Koncepcja porozumienia rodzicielskiego nawiązuje do amerykańskiego wzorca tzw. „Planu Wychowawczego”, który stanowi efekt osiągniętego pomiędzy rodzicami kompromisu. Rodzicielski Plan Wychowawczy jest więc formą dobrowolnie przyjętych i spisanych ustaleń przez rozwodzących się lub pozostających w separacji rodziców, którzy zobowiązują się przed sądem do określonego sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Plan obejmuje wszystkie najistotniejsze sfery życia małoletniego dziecka takie jak harmonogram kontaktów, sposób podejmowania decyzji w istotnych sprawach dziecka, a także kwestie ponoszenia kosztów jego utrzymywania.
Co może sąd przy porozumieniu rodziców
Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów, wątpliwości budzić zakres w jakim sąd może ingerować w zasady wykonywania władzy rodzicielskiej, w szczególności w razie przedstawienia przez strony pisemnego porozumienia rodzicielskiego. Zgodnie bowiem z art. 58 par. 1 zd. 2 k.r.o. sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. W piśmiennictwie[1] wskazuje się, że porozumienie, o którym mowa w art. 58 par. 1 k.r.o., może dotyczyć przede wszystkim:
- wykonywania władzy rodzicielskiej;
- utrzymywania kontaktów z dzieckiem.
PROCEDURA Postępowania w sprawie z powództwa o rozwód >
W przypadku porozumienia dotyczącego kontaktów z dzieckiem zauważa się, że powinno odpowiadać wymogom określonym w art. 113 par. 2 k.r.o. Porozumienie podlega kontroli sądu, przede wszystkim co do zgodności z dobrem dziecka.
Należy w tym miejscu podkreślić, że rodzice nie mogą zawrzeć ugody w zakresie władzy rodzicielskiej, natomiast mogą ustalić w formie planu rodzicielskiego sposób wykonywania przez każdego z rodziców władzy rodzicielskiej, który następnie sąd może transponować do wyroku.
Cena promocyjna: 224.1 zł
|Cena regularna: 249 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Porozumienie konieczne dla wspólnej władzy rodzicielskiej
Obecnie, przygotowanie porozumienia rodzicielskiego nie jest niezbędnym wymogiem dla pozostawienia władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom. Zgodnie z treścią art. 58 par. 1a k.r.o., w braku porozumienia rodzicielskiego, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
Sposób sformułowania przepisu wskazuje na to, że zasadą (w razie braku porozumienia między rodzicami) jest wspólne wykonywanie władzy rodzicielskiej, a sąd w pierwszej kolejności powinien stosować art. 58 par. 1a zd. 1 k.r.o. Tylko jeśli uzna, że dobro dziecka przemawia za powierzeniem wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców może zastosować art. 58 par. 1a zd. 2 k.r.o.
Czytaj też: Dobro dziecka jako wartość nadrzędna przy orzekaniu o władzy rodzicielskiej >
Czytaj także: RPD chce definicji opieki naprzemiennej i kary za utrudnianie kontaktów dzieckiem>>
Wydaje się, że kolejne planowane zmiany art. 58 k.r.o. również stanowią przejaw dążenia ustawodawcy do tego, aby władzę rodzicielską po rozwodzie wykonywali oboje rodzice. Projekt ustawy - o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw z dnia 27 lutego 2019 r. (druk nr 3254) zakłada wprowadzenie art. 58 par. 1aa k.r.o., przyznającego sądowi możliwość powierzenia wykonywania władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom oraz określenia, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach.
Sąd decyduje, gdy nie ma zgodnego wniosku
Jak wynika z art. 58 par. 1 zd. 1 k.r.o. sąd rozstrzyga o kontaktach rodziców z dzieckiem, natomiast zgodnie z art. 58 par. 1b k.r.o. na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Tak więc sąd rozstrzyga o kontaktach, kiedy małżonkowie nie złożyli zgodnego wniosku o nieorzekanie o kontaktach. Przy czym złożenie zgodnego wniosku stron nie wyklucza orzeczenia przez sąd rozwodowy o ograniczeniu lub zakazaniu kontaktów z dzieckiem po rozwiązaniu małżeństwa na podstawie art. 1132 lub 1133 k.r.o.[2]
Czytaj także: Sędzia Begier: Czas pomyśleć o alimentach ustalanych procentowo>>
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 5 czerwca 2012 r. III CZP 72/11[3]: „porozumienie małżonków o sposobie utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie nie zwalnia sądu z obowiązku orzeczenia o tych kontaktach w wyroku rozwodowym”. Jest to pogląd spójny z wyrażanym w piśmiennictwie[4] stanowiskiem, że porozumienie rodzicielskie obowiązuje w zakresie, w jakim zostało transponowane do wyroku.
Czytaj także: Mediacja przed rozwodem już nie obowiązkowa - MS modyfikuje projekt>>
Czerederecka Alicja "Rozwód a rywalizacja o opiekę nad dziećmi" >
Miejsce zamieszkania dziecka w porozumieniu
Przedmiotem porozumienia może być również ustalenie miejsca zamieszkania dziecka. Co do zasady zgodnie z art. 26 k.c. miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy.
Czytaj też: Skutki majątkowe separacji i rozwodu >
Oznacza, to, że jeśli w wyroku rozwodowym sąd powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, każdoczesnym miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania rodzica wykonującego władzę rodzicielską. Natomiast jeśli rodzice zawierają porozumienie wprowadzające pieczę naprzemienną, powinni w swoim porozumieniu określić, jakie będzie miejsce zamieszkania dziecka. Jak wynika z art. 28 k.c. można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania. Również sąd, pozostawiając władzę rodzicielską obojgu rodzicom, którzy nie zawarli porozumienia, powinien określić miejsce zamieszkania, którego z rodziców będzie miejscem zamieszkania dziecka.
Autorka: Małgorzata Wojciechowicz, partner zarządzający Kancelarii De Lege Artis i Prezes Polskiego Centrum Edukacji Prawnej.
- [1] J. Winiarz [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz , red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2010, s. 554-556
- [2] J. Pawliczak, Orzekanie w wyroku rozwodowym o kontaktach z dzieckiem, Przegląd Sądowy 2017, nr 10, s. 49
- [3] Uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 5 czerwca 2012 r. III CZP 72/11, LEX nr 1230228
- [4] J. Winiarz [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz , red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2010, s. 554-556
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.