Ten z pozoru dziwny tytuł wskazuje na praktyczne zastosowanie przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198 ze zm.). Trzeba pamiętać, że udostępnianie informacji publicznych należy do istotnych obowiązków organów administracji publicznej, co oczywiste również jednostek samorządu terytorialnego. Obowiązująca ustawa rodzi jednak w praktyce jej stosowania różnorakie problemy; na kilka z nich wskazuje wyrok NSA z 16 marca 2009 r., dotyczący tytułowego problemu palenia papierosów (sygn. I OSK 1277/08, niepublikowany).

Aby dokładnie zrozumieć całe zagadnienie warto przytoczyć i przeanalizować stan faktyczny, jaki doprowadził do sprawy sądowej, a następnie ocenę prawną wyrażoną przez sąd administracyjny, która ma walor ogólny i może być zastosowana w praktyce również w innych sprawach dotyczących udostępniania informacji publicznej.

Pewne Stowarzyszenie zwróciło się, za pomocą poczty elektronicznej, do marszałka jednego z województw z wnioskiem o udzielenie informacji publicznej na temat przestrzegania przez pracowników Urzędu Marszałka Województwa Małopolskiego przepisów ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych oraz podjętych w tej sprawie czynnościach w okresie 1996-2007. Wniosek zawierał prośbę o udzielenie odpowiedzi na następujące zagadnienia: 1) treści i sposobu określenia wydzielonych w urzędzie miejsc do palenia papierosów, 2) podjętych czynności w celu wyeliminowania palenia tytoniu przez pracowników urzędu w miejscu pracy lub w innych niewyznaczonych miejscach, np. w pokojach, w tym u marszałka, 3) wyszczególnienia stwierdzonych przypadków palenia tytoniu w miejscach do tego niewyznaczonych w urzędzie, 4) kar, jakie zostały wymierzone osobom palącym tytoń w miejscach do tego niewyznaczonych.

Ze względu na brak odpowiedzi, po upływie miesiąca, Stowarzyszenie wystąpiło do marszałka z wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa polegającego na bezczynności w sprawie złożonego wniosku. Odpowiadając na to wezwanie marszałek wskazał, że ustawa o dostępie do informacji wymaga pisemnego wniosku o informację i nie przewiduje odpowiedzi drogą mailową. W związku z tym stanowiskiem Stowarzyszenie wniosło pisemny wniosek o analogicznej treści jak pierwotny. Wówczas marszałek odpowiedział Stowarzyszeniu na piśmie, wyjaśniając, że wnioskowana informacja nie ma charakteru publicznego, bo jest ona związana z organizacją urzędu marszałkowskiego jako pracodawcy. Kwestie te zostały uregulowane w odpowiednim zarządzeniu marszałka. Po uzyskaniu tego wyjaśnienia Stowarzyszenie wystąpiło ze skargą do WSA o stwierdzenie bezczynności oraz nakazanie marszałkowi rozpatrzenia całego wniosku, ponieważ dotyczy on informacji publicznej.

WSA uwzględnił skargę Stowarzyszenia, ze względu na następujące kwestie:

Z treści art. 1 ustawy o dostępie do informacji wynika, że charakter informacji publicznej ma każda informacja o sprawach publicznych. Natomiast określony w art. 6 katalog jest przykładowym wyliczeniem i nie może być traktowany jako ograniczający definicję z art. 1. Bez znaczenia pozostaje fakt, do kogo dana informacja została skierowana. Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.) organy administracji są zobowiązane do ochrony zdrowia przed następstwami palenia tytoniu. Są to więc sprawy publiczne. Wiadomości o sposobie realizacji przez marszałka obowiązku ochrony zdrowia przed następstwami używania tytoniu stanowić więc będą informację publiczną, o jakiej mowa w art. 6 ust. 1 ustawy. Trzeba mieć również na uwadze, że zgodnie z art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy o samorządzie wojewódzkim , samorząd wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami m.in. w zakresie promocji i ochrony zdrowia.
WSA nie podzielił również poglądu marszałka o konieczności złożenia przez zainteresowany uzyskaniem informacji publicznej podmiot pisemnego wniosku. Z art. 10 ust. 2 wynika odformalizowanie postępowania w sprawach udostępniania informacji.

Stanowisko sądu wojewódzkiego zostało potwierdzone poprzez wyrok NSA, który oddalił skargę kasacyjną marszałka województwa niezadowolonego z rozstrzygnięcia WSA.

W ramach podsumowania warto zwrócić uwagę na następujące zagadnienia dotyczące dostępu do informacji publicznej, które wskazano w uzasadnieniu wyroku NSA.

1. Zakres informacji publicznej jest determinowany treścią art. 61 ust. 1 Konstytucji , którego pierwsze zdanie stanowi: „Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne.”. Za informację publiczną należy uznać każdą wiadomość wytworzoną lub odnoszoną do władz publicznych oraz innych podmiotów wykonujących funkcje publiczne (por. m.in. wyrok NSA z 30 października 2002 r. II SA 1956/02, Lex nr 78062). Będzie więc to każda informacja o sprawach publicznych, przez które należy rozumieć wszelkie działania (zaniechania) podmiotów podejmujących czynności w celu realizacji zadań zaliczanych do szeroko rozumianego interesu publicznego.

2. Zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej informacja publiczna, która może być niezwłocznie udostępniona, jest udostępniana w formie ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku. W ustawie o dostępie do informacji nie ma sformułowanych wymogów formalnych wniosku (poza utrwaleniem go w formie pisemnej). W ocenie NSA za wniosek pisemny uznawać należy również przesłanie zapytania pocztą elektroniczną i to bez kwalifikowanego podpisu elektronicznego. Wnioskodawca nie musi być bowiem zidentyfikowany w sposób pełny, ponieważ żądanie udostępnienia nieprzetworzonej informacji publicznej nie wymaga wykazania interesu prawnego ani faktycznego wnioskodawcy.

3. Wniosek o udzielenie informacji publicznej może przybrać każdą formę, ale powinien zawierać skonkretyzowane żądanie udostępnienia informacji. Wniosek taki wszczyna postępowanie w sprawie, ale na tym etapie nie mają jeszcze zastosowania przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego . Zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej przepisy k.p.a. stosuje się do decyzji o odmowie udostępnienia informacji publicznej oraz decyzji o umorzeniu postępowania. Dopiero zatem w takich sytuacjach znajdzie zastosowanie Kodeks postępowania administracyjnego – również co do formy podania wniesionego w zwykłej formie pisemnej albo elektronicznej (art. 63 Kodeksu postępowania administracyjnego ).


Przydatne materiały:

Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 ze zm.)
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.(Dz. U. z. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)