Wieloletnie zaniedbania w gospodarowaniu przestrzenią publiczną oraz zbyt małe środki przeznaczone na remonty mienia komunalnego sprawiały, że w sporej ilości miast można zaobserwować nadmierne zużycie infrastruktury oraz zabudowy. W walce z tymi zjawiskami pomóc miała rewitalizacja. Polega ona na wyprowadzaniu ze stanu kryzysowego terenów zdegradowanych, z wykorzystaniem kompleksowych przedsięwzięć, łączących czynności podejmowane na rzecz lokalnych społeczności, przestrzeni i gospodarki.
O tym jak ważną rolę odgrywa rewitalizacja, świadczy między innymi fakt, że w planach na lata 2014-2020 zaplanowano na nią środki w kwocie wynoszącej około 26 mld zł. Z kolei pomiędzy 2007, a-2013 r. wydatki na projekty związane z rewitalizacją w poszczególnych województwach wyniosły 8,5 mld zł.
Zdaniem NIK, Lokalne Programy Rewitalizacji w skontrolowanych samorządach, nie rozwiązały jednak całkowicie problemów zdegradowanych terenów miast. Wykonując przewidziane w programach zadania, gminom nie udało się zapewnić spójności realizowanych projektów. Podejmowanie działania nie zlikwidowały całkowicie zjawisk kryzysowych, oraz nie przyczyniły się do polepszenia warunków życia mieszkańców. Dodatkowo plany inwestycyjne wynikające z Programów Rewitalizacji wykonywano w niewielkim zakresie, skupiając się na wybranych projektach, które otrzymały wsparcie ze środków europejskich.
W wynikach z przeprowadzonej kontroli NIK zwraca również uwagę, że marszałkowie województw nie dysponowali skutecznymi mechanizmami, pozwalającymi im określić czy zaprezentowane w konkursach Lokalne Programy Rewitalizacji zapewnią uzyskanie pożądanych skutków rewitalizacji. Akceptując poszczególne wnioski o dofinansowanie projektów, zdecydowana większość marszałków nie sprawdzała całych Programów, a jedynie skupiała się na wybranych projektach złożonych do konkursu. W rezultacie samorządy często tworzyły Programy Rewitalizacji tylko na potrzeby spełnienia głównego wymogu formalnego do wnioskowania o środki z UE na rewitalizację.
Taki stan rzeczy powodował, że wdrażanie konkretnych programów często kończyło się na wykonaniu pojedynczej inwestycji, na którą JST uzyskała dofinansowanie. Dodatkowo środki unijne przeznaczone na rewitalizację, niejednokrotnie wydatkowano po prostu na aktualne, najważniejsze remonty.
NIK zwraca ponadto uwagę, że Lokalne Programy Rewitalizacji nie przyniosły spójnych efektów przestrzennych na terenach przeznaczonych do rewitalizacji. Projekty wykonywane w ramach tych programów często obejmowały pojedyncze, odległe od siebie lokalizacje i pozwalały tylko na uporządkowanie przestrzeni w ich pobliżu.
W opinii Izby, gminy nie postrzegały Lokalnych Programów Rewitalizacji jako narzędzia umożliwiającego zintegrowane zarządzanie czynnościami podmiotów, które mogły by brać udział w procesie rewitalizacji. Ponad połowę programów Rewitalizacji, realizowały wyłącznie JST - bez pomocy ze strony podmiotów zewnętrznych. NIK zwraca ponadto uwagę na problem niskiego stopnia uczestnictwa społeczności lokalnych, który w ich opinii wynika z małej liczby spotkań z mieszkańcami.
Samorządy nie przestrzegały ponadto obowiązków: monitorowania procesu realizacji Programów oraz przygotowywania i przekazywania sprawozdań. Wspomniany monitoring, albo w ogóle nie był prowadzony, albo też nie spełniał wymogów wynikających z założeń. W rezultacie gminy nie posiadały wystarczających informacji, dotyczących stopnia realizacji projektów.
Biorąc pod uwagę powyższe nieprawidłowości i mając na celu skuteczne realizowanie procesu rewitalizacji, NIK apeluje do Ministra Rozwoju o:
-zmiany w systemie wyboru projektów rewitalizacji do współfinansowania ze środków UE, polegające na zastosowaniu dwuetapowego trybu konkursowego. Najpierw dokonania wyboru programów zapewniających zintegrowane działanie na terenie rewitalizacji, a dopiero potem wyboru projektów spośród najlepiej ocenionych programów;
- uszczegółowienie wymagań formalnych dla gminnych programów rewitalizacji, w związku z weryfikacją projektów wpisywanych do programu projektów oraz wymaganego sytemu monitoringu;
Z kolei do marszałków województw, NIK zwraca się z prośbą ustalenie warunków dla projektów starających się o wsparcie środkami europejskimi, aby te miały związek z celami programu, oraz zapewniały zintegrowane działanie z pozostałymi projektami na wyznaczonym do rewitalizacji terenie.
NIK apeluje ponadto do wójtów, burmistrzów i prezydentów miast o zmianę podejścia i przygotowania gminnych programów rewitalizacji, jako narzędzia zarządzania i zintegrowania działań licznej grupy podmiotów. Zwraca również uwagę na potrzebę wykorzystywania potencjału lokalnych społeczności w planowaniu i realizacji działań, dokonywanych na terenie objętym rewitalizacją.
(nik.gov.pl)
Lokalne Programy Rewitalizacji nie rozwiązały problemów zdegradowanych terenów
Lokalne Programy Rewitalizacji tylko częściowo pozwoliły rozwiązać kłopoty zdegradowanych obszarów miast. Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli, taki stan rzeczy wynika z traktowania programu jako niezbędną formalność przy ubieganiu się o dofinansowanie inwestycji ze środków UE, czy realizowania tylko tych projektów wchodzących w skład programu, na które otrzymano wsparcie.
