Halina G. zwróciła się do gminy z wnioskiem o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego na wnuczkę na okres 2021/2022. Powołała się na postanowienie sądu o zabezpieczeniu postępowania, w którym na czas jego trwania, powierzono jej bezpośrednią pieczę nad małoletnią.

Czytaj w LEX: Weryfikacja utraty dochodu w sprawach świadczeń wychowawczych - „500+” - Poradnik >>>

Świadczenie tylko dla opiekuna prawnego

Organ powołując się na art. 2 pkt 10 ustawy ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci  odmówił. Wyjaśnił, że Halina G., pomimo sprawowanej nad wnuczką opieki, nie należy do kręgu osób, którym można przyznać świadczenie. Opiekunem faktycznym dziecka jest bowiem osoba faktycznie opiekująca się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu opiekuńczego o przysposobienie dziecka (czyli ustalenia opiekunem prawnym). Wnioskodawczyni wystąpiła natomiast z wnioskiem o ustalenie jej rodziną zastępczą dla małoletniej.

Podobnego zdania był organ odwoławczy. Zdaniem Kolegium ustawa zawiera własną definicję pojęcia "opiekuna faktycznego dziecka", którego skarżąca nie spełniała. To zaś uniemożliwiało uznanie jej za opiekuna faktycznego małoletniej w rozumieniu przepisów ustawy i przyznanie świadczenia. W tej sytuacji Halina G. złożyła skargę do sądu administracyjnego.

Sprawdź w LEX: Orzeczenie sądu o sprawowaniu opieki naprzemiennej, jako podstawa do wypłaty świadczenia wychowawczego na rzecz rodzica sprawującego taką opiekę - linia orzecznicza >>>

 

 

Przepis pomija sprawujących bieżącą pieczę nad dzieckiem

Sąd administracyjny przypomniał, że celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym związanych z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Choć świadczenie 500+ powinno iść "za dzieckiem", to literalne zastosowanie art. 2 pkt 10 ustawy o pomocy państwa  pozbawiałoby możliwości uzyskania wsparcia w faktycznego opiekuna dziecka sprawującego nad nim bieżącą pieczę, w sytuacji gdy sprawowanie tej pieczy wynika z orzeczenia sądowego, a nie jest efektem wniosku o przysposobienie.

Zdaniem sądu, przepis ten w sposób nierówny i niedostateczny chroni zatem prawa dzieci i ich rzeczywistych opiekunów, co nie powinno mieć miejsca w państwie prawa. Osoba odpowiedzialna za utrzymanie dziecka, której państwo powierzyło bieżącą pieczę nad jego wychowaniem i rozwojem na mocy orzeczenia sądowego, powinna mieć prawo domagania się pomocy, a państwo ma obowiązek tę pomoc powinno zapewnić, przynajmniej w zakresie częściowego pokrycia kosztów utrzymania dziecka.

Przeczytaj także: Rząd nierówno traktuje obywateli pobierających 500+, ale naprawiać sytuacji nie zamierza>>

Sprawdź w LEX: Przyznanie świadczenia wychowawczego osobom sprawującym faktyczną opiekę nad dzieckiem mimo braku wystąpienia do sądu opiekuńczego o przysposobienie. Glosa do wyroku WSA z dnia 12 lutego 2019 r., II SA/Bd 1263/18 >>>

Powierzenie bieżącej pieczy nad dzieckiem oznacza bowiem podjęcie w ramach tej opieki obowiązków w zakresie wychowania dziecka, zapewnienia mu bezpieczeństwa, zdrowia, wyżywienia, szkoły, utrzymania (a więc również dochodzenia należnych dziecku świadczeń, w tym świadczenia wychowawczego), czyli wszystkiego tego, co łączy się z faktycznym, codziennym sprawowaniem bieżącej opieki na dzieckiem. Tym samym, zawężenie grupy osób uprawionych do otrzymania świadczenia wychowawczego wyłącznie do osób, które z jednej strony, faktycznie opiekują się dzieckiem, a z drugiej, jedynie pod warunkiem, że wystąpiły do sądu opiekuńczego o przysposobienie dziecka jest tym samym niezgodne z konstytucyjną zasadą ochrony praw dziecka. Regulacja taka pomija bowiem osoby, które na mocy orzeczenia sądu opiekuńczego wykonują bieżącą pieczę nad dzieckiem. Nie znajduje ono uzasadnienia i pozostaje w sprzeczności z celami ustawy i funkcjami świadczenia wychowawczego.

Sprawdź też: II SA/Bd 1263/18, Opiekunowie dziecka legitymowani do uzyskania świadczenia wychowawczego. - Wyrok WSA w Bydgoszczy >>>

 

Wątpliwa racjonalność przepisu

Sąd zauważył jednocześnie, że racjonalność art. 2 pkt 10 ustawy jest co najmniej wątpliwa. Stosując literalnie ten przepis organ powinien przyznać uprawnienie do świadczenia tylko z samego faktu złożenia wniosku, niezależnie od spełnienia jakichkolwiek warunków prawnych, co oznacza, że dotyczyłoby to także osoby, która nie spełnia nawet podstawowych warunków adopcji i z góry "wiadomo", że wniosek nie może być uwzględniony, jeśli formalnie złożyła taki wniosek i faktycznie opiekuje się małoletnim. Ustawa daje zatem preferencję opiekunowi faktycznemu, którego wykazywane prawo do opieki jest "słabsze", niż opiekunowi faktycznemu, który opiekę sprawuje na mocy orzeczenia sądowego.

Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 7 września 2022 r. II SA/Go 269/22

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.