Rzecznik Praw Obywatelskich przypomina, że dostępność wyborów dla osób z różnymi formami niepełnosprawności jest od wielu lat przedmiotem jego działań. Pomimo wysiłków organów władzy publicznej na poziomie ustawodawstwa oraz postępujących prac na poziomie samorządu terytorialnego, brak szerokiej dostępności wyborów oraz trudności korzystania z praw wyborczych przez tę grupę pozostaje aktualny i wciąż ma charakter systemowy. Kluczową kwestią jest dostępność lokali wyborczych, której poprawa wymaga dalszych skoordynowanych wysiłków.
Najczęstsze problemy lokali wyborczych
Podczas kontroli BRPO przed wyborami parlamentarnymi w 2019 r. dokonano oceny dostępności lokali wyborczych w oparciu o wymogi techniczne określone w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 29 lipca 2011 r. w sprawie lokali obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych.
Stwierdzono uchybienia w 121 lokalach wyborczych, co stanowiło 78% wszystkich wizytowanych lokali. Niemal w co trzecim (30 %) kontrolowanym lokalu obwodowej komisji wyborczej, w czasie przeprowadzenia kontroli, stwierdzono trzy i więcej uchybień.
Czytaj w LEX: Zmiany w obowiązkach samorządowych po nowelizacji Kodeksu wyborczego >
Kontrole pozwoliły na zwrócenie uwagi na najczęstsze problemy, w tym:
- brak oznakowania krawędzi stopni schodów,
- brak oznakowania przegród szklanych w lokalu,
- niedostosowane miejsce zapewniające tajność głosowania (niewłaściwa wysokość blatów), brak dodatkowego oświetlenia, niewłaściwa szerokość i głębokość miejsca,
- zbyt wysokie progi drzwi wejściowych,
- niewłaściwe rozmieszczenie informacji i obwieszczeń PKW,
- śliska posadzka (bez właściwości przeciwpoślizgowych).
Uchybienia w zdecydowanej większości nie dotyczyły barier architektonicznych budynków, odnosiły się natomiast do samej organizacji lokalu wyborczego: oznakowania przeszkód, czy właściwego przygotowania miejsc zapewniających tajność głosowania. Zlikwidowanie tych uchybień i zapewnienie stanu zgodnego z kryteriami wskazanymi w rozporządzeniu MI może być przeprowadzone dość szybko i nie powinno nastręczać znaczących obciążeń organizacyjnych i technicznych.
Czytaj w LEX: Postępowanie skargowe w przypadku braku dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej >
RPO zwraca też uwagę na kwestię, której nie reguluje niestety rozporządzenie - z uwagi na ograniczony zakres upoważnienia ustawowego. Chodzi o dostępność bezpośredniego otoczenia lokalu wyborczego. Nierzadko bowiem nawet najlepiej dostosowane lokale są w praktyce trudno dostępne z powodu przeszkód w otoczeniu budynku czy braku dostosowanego miejsca parkingowego.
RPO przypomina o możliwości ubiegania się o dofinansowanie działań na rzecz zwiększenia dostępności przestrzeni publicznych z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Czytaj w LEX: Zadania jst związane z zapewnianiem dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami >