Rada Gminy Czarnia podjęła 30 maja 2022 r. uchwałę w sprawie wprowadzenia na terenie gminy Prawa Bartnego Kulturowego. W podstawie prawnej przywołała przepisy ustawy o samorządzie gminnym (m.in.: art. 18 ust. 1 pkt 8 oraz art. 40 ust. 1) oraz ustawy o podatku leśnym (m.in.: art. 1 ust. 1, art, 6 ust. 3, art. 7 ust. 3).

 „Z uwagi na ochronę niematerialnego dziedzictwa ludzkości jakim jest kultura bartnicza oraz chęci przywrócenia pewnych praw nabytych, które utracili mieszkańcy Gminy Czarnia w wyniku niesprawiedliwości dziejowej jakim były rozbiory Rzeczpospolitej Polskiej Obojga Narodów i przemoc prawna państw Zaborców, Rada Gminy Czarnia wprowadza niniejszą Uchwałą Prawo Bartne Kulturowe wzorowane na dawnym zwyczajowym Prawie Bartnym.” – czytamy w uchwale.

Czytaj też: Stawki podatkowe w podatku leśnym >>>

Treść wprowadzonego prawa bartnego określona została załącznikiem do uchwały. Wykonanie uchwały powierzono wójtowi. Postanowiono, że uchwała wejdzie w życie od 1 stycznia 2023 r. i podlega opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Mazowieckiego, co oznacza, że uchwałę rada gminy zaliczyła do kategorii prawa miejscowego.

 

 

Rączka miodu jako danina

Prawo bartne kulturowe, zawarte w załączniku do uchwały, składa się z dwudziestu punktów. W punkcie 11 znalazło się postanowienie, że rączka miodu jest to podatek leśny w rozumieniu art. 1 ust. 1, art. 2 ust. 1, art. 5 ust. 1, art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym płacony w naturze, to jest w miodzie. Wielkość rączki miodu określono, że mierzona jest w jednostkach objętości litr.

Czytaj też: Ustalanie oraz samoobliczenie podatku leśnego >>>

Wielkość rączki miodu miał corocznie określać wójt gminy i podawać do wiadomości bartników wraz z decyzją ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego tzw. nakazem płatniczym podatku. Stawka ta miała obowiązywać od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.

Rada gminy upoważnia też wójta do stosowania odpowiedniej ulgi podatkowej dla bartników w przeliczeniu podatku leśnego na wielkość rączki miodu, tym samym aby jej wartość mogła być odpowiednio mniejsza od wartości pieniężnej 0,220 metra sześciennego drewna za 1 hektar lasu obliczanej corocznie przez Główny Urząd Statystyczny.

Przeczytaj także: WSA: Rada gminy nie decyduje o odległości uli od granicy nieruchomości >

Co mówią przepisy o podatku leśnym

Zgodnie z przepisami ustawy o podatku leśnym (dalej: u.p.l.) opodatkowaniu tą daniną podlegają określone w ustawie lasy, z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna. Obowiązek podatkowy w zakresie podatku leśnego powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku. Podatek leśny na rok podatkowy od osób fizycznych ustala, w drodze decyzji, organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce położenia lasu. Podatek jest płatny w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego, w terminach do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego.

Czytaj też: Terminy oraz sposób płatności podatku leśnego >>>

Ustawodawca postanowił ponadto (w art. 4 ust. 1 – 5 u.p.l.) po pierwsze, że podatek leśny od 1 ha, za rok podatkowy wynosi równowartość pieniężną 0,220 m. sześć. drewna, obliczaną według średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy. Po drugie wskazał, że średnią cenę sprzedaży drewna ustala się na podstawie komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” w terminie 20 dni po upływie trzeciego kwartału. I po trzecie postanowił, że rada gminy może obniżyć kwotę stanowiącą średnią cenę sprzedaży drewna, określoną w ust. 4, przyjmowaną jako podstawa obliczania podatku leśnego na obszarze gminy.

 

Podatki są płatne wyłącznie w pieniądzu

Uchwałę Rady Gminy Czarnia w sprawie wprowadzenia Prawa Bartnego Kulturowego zakwestionowało jednak kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie (uchwała Kolegium RIO w Warszawie z 5 lipca 2022 r., nr 16.266.2022). RIO uznało, że uchwała narusza obowiązujące w Polsce przepisy ustawowe i stwierdziło jej nieważność.

W ocenie RIO treść pkt. 11 Prawa Bartnego Kulturowego, w istotny sposób narusza przede wszystkim art. 6 Ordynacji podatkowej. Zgodnie z tym przepisem podatek jest publicznoprawnym, nieodpłatnym, przymusowym oraz bezzwrotnym świadczeniem pieniężnym na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikającym z ustawy podatkowej. RIO w uzasadnieniu rozstrzygnięcia nadzorczego wskazało, że pieniężny charakter podatku oznacza, że jest on we współczesnych państwach co do zasady wyznaczany, obliczany i pobierany w walucie oficjalnie obowiązującej w danym kraju, a nie – jak bywało w przeszłości – w naturze lub w drodze osobistego świadczenia pracy przez zobowiązanego. Skoro podatek jest świadczeniem pieniężnym, to rada gminy nie mogła ustalić podatku leśnego płaconego w naturze, to jest w miodzie.

Czytaj też: Powstawanie i wygasanie obowiązku podatkowego w podatku leśnym >>>

W ocenie izby, przepisy Prawa Bartnego Kulturowego są także sprzeczne z przepisami ustawy o podatku leśnym, w szczególności zaś z jej art. 4.

Ponadto organ nadzoru wskazał, że badaną uchwałę należy zaliczyć do aktów prawa miejscowego, ponieważ zawiera postanowienia o charakterze generalnym i abstrakcyjnym. Zgodnie z treścią art. 40 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, gmina może stanowić akty prawa miejscowego na podstawie i w granicach upoważnienia ustawowego. A żaden przepis prawa nie upoważnia rady gminy do podjęcia uchwały w takim kształcie, w jakim uczyniła to Rada Gminy Czarnia.  

Stanowisko takie potwierdza orzecznictwo sądów administracyjnych. Przykładowo w wyroku WSA w Gdańsku z dnia 25 maja 2016 r. (sygn. IV SA/Gd 266/16) sąd wskazał, że każde unormowanie wykraczające poza udzielone upoważnienie jest naruszeniem normy upoważniającej i zarazem naruszeniem konstytucyjnych warunków legalności aktu prawnego wydanego na podstawie upoważnienia ustawowego. W konsekwencji wprowadzenie do aktów prawa miejscowego regulacji wychodzących poza zakres upoważnienia ustawowego stanowi istotne naruszenie prawa.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.