Rada Ministrów zrezygnowała z wniesienia do Sejmu nowelizacji ustawy o cudzoziemcach, przyjętego w czerwcu. Projekt ten łagodził wymagania biurokratyczne dla obcokrajowców przybywających do Polski. Stwarzał m.in. warunki sprzyjające legalizacji pobytu cudzoziemców, którzy prowadzą na terytorium RP działalność gospodarczą.
Na początku sierpnia powstał natomiast nowy, radykalniejszy projekt ustawy o cudzoziemcach. Jak przekonują jego twórcy - w obliczu "dynamicznej sytuacji w obszarze migracji". Niektóre proponowane wcześniej przepisy uległy częściowej dezaktualizacji - wyjaśnia resort spraw wewnętrznych pod przewodnictwem sekretarza stanu Pawła Szefernakera z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Jednocześnie, z uwagi na konieczność pilnego wprowadzenia do polskiego porządku prawnego, niektóre z rozwiązań proponowanych w projekcie zostaną objęte zakresem przedmiotowym innego projektu ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach.
Nie wszczyna się postępowania
Nowa procedura wobec uchodźców będzie wyglądać następująco: w przypadku, gdy cudzoziemiec został zatrzymany niezwłocznie po przekroczeniu granicy wbrew przepisom prawa, stanowiącej granicę zewnętrzną Schengen, nie wszczyna się postępowania w sprawie zobowiązania cudzoziemca do powrotu.
Komendant placówki Straży Granicznej właściwy ze względu na miejsce przekroczenia granicy, sporządza protokół przekroczenia granicy oraz wydaje zarządzenie o przekroczeniu granicy wbrew przepisom prawa.
Na zarządzenie o przekroczeniu granicy wbrew przepisom prawa przysługuje zażalenie do Komendanta Głównego Straży Granicznej. Złożenie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zarządzenia.
Jak twierdzi prawnik z Fundacji "Ocalenie" Tadeusz Kołodziej zarządzeniu nadawany jest rygor natychmiastowej wykonalności, co w praktyce uniemożliwi skuteczne odwołanie się od niego. Utrudnia to także kontrolę legalności decyzji przez sąd administracyjny, ponieważ cudzoziemiec mógłby zostać usunięty z Polski jeszcze przed zakończeniem ewentualnego postępowania przed sądem administracyjnym.
Nowością jest, że Szef Urzędu d.s. Cudzoziemców może pozostawić bez rozpoznania wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, który został złożony przez cudzoziemca zatrzymanego niezwłocznie po przekroczeniu, wbrew przepisom prawa, granicy zewnętrznej.
Chyba, że cudzoziemiec ten przybył bezpośrednio z terytorium, na którym jego życiu lub wolności zagrażało niebezpieczeństwo prześladowania lub ryzyko wyrządzenia poważnej krzywdy, oraz przedstawił wiarygodne przyczyny nielegalnego wjazdu na terytorium Polski i złożył wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej niezwłocznie po przekroczeniu granicy.
- Państwo nie musi udzielić azylu, ale ma obowiązek przeprowadzić człowieka przez procedurę azylową - wyjaśnia prof. Monika Płatek z Wydziału Prawa i Administracji UW. - Nie można odwoływać się od decyzji pogranicznika do jego szefa. Taka procedura jest nieprawidłowa, nawet jeśli znajdzie się w ustawie, a nie rozporządzeniu - wskazuje.
Wątpliwości prawników budzi przepis, który nie będzie obligować Szefa Urzędu do pozostawienia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej bez rozpoznania, lecz będzie on miał prawo wyboru rozstrzygnięcia - piszą w uzasadnieniu projektu jego autorzy. Będzie to decyzja uznaniowa. Odpowiedzialnym za projekt jest Maciej Wąsik, sekretarz stanu.
Brak drugiej instancji
- W proponowanych zmianach w ustawie o cudzoziemcach szczególnie niepokojące jest ustanowienie nowego mechanizmu usuwania cudzoziemców z polskiego terytorium na podstawie art. 303b. Przepis umożliwia wydanie zarządzenia przez właściwego Komendanta Placówki Straży Granicznej, na podstawie którego cudzoziemiec może być w sposób natychmiastowy usunięty z terytorium Polski i objęty zakazem ponownego wjazdu do RP - twierdzi Tadeusz Kołodziej, prawnik Centrum Pomocy Cudzoziemcom w Warszawie, prowadzonego przez Fundację Ocalenie.
W aktualnym porządku prawnym obowiązuje określona procedura powrotowa, która umożliwia usunięcie cudzoziemca z Polski jedynie na podstawie decyzji zobowiązującej cudzoziemca do powrotu, wydanej przez Komendanta Placówki Straży Granicznej. Od takiej decyzji przysługuje odwołanie do Szefa Urzędu do spraw Cudzoziemców. Co istotne, w ramach decyzji organ musi rozpatrzyć możliwość objęcia cudzoziemca ochroną krajową (przyznanie mu pobytu ze względów humanitarnych bądź zgody na pobyt tolerowany). Procedura ta nie zastępuje procedury ubiegania się o ochronę międzynarodową, a jest wobec niej komplementarna - tłumaczy Kołodziej.
Czytaj: ?Prof. Klaus: Łamiemy unijną dyrektywę powrotową
- Nowe przepisy naruszają zasadę dwuinstancyjności postępowania administracyjnego, która zakłada, że sprawa jest rozpoznawana przez dwa niezależne od siebie organy I i II instancji - uważa prawnik Centrum Pomocy Cudzoziemcom.
Proponowane zmiany są też niezgodne z dyrektywą 2008/115/WE w zw. z art. 47 par. 1 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, gdzie jednoznacznie podkreślono, że odwołanie od decyzji nakazującej powrót, powinno być rozpoznawane przez sąd lub trybunał w rozumieniu przepisów prawa europejskiego. Jako że Komendant Straży Granicznej może być w każdym momencie odwołany bądź powołany przez premiera, jego niezależność od władzy wykonawczej w świetle przepisów unijnych wydaje się niewystarczająca do zakwalifikowania go jako sąd lub trybunał w rozumieniu powyższej dyrektywy. - Proponowane zmiany w sposób radykalny naruszają też prawa cudzoziemca do ubiegania się o ochronę międzynarodową jak i krajową - ocenia Tadeusz Kołodziej.
Czytaj w LEX: Pojęcie ryzyka ucieczki w prawie azylowym i imigracyjnym Unii Europejskiej >
Decyzje straży granicznej
Prof. dr hab. Piotr Szymańca, członek Rady Legislacyjnej uważa, że aby zagwarantować niezależność orzeczniczą organów Straży Granicznej, proponuje umieścić w ustawie o cudzoziemcach przepis wzorowany na już występujących w polskim porządku prawnym regulacjach, np. art. 25 ust. 2 Ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie. Przepis ten mógłby brzmieć: „Wytyczne i polecenia Komendanta Głównego Straży Granicznej kierowane do organów Straży Granicznej nie mogą dotyczyć rozstrzygnięć co do istoty sprawy załatwianej w drodze decyzji administracyjnej”.
Prof. Szymańca
Wejście w życie - natychmiast
Projekt proponuje się wejście w życie zmian z dniem następującym po dniu ogłoszenia ustawy.
Autor, minister Wąsik uważa, że projektowana ustawa powinna wejść w życie jak najszybciej, w szczególności ze względu na sytuację migracyjną i konieczność natychmiastowego przeciwdziałania nadużywania instytucji ochrony międzynarodowej przez cudzoziemców, którzy dla osiągnięcia innych celów niż ochrona przed prześladowaniem lub doznaniem poważnej krzywdy, składając wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej, korzystają z przysługujących wnioskodawcom praw.
![Europejski Przegląd Sądowy - Nr 8/2021 [191]](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/25057/1895-0396_229,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
Cena promocyjna: 63.74 zł
|Cena regularna: 85 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 0 zł
