Pytanie pochodzi z programu Serwis Prawa Pacy i Ubezpieczeń Społecznych.


Wnioski o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego dla niepełnosprawnych dzieci umieszczonych w rodzinie zastępczej składa jedno z małżonków rodziny zastępczej, do wniosku przedkłada Postanowienie Sądu z dnia 7 listopada 2013 r. o zmianę zarządzeń opiekuńczych i ustanowienie rodziny zastępczej. Dzieci w rodzinie zastępczej są od 28 czerwca 2013 r., najpierw na podstawie Postanowienia Sądu o umieszczeniu w trybie nagłym małoletnich w rodzinie Anny i Krzysztofa R. na zasadach rodziny zastępczej do czasu prawomocnego zakończenia postępowania a następnie na podstawie Postanowienia z dnia 7 listopada 2013 r. prawomocnego z dniem 29 listopada 2013 r. O fakcie posiadania przez dzieci orzeczeń o niepełnosprawności wnioskodawczyni pani Anna R. dowiedziała się dopiero w styczniu br. Do czerwca 2013 r. zasiłek pielęgnacyjny na dzieci pobierała biologiczna matka. Od lipca 2013 r. do grudnia 2013 r. zasiłek pielęgnacyjny nie był pobierany, pani Anna R. domaga się nadpłaty zasiłku dla dzieci od lipca 2013 r.

Organ przyzna zasiłki zgodnie z art. 24 ust. 1-2 tj. od miesiąca złożenia wniosku o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego, ponieważ nie ma podstawy prawnej do nadpłaty - czy słusznie?

Czy wspomniane prawomocne Postanowienie Sądu jest wystarczającym dokumentem uprawniającym rodzinę zastępczą do złożenia wniosku o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego?

Odpowiedź


Jak najbardziej – zasadniczo osoby tworzące rodzinę zastępczą są uprawnione do złożenia wniosku o wypłatę zasiłku pielęgnacyjnego, a wystarczającym dokumentem jest postanowienie Sądu.

Uzasadnienie
Zgodnie z art. 16 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1456 z późn. zm.) - dalej u.ś.r. zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:
1) niepełnosprawnemu dziecku;
2) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
3) osobie, która ukończyła 75 lat.
4) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje w wysokości 153,00 zł miesięcznie.
Jednocześnie zgodnie z art. 23 ust. 1 u.ś.r. ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych oraz ich wypłata następują odpowiednio na wniosek małżonków, jednego z małżonków, rodziców, jednego z rodziców, opiekuna faktycznego dziecka, opiekuna prawnego dziecka, osoby uczącej się, pełnoletniej osoby niepełnosprawnej lub innej osoby upoważnionej do reprezentowania dziecka lub pełnoletniej osoby niepełnosprawnej, a także osób, na których, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 788) - dalej k.r.o., ciąży obowiązek alimentacyjny.

Zgodnie z art. 1121 k.r.o. obowiązek i prawo wykonywania bieżącej pieczy nad dzieckiem umieszczonym w pieczy zastępczej, jego wychowania i reprezentowania w tych sprawach, a w szczególności w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na zaspokojenie jego potrzeb, należą do rodziny zastępczej, prowadzącego rodzinny dom dziecka albo kierującego placówką opiekuńczo-wychowawczą, regionalną placówką opiekuńczo-terapeutyczną lub interwencyjnym ośrodkiem preadopcyjnym. Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców dziecka.

Przepisu powyższego nie stosuje się, jeżeli sąd opiekuńczy postanowił inaczej. Zgodnie ze stanowiskiem SN (uchwała z 19 marca 1976 r., III CZP 7/76, niepubl.) obowiązek i prawo wykonywania bieżącej pieczy nad osobą małoletniego umieszczonego - na skutek ograniczenia władzy rodzicielskiej - w rodzinie zastępczej, jego wychowywania oraz reprezentowania w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na zaspokojenie potrzeb jego utrzymania należą z mocy prawa do rodziny zastępczej; orzeczenie w tym przedmiocie sąd opiekuńczy wydaje tylko wtedy, gdy uznaje za potrzebne zakres tego obowiązku i prawa rozszerzyć lub ograniczyć.
W piśmiennictwie analizowano art. 1121 k.r.o. m.in. na tle zakresu uprawnień rodziny zastępczej. E. Holewińska-Łapińska (por. Glosa do uchwały SN z 2 października 1991 r., III CZP 92/91, PiP 1992, Nr 2, poz. 113, teza 2) uważa, że bardziej prawdopodobne jest rozszerzenie uprawnień rodziny zastępczej w stosunku do modelowego ich ukształtowania w art. 1121 KRO niż ich ograniczenie.

Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, iż rodzina zastępcza może wystąpić z wnioskiem o przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego o ile sąd nie postanowił inaczej. Jednocześnie w przedmiotowej sprawie pojawia się problem uboczny. W pierwszej kolejności należałoby ustalić, co stało się z decyzją przyznającą dziecku zasiłek pielęgnacyjny, albowiem ówczesny fakt umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej nie spowodował utraty prawa do zasiłku a jedynie wymusił ewentualną zmianę osoby go pobierającej z matki biologicznej na rodzica zastępczego. Pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej rodzicowi nie pozbawia bowiem niepełnosprawnego dziecka prawa do zasiłku pielęgnacyjnego. Ustalenie tej kwestii pozwoli dopiero na prawidłową odpowiedź na pytanie od kiedy należy wypłacić zasiłek pielęgnacyjny rodzinie zastępczej. Ponadto celem weryfikacji twierdzeń, iż rodzina zastępcza nie wiedziała o orzeczeniu dziecka można uzyskać informację w PCPR czy wypłacono za ten okres tej rodzinie świadczenie z art. 81 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Pytanie pochodzi z programu Serwis Prawa Pacy i Ubezpieczeń Społecznych.