Uchwała w sprawie ustanowienia Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030 PROO została przedłożona przez przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego.

Założeniem programu jest wsparcie budowy sprawnego sektora obywatelskiego, który zachowując swoją niezależność, będzie równoprawnym partnerem dla instytucji władzy politycznej, ekonomicznej, medialnej czy samorządowej. Głównym celem programu jest wsparcie organizacji społeczeństwa obywatelskiego i zwiększenie ich udziału w życiu publicznym.

Finansowanie, czyli tzw. grantoza

Według ekspertów w Polsce od dawna istotnym brakiem istniejącego systemu wspierania organizacji obywatelskich w ramach zlecania zadań publicznych jest uzależnienie organizacji od dostępnych programów i grantów publicznych. Organizacje nie wypracowały w dostatecznym stopniu umiejętności finansowania działań statutowych z innych niż publiczne środków.

Środki przekazywane przez instytucje administracji publicznej - rządowej, samorządowej, międzynarodowej - stanowiły w 2014 roku wciąż największą kategorię przychodów i wynosiły 46 proc. ich całkowitej wartości. Ze środków publicznych korzysta ponad 75 proc. stowarzyszeń i fundacji. Od 2010 roku można zaobserwować stały wzrost odsetka środków ze źródeł publicznych w strukturze przychodów organizacji pozarządowych. Według badań GUS jest to wzrost z 41 proc. w 2010 roku do 46 proc. w 2014 roku.

 


Nierównowaga w sektorze powoduje, że wiele organizacji ma utrudniony dostęp do środków. Organizacje obywatelskie przestają być suwerennymi partnerami dla organów państwa, a stają się „usługodawcami”, uzależniając się od dopływu środków publicznych.

Co ma poprawić program

Program zakłada:

  • wzrost zaangażowania obywateli i organizacji obywatelskich w życie publiczne;
  • wzmocnienie organizacji obywatelskich w wymiarze strategicznym;
  • poprawę stabilności finansowej organizacji obywatelskich;
  • zwiększenie udziału organizacji obywatelskich w realizacji programów międzynarodowych;
  • wzmocnienie organizacji, które dotychczas z uwagi na profil lub specyfikę działalności miały ograniczone możliwości korzystania ze wsparcia publicznego (np. organizacje strażnicze i rzecznicze, think tanki, media obywatelskie, itp.).

Program będzie realizowany w ramach 6 priorytetów:

  1. zrównoważony rozwój organizacyjny;
  2. wsparcie kapitałów żelaznych;
  3. rozwój instytucjonalny lokalnych organizacji strażniczych i mediów obywatelskich;
  4. rozwój instytucjonalny think tanków obywatelskich;
  5. wsparcie doraźne – mikrodotacje;
  6. pomoc techniczna.

Otwarte konkursy dotacyjne

W ramach priorytetów 1-5 przewidziano realizacje otwartych konkursów dotacyjnych, dzięki którym organizacje obywatelskie uzyskają wsparcie na rozwój instytucjonalny w powiązaniu z realizacją działalności programowej.

Ważnym elementem programu jest dofinansowanie wkładu własnego organizacji ubiegających się o duże granty międzynarodowe. Program wprowadza zupełnie nową – z punktu widzenia współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych w Polsce – formę wsparcia instytucjonalnego, poza utrwalonym systemem zlecania zadań publicznych. Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego może dofinansować rozwój instytucjonalny organizacji pozarządowych, w tym koszty organizacyjne i administracyjne ich działalności.

Zakłada się, że w okresie realizacji programu w latach 2018-2030 bezpośrednie wsparcie uzyska ponad 11 tys. organizacji obywatelskich.

Organy administracji publicznej w zlecaniu zadań nadużywają jednocześnie ustawowego trybu wspierania, ograniczając do minimum tryb powierzania zadań publicznych. W trybie powierzania zleceniodawca pokrywa całkowite koszty realizacji zadania, zachowując pełną kontrolę nad sposobem jego wykonania.
W następstwie braku środków 29 proc. organizacji ma problem z uzyskaniem dostępu do odpowiedniego dla ich działalności lokalu. Jedynie 9 proc. stowarzyszeń i 5 proc. fundacji posiada lokal na własność, a około 20 proc. ma do dyspozycji samochód. Tylko nieco ponad jedna trzecia organizacja posiada na własność sprzęt komputerowy.

Obok Rady Działalności Pożytku Publicznego (oraz Wojewódzkich Rad Działalności Pożytku Publicznego) do najpowszechniej dostępnych i najważniejszych form dialogu obywatelskiego należą obecnie prowadzone przez urzędy administracji publicznej konsultacje oraz funkcjonowanie przy urzędach ciał o charakterze opiniodawczo-doradczym i inicjatywnym.

Badania Stowarzyszenia KLON/JAWOR z 2015 roku pokazały, że tylko 39 proc. organizacji uczestniczyło w jakiejkolwiek formie konsultacji uchwał, dokumentów, strategii lub planów przygotowywanych przez samorządy. Spośród tych organizacji, które nie wzięły udziału w żadnych konsultacjach, 40 proc. deklarowało brak wiedzy o stworzeniu takiej możliwości.

Zobacz też komentarz praktyczny Programy współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi - charakterystyka i zakres podmiotowy
oraz Programy współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi - konsultacje i treść programu