Skargę do Trybunału wniosły trzy belgijskie uczennice, które identyfikują się jako muzułmanki. Skarżące, które uczęszczały do liceum, nie mogły przychodzić do szkoły w tradycyjnych chustach islamskich zasłaniających włosy (poza lekcjami religii), ze względu na obowiązujący od 2009 r. zakaz noszenia w szkołach przez uczniów wszelkich widocznych symboli przynależności wyznaniowej. Skarżące zarzuciły, iż zakaz ten naruszył ich prawa do poszanowania życia prywatnego (art. 8 Konwencji), wolności wyznania (art. 9 Konwencji), wolności wyrażania opinii (art. 10 Konwencji) oraz prawa do edukacji (art. 2 Protokołu nr 1 do Konwencji) w związku z zakazem dyskryminacji ze względu na wyznanie (art. 14 Konwencji). Trybunał nie podzielił argumentacji skarżących i uznał skargę za niedopuszczalną.
Sprawdź w LEX: Czy w przedszkolu publicznym dzieci mogą odmawiać modlitwę przed jedzeniem? >
System edukacji powinien być neutralny światopoglądowo
Trybunał odniósł się przede wszystkim do argumentacji skarżących dotyczącej naruszenia prawa do wolności wyznania, uznając, że w przypadku pozostałych zarzutów skarżące nie wyczerpały krajowej drogi sądowej (co wiąże się z nieprzyjęciem skargi do rozpoznania). Trybunał wskazał, iż niniejsza sprawa dotyczyła edukacji publicznej, która – zgodnie z krajową konstytucją – musi być neutralna, a więc odbywać się z poszanowaniem filozoficznych, ideowych i religijnych przekonań rodziców i uczniów. To w celu realizacji tego obowiązku konstytucyjnego, flamandzkie kuratorium wprowadziło zakaz noszenia na widoku publicznym wszelkich symboli religijnych. Trybunał przypomniał w tej mierze, iż zgodnie z jego orzecznictwem państwa-strony Konwencji dysponują szeroką swobodą decyzyjną, jeżeli chodzi o regulacje dotyczące upubliczniania symboli religijnych w państwowych szkołach powszechnych. Trybunał przyjmował już, iż rozumienie pojęcia neutralności systemu edukacji w sposób uwzględniający zakaz noszenia przez uczniów widocznych symboli religijnych nie narusza wolności wyznania z art. 9 Konwencji.
Czytaj też: Zmiany klimatu zaskarżalne do ETPCz, ale nie zawsze i nie przez każdego
Ostentacyjne symbole religijne mogą naruszać prawa innych osób
W okolicznościach omawianej sprawy Trybunał wskazał, iż zakaz nie dotyczył tylko chust islamskich, ale wszystkich symboli religijnych pozostających „na widoku”. Skarżące samodzielnie dokonały wyboru placówki edukacyjnej i zostały wcześniej zapoznane z zasadami w niej obowiązującymi. Trybunał podkreślił również, iż ważne jest, by zapewnić – zgodnie z zasadami pluralizmu oraz poszanowania praw innych osób – aby manifestowanie przez uczniów na terenie szkoły swych przekonań i wyznania nie przybrało ostentacyjnej formy, co mogłoby stanowić źródło presji i wykluczenia dla innych.
Państwa-strony Konwencji mają szeroką swobodę w zapewnianiu laickości wykształcenia
W konkluzji swego rozstrzygnięcia Trybunał wskazał, iż organy władzy krajowej mają prawo do zadbania o środowisko szkolne, w którym uczniowie nie noszą symboli religijnych. Zdaniem Trybunału, pluralizm i demokracja opierają się na dialogu i duchu kompromisu, co nieuchronnie pociąga za sobą szereg ograniczeń dla osób fizycznych, które pozwalają na zachowanie i promowanie wartości demokratycznego społeczeństwa. Zakaz noszenia widocznych symboli religijnych w szkołach publicznych jest proporcjonalny do realizowanych celów, a mianowicie ochrony praw i wolności innych osób oraz ochrony porządku publicznego, a tym samym jest konieczny w demokratycznym społeczeństwie. Naruszenia art. 9 Konwencji nie było.
Czytaj w LEX: Możliwość umieszczenia symbolu religijnego w budynku publicznym >
Krzyże w szkole publicznej a światopoglądowa neutralność państwa
W prawie polskim również obowiązuje zasada neutralności światopoglądowej państwa i edukacji publicznej, niemniej jednak widok krzyża w szkolnej sali nie jest niczym niespotykanym. Możliwość taką daje par. 12 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach. Warto jednak podkreślić, iż zgodnie z ustalonym orzecznictwem Trybunału, państwa-strony Konwencji dysponują bardzo szeroką swobodą decyzyjną, jeżeli chodzi o sposób organizacji szkolnictwa publicznego. Sposób rozumienia „laickości” systemu edukacji publicznej może zatem być różnie rozumiany, w zależności od konkretnego państwa.
Sprawa Mikyas i inni przeciwko Belgii – decyzja ETPC z dnia 9 kwietnia 2024, skarga nr 50681/20
Katarzyna Warecka, adwokat
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
