W ramach perspektywy unijnej 2014-2020 wiele gmin prowadziło swoje działania na podstawie Lokalnych Programów Rewitalizacji (LPR). Sfinansować można było różne projekty, nawet te dotyczące rozbudowy kanalizacji i wodociągów lub remontów dróg. LPR-y opracowywane były na podstawie Wytycznych Instytucji Zarządzających konkursami, a następnie opiniowane przez Urzędy Marszałkowskie poszczególnych województw.

 

 

Dopiero w 2015 roku dzięki ustawie o rewitalizacji, ustawodawca wprowadza pojęcie rewitalizacji na poziom formalny. Ustawa wprost wskazuje, że „rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji”.

Czytaj też: Nowe narzędzia gminy w zakresie planowania przestrzennego >

Tutaj widzimy rozbieżności pomiędzy działaniami, wcześniej prowadzonymi a tym, co mówi ustawa. Przede wszystkim w rewitalizacji mówimy o procesie, a więc realizacja jednego projektu nie rozwiąże problemów występujących na wyznaczonym przez nas obszarze. Działania, jak czytamy w ustawie, mają być prowadzone w sposób kompleksowy łącząc kwestie rozwoju infrastruktury, modernizacji budynków i nadania im nowych funkcji oraz programy miękkie, których celem jest ożywienie lokalnej gospodarki, aktywizacja społeczności oraz współpraca pomiędzy interesariuszami rewitalizacji. Gminny program rewitalizacji w myśl ustawy jest programem rozwiązującym przede wszystkim problemy społeczne.

Czytaj też: Miejscowy plan rewitalizacji - szczególna forma miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego >

Przeczytaj także: Nie ma gminnego programu rewitalizacji, nie będzie unijnego wsparcia>>

KOMENTARZ PRAKTYCZNY: Gminny program rewitalizacji >

Jak zdefiniować, na jakim obszarze te problemy występują?

Gmina podzielona ma zostać na tak zwane jednostki analityczne, w przypadku gmin wiejskich mogą to być sołectwa, w miastach natomiast – ulice, obwody szkolne lub okręgi wyborcze. Każdą jednostkę powinno się zbadać pod kątem analizy wskaźnikowej w ramach 5 sfer:

  • społecznej,
  • gospodarczej,
  • środowiskowej,
  • przestrzenno-funkcjonalnej
  • technicznej.

Obszar, na którym występują negatywne zjawiska społeczne oraz co najmniej jeden problem z innych czterech sfer, możemy zaliczyć do obszaru zdegradowanego. Niemniej jednak, obszar rewitalizacji nie może być większy niż 20 procent powierzchni gminy i zamieszkiwany przez więcej niż 30 proc. jej mieszkańców. W związku z czym, w przypadku, gdy wyznaczony obszar zdegradowany przekracza dane granice procentowe, powinno się podjąć decyzję, jakie tereny wliczyć do obszaru rewitalizacji, a więc jakie tereny pod kątem rozwiązywania problemów społecznych dla danej gminy są najbardziej strategiczne.

Czytaj też: Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji - zagadnienia proceduralne >

Zdefiniowany obszar rewitalizacji powinien później zostać poddany diagnozie pogłębionej, która skonkretyzuje występujące zjawiska kryzysowe. Na podstawie wniosków z diagnozy sformułowane zostaną między innymi wizja stanu obszaru po przeprowadzonej rewitalizacji, cele i kierunki działań oraz lista przedsięwzięć rewitalizacyjnych w szczególności o charakterze społecznym, gospodarczym, środowiskowym, przestrzenno-funkcjonalnym i technicznym.

Czytaj też: Gminny program rewitalizacji i Komitet Rewitalizacji - zagadnienia proceduralne >

 

Kluczowe wdrożenie i monitoring programu

Jednym z najważniejszych elementów prowadzenia procesu rewitalizacji jest odpowiednie wdrożenie i monitoring programu.

W 2021 roku Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport podsumowujący efekty rewitalizacji w Polsce w latach 2016-2020. Wyniki zaskakują: wśród 394 zaplanowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych w całym kraju zrealizowanych zostało tylko 31 proc. z nich. Przy czym, co piąty z tych projektów został zakończony niezgodnie z założeniami początkowymi lub w okrojonej formie. Jako skutek – w żadnej gminie proces rewitalizacji nie został doprowadzony do końca, a obszary zdegradowanie nie wyprowadzono z kryzysu.

Warto zaznaczyć, że teraz samorządy już nie mogą pozwolić sobie na niezrealizowanie przedsięwzięć rewitalizacyjnych ujętych w Gminnych programach, gdyż zgodnie z artykułem 3 ust. 1 ustawy „przygotowanie, koordynowanie i tworzenie warunków do prowadzenia rewitalizacji, a także jej prowadzenie w zakresie właściwości gminy, stanowią jej zadania własne”. W ramach prac nad dokumentem, rada gminy ma obowiązek najpierw uchwalenia obszaru zdegradowanego i rewitalizacji, jak i również całego Gminnego programu rewitalizacji oraz powołania Komitetu sterującego. Te wszystkie mechanizmy mają przyczynić się do tego, aby przedsięwzięcia rewitalizacyjne faktycznie były realizowane na terenie danego obszaru i służyły do rozwiązywania problemów społecznych.

Czytaj też: Załączniki do uchwał związanych z planowaniem przestrzennym >

Uchwalając dokument, samorząd bierze odpowiedzialność za poprawne realizowanie oraz monitorowanie efektów rewitalizacji realizując go w ramach zadań własnych.

Autotorka, Irma Kuznetsova, jest dyrektorem działu strategii i rozwoju lokalnego Wielkopolskiej Akademii Nauki i Rozwoju.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.