkcjonowania parku, ale także stanowiłoby dodatkową formę międzynarodowej promocji. Docelowo współpraca międzynarodowa pozwoliłaby pozyskać zagranicznych inwestorów. Parki mogłyby także poszukiwać zagranicznych partnerów dla firm krajowych [2].
Jak podkreślają eksperci, wsparcie finansowe z funduszy krajowych i regionalnych pozwoliło parkom na stworzenie nowoczesnych laboratoriów badawczych i zakup specjalistycznej aparatury. Stanowi to nowe wyzwanie i – niestety - źródło problemów. Utrzymanie i wymiana aparatury już jest dla parków dużym obciążeniem finansowym, z którym będą się musiały zmierzyć, chcąc utrzymać poziom i zakres świadczonych usług.
Nadchodząca perspektywa finansowa stwarza parkom spore szanse na realizację ich planów. Będzie to jednak wymagało dużego wysiłku szczególnie w przypadku parków, które planują bardziej skomplikowane i nietypowe usługi proinnowacyjne i które będą musiały szukać wysokiej jakości kadr [1].
Przydatne źródła
1.Bąkowski A. i Mażewska M. (red.), Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, Raport 2014, SOOIPP Poznań, Warszawa 2015, s. 26-41 [pdf].
2.Benchmarking parków technologicznych w Polsce, opracowanie zespół ECORYS, PARP, Warszawa 2008 [pdf].
3.http://www.paiz.gov.pl/strefa_inwestora/parki_przemyslowe_i_technologiczne#
4.Matusiak K. B., Bąkowski A., Wybrane aspekty funkcjonowania parków technologicznych w Polsce i na świecie, Warszawa 2008 [pdf].