Gdy wobec osoby fizycznej będącej przedsiębiorcą przeprowadzono już postępowanie upadłościowe, ale po jego zakończeniu pozostały jeszcze niezaspokojone długi, możliwe jest, moim zdaniem, ponowne ogłoszenie upadłości. Warunkiem jest uznanie niewypłacalności osoby fizycznej już jako konsumenta. W takim kolejnym postępowaniu o ogłoszenie upadłości nie zachodzi tożsamość sprawy, która została już rozstrzygnięta we wcześniej toczącym się i zakończonym postępowaniu upadłościowym (art. 199 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 35 ust. 1 pr. up.).
Artykuł 199 par. 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 366 k.p.c., znajdujący ewentualne zastosowanie w postępowaniu o ogłoszenie upadłości dłużnika na zasadzie odpowiedniego stosowania (art. 35 pr. up.), zakłada przedmiotową i podmiotową tożsamość dwóch orzeczeń i dopiero kumulacja tych elementów pozwala na stwierdzenie, że doszło do powtórnego wydania orzeczenia w tej samej sprawie. Nie chodzi tylko o tożsamość przedmiotu rozstrzygnięcia w obu sprawach, lecz również identyczność podstawy sporu, czyli okoliczności faktycznych, z których wynika w jednej i drugiej sprawie roszczenie procesowe oraz identyczność podstawy. Test mający na celu zbadanie zasadności zarzutu powagi rzeczy osądzonej przeprowadza się na podstawie kryterium tożsamości (identyczności) żądania zgłoszonego w nowym wniosku z żądaniem, które w związku z daną podstawą sporu było już przedmiotem rozstrzygnięcia.
Podwójna tożsamość postępowań o ogłoszenie upadłości
Przenosząc te rozważania na grunt prawa upadłościowego, nie sposób mówić o tożsamości postępowań dotyczących wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej oraz postępowania toczącego się po ogłoszeniu upadłości przedsiębiorcy, w tym postępowania oddłużeniowego, o którym mowa w art. 369 pr. up. Postępowanie upadłościowe w stosunku do osób nieprowadzących działalności gospodarczej może być prowadzone wyłącznie po zaprzestaniu działalności gospodarczej. W sytuacji, gdy po zakończeniu postępowania upadłościowego toczącego się wobec przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną dłużnik został wykreślony z ewidencji działalności gospodarczej, takiemu podmiotowi przysługuje konsumencka zdolność upadłościowa. Nie ma przy tym znaczenia, że wierzytelności, które będą przedmiotem postępowania upadłościowego wobec konsumenta, powstały w związku z wcześniej prowadzoną działalnością gospodarczą.
Zobacz również: Upadłość konsumencka, czy przestępca może się oddłużyć?
Nie ulega też wątpliwości, że oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie tworzy stanu powagi rzeczy osądzonej. Tym samym, jeżeli zmienią się okoliczności sprawy lub zaistnieje inna przesłanka, m.in. zmiana statusu dłużnika z przedsiębiorcy na konsumenta, uzasadniająca wystąpienie z nowym lub kolejnym wnioskiem, możliwe jest ich wniesienie, a wnioski te rozpoznane powinny być w sposób merytoryczny. Ich badanie nie może prowadzić do odrzucenia wniosku, którego istotą jest pozbawienie prawa do merytorycznego rozpoznania wniosku. W przeciwnym wypadku niemożliwe byłoby, po pierwszym oddaleniu jakiegokolwiek wniosku o ogłoszenie upadłości, złożenie kolejnego. Z tego też powodu, z uwagi na możliwość składania kolejnych wniosków o ogłoszenie upadłości, w przypadku zaistnienia przesłanek ustawowych ustawodawca wyłączył możliwość wznowienia postępowania, wyłączając wprost w tym zakresie stosowanie kodeksu postępowania cywilnego (por. art. 35 pr. up.).
Zakres postępowania upadłościowego
Przypomnieć też należy, że podmiotowy zakres postępowania upadłościowego konsumenckiego oraz postępowania upadłościowego prowadzonego na zasadach ogólnych w żaden sposób się nie pokrywa. Tym bardziej nie mają cechy tożsamości: postępowanie prowadzone w trybie art. 369 pr. up., które jest odrębnym postępowaniem oddłużeniowym, z postępowaniem o ogłoszenie upadłości czy też postępowaniem toczącym się po ogłoszeniu upadłości. Jest to postępowanie odrębne od innych postępowań uregulowanych ustawą, jednak jego wszczęcie jest uzależnione od wcześniej prowadzonego postępowania upadłościowego przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną. Przesłanki jego wszczęcia są odmienne od chociażby wszczęcia postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Inny jest też krąg osób uprawnionych do wszczęcia tych postępowań. Inny może być też krąg uczestników tych postępowań albo sytuacja majątkowa podmiotu składającego wniosek. Mogła zmienić się jego sytuacja osobista, mogły też wystąpić inne dodatkowe zdarzenia faktyczne lub prawne uzasadniające złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Wobec powyższego błędne jest utożsamianie „z góry” wymienionych wyżej postępowań. Może także zdarzyć się, że oprócz długów niezaspokojonych we wcześniejszym postępowaniu upadłościowym powstaną nowe już po jego zakończeniu. Nie można w takim przypadku pozbawić możliwości złożenia jakiegokolwiek wniosku przez dłużnika w okresie późniejszym.
Cena promocyjna: 203.2 zł
|Cena regularna: 254 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 185.42 zł
Ponowne złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie prowadzi także do obejścia przepisu art. 369 pr. up. w sytuacji, gdy dłużnik po zakończeniu postępowania upadłościowego nie złożył wniosku o oddłużenie lub złożył go, przekraczając 30-dniowy termin.
Podnieść należy także, że w przypadku wcześniejszego rozstrzygnięcia o oddaleniu określonego żądania czy wniosku nie można poprzestać wyłącznie na samej sentencji orzeczenia. Należy zawsze zbadać, jaka była przyczyna oddalenia danego żądania lub wniosku i po jej weryfikacji ustalać, czy w rzeczywistości występuje tożsamość przedmiotowa i podmiotowa sprawy. Motywy orzeczenia będą stanowić konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu, szczególnie w przypadku oddalenia wniosku strony.
Orzeczenie oddalające wniosek może zapaść z różnych przyczyn, np. z uwagi na niewykazanie zasadności roszczenia, przedwczesność zgłoszenia roszczenia itd. Okoliczności te mają zasadnicze znaczenie dla kwestii oceny powagi rzeczy osądzonej w razie ponowienia żądania. Może się bowiem okazać, że oddalenie nastąpiło z przyczyn lub okoliczności, które nie stanowią tożsamości z nowym odrębnym postępowaniem.
Powaga rzeczy osądzonej czasami bez znaczenia
Jak już wskazano, w przypadku postępowania o ogłoszenie upadłości nie zawsze wystąpić musi powaga rzeczy osądzonej i dopuszczalne jest w zasadzie składanie wniosku o ogłoszenie upadłości wielokrotnie, pomimo ich wcześniejszego oddalenia. Tym samym postępowanie, w którym zagadnienie powagi rzeczy osądzonej nie występuje, nie może być unicestwione przez orzeczenie zapadłe w odrębnym postępowaniu oddłużeniowym – art. 369 pr. up.
Ponownie należy wskazać na art. 491 (14a) pr. up. dotyczący postanowienia o odmowie ustalenia planu spłaty wierzycieli, co jednak nie jest badane na etapie rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości, ale już w toku postępowania upadłościowego. Przesłanką ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność dłużnika i to jest badane w postępowaniu o ogłoszenie upadłości. Nie zaś to, czy dłużnik zmierza do oddłużenia, co jest efektem przeprowadzonego postępowania, a samo oddłużenie lub także jego brak jest wynikiem tego postępowania.
Odrzucenie wniosku konsumenta o ogłoszenie upadłości, który wcześniej (będąc do tego zobligowany przez przepisy prawa) jako przedsiębiorca złożył wniosek o upadłość przedsiębiorcy, stanowi pozbawienie strony prawa do sądu oraz wprowadza niedopuszczalną nierówność podmiotów prawa, w dodatku na korzyść tych, które do tego prawa się nie stosują i pomimo obowiązku nie składają wniosku o upadłość jako przedsiębiorcy.
Paweł Janda – doktor nauk prawnych; adwokat; były sędzia w sądzie upadłościowym; od dwudziestu zajmuje się problematyką postępowań związanych z niewypłacalnością; adiunkt na Uniwersytecie Rzeszowskim.
Cena promocyjna: 203.2 zł
Cena regularna: 254 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 185.42 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
