W przypadku powstawania konfliktów w małżeństwach często wiąże się z nimi wiele traumatycznych przeżyć, gdy dodatkowo małżeństwo posiada dzieci czynników wywołujących spory jest jeszcze więcej. Jednym z problemów z jakimi można się mierzyć, jest sytuacja dokonania porwania lub zatrzymania dziecka. W takich sytuacjach „z pomocą” przychodzi Konwencja Haska regulująca cywilne aspekty uprowadzenia dziecka za granicę, która została sporządzona 25 października 1980 roku w Hadze. Konwencja jest uznawana za jeden z najważniejszych aktów kiedykolwiek przyjętych w ramach konferencji haskiej. Jej główną rolą jest stanowienie pomocy w przypadkach gdy prawo rodzica do opieki nad dzieckiem zostało naruszone przez zatrzymanie lub uprowadzenie dziecka.
Dobra chronione przez Konwencje
Głównym celem powstania Konwencji było uregulowanie kwestii porwań rodzicielskich w przypadku uprowadzenia lub zatrzymania dziecka na terytorium innego państwa, naruszających prawo drugiego rodzica do decydowania o miejscu pobytu swojego dziecka. W preambule aktu wyraźnie wskazano, że Konwencja, za pomocą wprowadzonych na jej podstawie rozwiązań pragnie "chronić dziecko na płaszczyźnie międzynarodowej przed szkodliwymi skutkami, wynikającymi z bezprawnego uprowadzenia lub zatrzymania i pragną ustalić zasady postępowania w celu zagwarantowania niezwłocznego powrotu dziecka do państwa jego stałego pobytu oraz pragną zapewnić ochronę prawa do odwiedzin".
Cena promocyjna: 75.6 zł
|Cena regularna: 84 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Dla uproszczenia i lepszego pojęcia założeń Konwencji można je wypunktować. Na podstawie tekstu umowy można wskazać, że należą do nich:
- zabezpieczenie interesu dziecka;
- ochrona dziecka na płaszczyźnie międzynarodowej, przed szkodliwymi skutkami wynikającymi z bezprawnego uprowadzenia lub jego zatrzymania;
- zagwarantowanie niezwłocznego powrotu dziecka do kraju stałego pobytu;
- ochrona prawa do odwiedzin;
- zapobieganie oraz karanie bezprawnego uprowadzenia lub zatrzymania dziecka.
Czytaj więcej: Stosowanie przez sądy rodzinne konwencji haskiej dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę >
Sytuacje, w których możemy korzystać z Konwencji
Konwencja znajduje swoje zastosowanie w sytuacjach, gdy dochodzi do bezprawnego uprowadzenia lub zatrzymania dziecka. Aby móc w pełni zrozumieć i odpowiednio zastosować postanowienia w niej wprowadzone, należy wyjaśnić pojęcie, jakim jest „uprowadzenie”. W tekście umowy nie wskazano niestety żadnej, wyraźnej definicji prawnej uprowadzenia. Doktryna w celu ułatwienia rozumienia wskazała dwa elementy charakterystyczne dla tego pojęcia, jest to „zabranie” dziecka z miejsca jego zwykłego pobytu lub odmowa przywrócenia dziecka do tego środowiska. Drugim, wskazanym w doktrynie elementem jest to, że osoba uprowadzająca dziecko ma nadzieje na uzyskanie przy tym prawa pieczy nad nim od organów państwa, z którego terytorium dziecko jest zabierane lub tego, na które trafia.
Czytaj także:
Sejm uchwalił nowelizację umożliwiającą wstrzymanie z urzędu wydania dziecka za granicę>>
SN: Porwanie dziecka z Włoch do Polski było bezprawne, musi więc wrócić do ojca>>
Kiedy jednak można uznać, że zostaje spełniony warunek owej bezprawności? Odpowiedź znajdziemy w tekście Konwencji, a dokładnie w artykule trzecim. Na jego podstawie można wskazać, że z bezprawnością mamy do czynienia w przypadku, gdy:
Doszło do naruszenia prawa do opieki, przyznanego wcześniej określonej osobie, instytucji lub innej organizacji przykładowo poprzez wydane orzeczenie sądowe, administracyjne albo ugodę, które to prawo wykonywane było wspólnie lub indywidualnie, na podstawie ustawodawstwa tego państwa, w, którym dziecko miało miejsce stałego pobytu bezpośrednio przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem.
W tym miejscu warto zdefiniować termin, jakim jest „miejsce stałego pobytu”.
Sąd Najwyższy wyjaśnił
Jest to pojęcie kluczowe i niezbędne dla prawidłowego rozumienia traktatu. Mimo to definicja wskazanego pojęcia także nie została wyraźnie wskazana w Konwencji. W tym przypadku w celu odpowiedniego zrozumienia danego pojęcia należy odwołać się do orzecznictwa oraz do ustaleń doktryny. W Polskim prawie pojęcie to zostało przedstawione w orzeczeniu Sądu Najwyższego z 26 września 2000 roku, o sygnaturze I CKN 776/00. W wyroku tym Sąd Najwyższy wskazał, że „miejsce stałego pobytu” dziecka jest określane na podstawie pewnych zdarzeń obiektywnych. Określają je fakty wskazujące na długotrwałe i stabilne przebywanie dziecka, w miejscu gdzie zaspokaja ono swoje potrzeby niezależnie od nastawienia osób pod opieką, których ono się znajduje. Zgodnie z tym „miejsce stałego pobytu” danego dziecka zostaje, więc w pewnym sensie ustalone mimowolnie, zależnie od sytuacji życiowej i faktycznych związków dziecka z danym państwem a nie przykładowo z planami, nastawieniem lub zamiarem jednego rodzica lub osoby pod opieką, której się ono znajduje.
Czytaj też: Przebieg postępowania w sprawach o wydanie dziecka w trybie Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę sporządzonej w Hadze 25.10.1980 r. przed sądem I instancji - zagadnienia wybrane >
Kolejną sytuacją wykazującą na bezprawność porwania jest, gdy w chwili uprowadzenia lub zatrzymania dziecka naruszone prawa były wykonywane skutecznie, wspólnie lub indywidualnie lub doszłoby do takiego ich wykonywania gdyby nie dokonanie uprowadzenia lub zatrzymania. W praktyce chodzi, więc o pewne „przeszkodzenie” w wykonywaniu prawa do opieki nad dzieckiem i uniemożliwienie jej dalszego sprawowania.
Należy wyraźnie zaznaczyć, że na rodzicu wnioskującym o powrót dziecka ciąży obowiązek wykazania tych dwóch omówionych powyżej przesłanek, czyli wykazanie, że dziecko zostało uprowadzone z państwa, w którym miało swoje miejsce zwykłego pobytu oraz, że to uprowadzenie lub zatrzymanie miało charakter bezprawny. Gdy przesłanki te zostaną wykazane przez rodzica w ciągu roku od uprowadzenia, sąd państwa, do którego został złożony wniosek ma obowiązek, aby nakazać powrót dziecka do państwa jego zwykłego pobytu.
Kogo dotyczy Konwencja
Dla rozwiania wątpliwości należy wyraźnie wyznaczyć, wobec kogo, omawiana Konwencja znajdzie zastosowanie. Po pierwsze należy wskazać, że zawarte w niej postanowienia odnoszą się do sytuacji, w których do uprowadzenia lub zatrzymania doszło z jednego państwa, będącego stronom Konwencji do innego państwa będącego stronom Konwencji. Konieczny, więc do możliwości zastosowania Konwencji jest warunek, że dana sytuacja ma miejsce na terytorium państwa-strony Konwencji. Przykładowo Konwencja będzie miała zastosowanie w krajach takich jak: Austria, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Irlandia, Litwa, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania czy Stany Zjednoczone.
Ponadto powrotu dziecka można domagać się w stosunku, co do dziecka, które nie ukończyło 16 lat, po ukończeniu tego wieku Konwencja wobec takiej osoby przestaje obowiązywać.
Jak złożyć wniosek o powrót dziecka?
Przewidziane w Konwencji działanie, na podstawie, którego w przypadku uprowadzenia lub zatrzymania dziecka z naruszeniem prawa, ma dojść do zapewnienia jego powrotu opiera się na złożeniu odpowiedniego wniosku do organu centralnego miejsca stałego pobytu dziecka lub organu centralnego każdego innego państwa, które przyjęło Konwencje.
Składany w takim przypadku wniosek powinien zawierać:
- informacje dot. Tożsamości osoby składającej wniosek, dziecka oraz osoby, co, do, której domniemywa się, że uprowadziła lub zatrzymała dziecko; ·
- datę urodzenia dziecka;
- podstawy, które wnioskodawca powołuje żądając powrotu dziecka;
- wszelkie informacje na temat miejsca przebywania dziecka oraz tożsamość osoby, co, do której domniemywa się, że dziecko z nią przebywa.
W razie powstania wątpliwości przy sporządzaniu wniosku o uzyskanie dodatkowych informacji można zgłaszać się do właściwego, ze względu na miejsce zamieszkania sądu okręgowego lub do Ministerstwa Sprawiedliwości.
Składane wnioski są rozpoznawane przez organy właściwe czyli sądy lub organy administracyjne. W Polsce takim odpowiednim organem jest Ministerstwo Sprawiedliwości. Działania organu w odpowiedzi na złożony wniosek powinny być podejmowane niezwłocznie, po sześciu tygodniach w przypadku, gdy organ nie podejmie żadnych działań, strona ma prawo do żądania wyjaśnień dotyczących powodu zaistniałej zwłoki.
Sprawy prowadzone na podstawie przepisów Konwencji zazwyczaj nie pociągają za sobą konieczności poniesienia przez wnioskodawców kosztów postępowania. W wielu państwach dochodzi do przyznania bezpłatnej pomocy prawnej osobom, które nie są w stanie ponieść kosztów wynajęcia pełnomocnika.
Warto również wspomnieć o obowiązującym porozumieniu zawartym pomiędzy Ministerstwem Sprawiedliwości RP a Federalnym Ministerstwem Sprawiedliwości RFN, które przewiduje, że w sprawach dotyczących konfliktów w zakresie:
- spraw prowadzonych na podstawie Konwencji haskiej z dnia 25 października 1980r. dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę
- wykonywania władzy rodzicielskiej,
- kontaktów z dziećmi w stosunkach polsko – niemieckich
- możliwość skorzystania z mediacji transgranicznej.
Mediacja transgraniczna możliwa jest w sprawach, gdy rodzice oraz dziecko, którego sytuacji dotyczy spór mają miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w różnych państwach. Informacji rodzicom zainteresowanym mediacją w takich sprawach udzielają pracownicy Ministerstwa Sprawiedliwości.
Jak zareagować w przypadku bezprawnego uprowadzenia lub zatrzymania dziecka?
Najważniejszym działaniem, o którym należy pamiętać, jest wybranie odpowiedniego pełnomocnika. Ważne jest, aby prawnik posiadał odpowiednią wiedzę z zakresu przepisów krajowego prawa rodzinnego a także, aby dobrze orientował się w kwestii prawa międzynarodowego, orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Następnie bardzo ważne jest, aby działać sprawnie. Wniosek o powrót dziecka powinien zostać złożony w przeciągu roku, po upływie tego okresu osoba uprowadzająca lub zatrzymująca dziecko może podnosić argument przywiązania do nowego środowiska, co może znacznie utrudnić dążenia do powrotu dziecka.
Należy także pamiętać o zebraniu odpowiednich dowodów możliwych do wykorzystania w trakcie postępowania, czyli przykładowo wiadomości, które mogą stać się źródłem informacji w celu wskazania czy rodzic wnioskujący faktycznie wykonywał prawo do opieki lub czy wyraził zgodę na wyjazd dziecka za granicę lub czy zgoda dotyczyła pobytu stałego czy czasowego.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.