Do którego sądu powinienem wnieść pozew?
Zawsze będzie to sąd okręgowy właściwy ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania małżonków – o ile choć jedno z nich nadal mieszka w okręgu tego sądu. Jeżeli oboje małżonkowie wyprowadzili się z tego okręgu, to właściwy będzie sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej. Jeżeli nie da się ustalić takiego miejsca, to właściwy będzie sąd miejsca zamieszkania strony powodowej.
Jakie informacje powinienem zamieścić w pozwie?
Pozew o rozwód musi zawierać: oznaczenie i dane adresowe stron, w tym numer PESEL powoda. Opłata sądowa od pozwu wynosi 600 zł.
Poza tym, strona powodowa powinna wskazać, czego się domaga:
- rozwiązania małżeństwa przez rozwód bez orzekania o winie, lub z wnioskiem o orzeczenie winy;
- ustalenia sposobu korzystania z mieszkania, jeżeli strony nadal zamieszkują razem;
- orzeczenia w zakresie małoletnich dzieci: odnośnie do władzy rodzicielskiej, miejsca zamieszkania, kontaktów i alimentów. Jeżeli małżonkowie porozumieli się w sprawie władzy rodzicielskiej i kontaktów, to trzeba złożyć sądowi porozumienie rodzicielskie.
Można się domagać alimentów od małżonka oraz zabezpieczenia środków na utrzymanie rodziny w czasie trwania postępowania.
Cena promocyjna: 45 zł
|Cena regularna: 50 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 45 zł
Czym jest porozumienie rodzicielskie i czy trzeba je podpisać przed złożeniem pozwu?
Porozumienie rodzicielskie to rodzaj umowy zawieranej przez rodziców. Obejmuje kwestie związane ze sposobem wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniem kontaktów z dzieckiem. Porozumienie można rozszerzyć o ustalenia w zakresie alimentów lub szczegółowe ustalenia związane np. ze sprawowaniem opieki naprzemiennej. Nie ma obowiązku zawarcia porozumienia rodzicielskiego, ale zazwyczaj jest to korzystne zarówno dla dzieci, jak i dla rodziców. Zgodne wykonywanie ustaleń jest zawsze lepsze od rozstrzygnięcia sądu. Porozumienie można zawrzeć także w toku sprawy o rozwód.
Czy bez porozumienia rodzicielskiego sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom?
Tak. Wydarzy się tak wtedy, kiedy na podstawie przesłuchania stron sąd ustali, że małżonkowie są w stanie podejmować wspólnie ważne decyzje w sprawie dzieci.
Zobacz również: Alimenty od dziadków? Tylko gdy dziecko w niedostatku
Czy można wycofać się z porozumienia rodzicielskiego?
Można i czasem dzieje się tak, że z upływem czasu sytuacja każdego z małżonków ulega zmianie, np. z powodu wyprowadzki lub założenia nowej rodziny, a czasem nie są w stanie zgodnie wykonywać poczynionych dawniej ustaleń. Jeżeli taka sytuacja ma miejsce przed orzeczeniem rozwodu, to trzeba spróbować dogadać się na nowo. Jeżeli to się nie powiedzie, to trzeba zwrócić się do sądu o wydanie wyroku, w którym kwestie sporne zostaną rozstrzygnięte (tj. władza rodzicielska, kontakty, alimenty).
Przykład 1
Nie możemy dogadać się w sprawie alimentów. Czy możemy zawrzeć porozumienie bez regulowania tej kwestii?
Tak. W takim przypadku sąd uwzględni uzgodnione warunki wykonywania władzy rodzicielskiej (czyli np. wspólne jej wykonywanie, albo powierzenie części decyzji jednemu rodzicowi, a części – drugiemu) oraz kontaktów. Alimenty zostaną rozstrzygnięte przez sąd w wyroku.
Przykład 2
Przed złożeniem pozwu zawarliśmy porozumienie rodzicielskie, ale mój małżonek się z niego nie wywiązuje. Czy mogę coś z tym zrobić?
Oczywiście. Jeżeli nie uda się zmienić porozumienia, to trzeba poinformować sąd o zaistniałej sytuacji i wnieść o to, by wyrok rozwodowy regulował kwestie problematyczne. Tak się dzieje na przykład w sytuacji, gdy współmałżonek unika kontaktu i nie można np. podjąć ważnej decyzji w sprawie dziecka.
Jak powinien wyglądać wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem po rozwodzie?
O ile małżonkowie nie zawarli porozumienia rodzicielskiego, albo w toku sprawy zgodzili się co do tego, żeby kontakty nie były ustalane przez sąd – ta materia będzie w wyroku rozwodowym.
Sąd wyznaczy kontakty po wysłuchaniu obojga małżonków i ustaleniu, jaki rozmiar tych kontaktów będzie najlepszy dla dziecka. Co ważne, kontakty wynikające z wyroku rozwodowego muszą podlegać egzekucji, czyli być opisane w sposób bardzo szczegółowy: konkretne dni (ew. weekendy, tygodnie, miesiące), godziny i miejsce i sposób realizacji
Przykład 3
Wnoszę o ustalenie, że ojciec dziecka będzie miał prawo do kontaktów z dzieckiem w każdy wtorek i każdy czwartek w godzinach od 17.00 do 20.00 poza miejscem zamieszkania dziecka, bez obecności matki dziecka, przy czym ojciec odbierze dziecko z miejsca jego zamieszkania i odprowadzi dziecko po zakończonych kontaktach.
Wnoszę o ustalenie, że ojciec dziecka będzie miał prawo do kontaktów z dzieckiem w każdy pierwszy pełny weekend miesiąca, począwszy od piątku od godziny 17.00 do niedzieli do godziny 20.00, przy czym ojciec odbierze dziecko z miejsca jego zamieszkania i odprowadzi dziecko po zakończonych kontaktach.
Wnoszę o ustalenie, że ojciec dziecka będzie miał prawo do kontaktów z dzieckiem w każdy pierwszy tydzień ferii zimowych, począwszy od poniedziałku od godziny 9.00 do niedzieli do godziny 20.00, przy czym ojciec odbierze dziecko z miejsca jego zamieszkania i odprowadzi dziecko po zakończonych kontaktach.
Czy można złożyć zgodny pozew o rozwód, podpisany przez oboje małżonków?
Sprawa o rozwód jest rozpatrywana w trybie procesowym, co oznacza, że jedna strona występuje w charakterze powoda, a druga – w charakterze pozwanego. Dlatego pozew powinien złożyć tylko jeden małżonek. Jeżeli strony uzgodniły warunki rozwodu, to pozwany małżonek będzie mógł po prostu wyrazić zgodę na rozwód w odpowiedzi na pozew lub na rozprawie.
Czy w pozwie muszę powoływać świadków?
To zależy. Jeżeli przedmiotem sprawy są kwestie sporne, np. wina w rozwodzie, albo kwestie dotyczące dzieci – to zasadniczo trzeba złożyć wnioski dowodowe, w tym o przesłuchanie świadków, co szczególnie dotyczy ustalenia sytuacji dzieci. Jeżeli natomiast małżonkowie nie posiadają dzieci, a rozwód jest zgodny, sąd może ograniczyć postępowanie dowodowe do przesłuchania samych stron – i tak najczęściej dzieje się w praktyce.
Nie znam miejsca zamieszkania małżonka – czy mimo to mogę skutecznie się rozwieść?
Zasadniczo pozew powinien zawierać adres do doręczeń strony pozwanej. Czasami jednak małżonkowie przez wiele lat żyją osobno, czasami wyjeżdżają zagranicę. W takim przypadku, jeżeli nie znamy adresu współmałżonka i nie możemy go ustalić, sąd wyznaczy kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu i z jego udziałem będzie procedował sprawę rozwodową.
Czy w sprawie rozwodowej zawsze konieczna będzie rozprawa? Nawet, jeżeli strony zgadzają się na rozwód?
Tak, rozprawa jest konieczna. W szczególności wtedy, kiedy małżonkowie mają małoletnie dzieci. Sąd nie może oprzeć się wyłącznie na uznaniu powództwa lub przyznaniu faktów, musi dokonać weryfikacji stanowisk stron, chociażby w drodze ich przesłuchania.
Małżonek powiedział, że nie da mi rozwodu i nie przyjdzie na sprawę. Czy mam szansę uzyskać rozwód?
Tak, choć potrwa to chwilę dłużej. Sąd w sprawie rozwodowej musi dopuścić dowód z przesłuchania stron, czyli podjąć przynajmniej jedną próbę wezwania drugiej strony na rozprawę. W razie jej niestawiennictwa, sąd podejmie decyzję, czy przesłuchanie jednego małżonka wystarczy, czy należy spróbować jeszcze raz przesłuchać drugiego z nich. Jeżeli okaże się to w praktyce niemożliwe, sąd wyda wyrok.
O co sąd będzie pytał w czasie rozprawy?
Jeżeli małżonkowie nie mają dzieci, to będzie ustalał okoliczności związane z rozpadem pożycia małżeńskiego – okres tego rozpadu, jego trwałość i zupełność, a także przyczyny. Przyczyn nie należy mylić z winą w rozpadzie. Jeżeli któreś z małżonków wniosło o orzeczenie winy, również i ta sfera będzie przedmiotem zainteresowania sądu.
Jeżeli zaś małżonkowie mają dzieci, wówczas postępowanie dowodowe będzie nakierowane przede wszystkim na ustalenie sytuacji opiekuńczej i bytowej dzieci oraz na ustalenie, czy rozwód nie będzie sprzeczny z ich dobrem.
WAŻNE – powód musi się stawić na pierwszą rozprawę – w przeciwnym razie sąd zawiesi postępowanie na trzy miesiące.
Czy w sprawie rozwodowej konieczne jest posiedzenie pojednawcze albo mediacja?
Formalnie nie ma takiej konieczności. Są jednak dwa wyjątki: po pierwsze, sąd z własnej inicjatywy zawiesi postępowanie na okres co najmniej trzech miesięcy, jeżeli nabierze przekonania, że istnieją widoki na utrzymanie pożycia małżeńskiego. Zawieszenie takie może nastąpić tylko raz w toku postępowania.
Po drugie, jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa, sąd może skierować strony do mediacji.
W praktyce sądy rzadko stosują powyższe rozwiązania. Nie przymuszają stron do rozmów, jeżeli widać, że nie ma szans na odbudowę pożycia małżeńskiego.
Osobną kwestią jest mediacja w sprawie poszczególnych rozstrzygnięć wyroku rozwodowego – czasami zdarza się tak, że sąd zachęca do mediacji np. w sprawach kontaktów z dzieckiem lub alimentów.
Czy w sprawie o rozwód można przeprowadzić podział majątku?
Nie jest to wykluczone. Jednakże w praktyce dzieje się tak tylko wówczas, gdy strony się porozumiały w tej materii, a rozpoznanie wniosku o podział majątku nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.
Nie jesteśmy już w związku, ale mieszkamy razem. Czy to będzie przeszkoda dla orzeczenia rozwodu?
Formalnie nie jest to przeszkoda. Nie wszystkich stać na to, aby z powodu rozpadu małżeństwa, móc kupić lub wynająć inne lokum. Jeżeli wszystkie sfery pożycia małżeńskiego nie funkcjonują prawidłowo, kwestia zamieszkania nie ma znaczenia. W takim układzie sąd w wyroku rozwodowym ustali natomiast sposób korzystania ze wspólnego mieszkania.
WAŻNE - jeżeli zachowanie współmałżonka jest rażąco naganne w takim stopniu, że wspólne zamieszkiwanie nie jest możliwe, sąd może w wyroku rozwodowym orzec jego eksmisję.
Czy sąd może oddalić pozew o rozwód? Nie można kogoś zmuszać do pozostawania w związku!
Istnieje taka opcja, nawet jeżeli rozkład pożycia małżeńskiego jest zupełny i trwały.
Rozwód nie jest dopuszczalny:
- jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci. W praktyce oznacza to, że sąd najpewniej dopuści dowód
- jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W praktyce bardzo rzadko spotyka się takie rozstrzygnięcia. Musiałyby dotyczyć ekstremalnych sytuacji, np. skrajnego pokrzywdzenia małżonka.
- jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W praktyce oznacza to, że trzeba wykazać wyłączną winę drugiej strony i wykazać, że niewyrażenie zgody na rozwód jest usprawiedliwione.
Przykład 4
Dobrze sytuowane małżeństwo z dwójką malutkich dzieci. Kobieta przebywa na urlopach macierzyńskich, zajmuje się dziećmi i domem, z kolei mężczyzna ma zdecydowanie większe zarobki i wyznacza wysoki status materialny rodziny. Małżonkom taki układ odpowiada. Okazuje się jednak, że mężczyzna jest w stałym związku pozamałżeńskim i składa pozew o rozwód. Kobieta nie przyczyniła się do rozpadu małżeństwa i nie wyraża zgody na rozwód, który pogorszy warunki bytowe rodziny i jej sytuację osobistą oraz zawodową. Kobieta ma sporą szansę na uzyskanie wyroku oddalającego powództwo o rozwód.
Przykład 5
Małżonkowie nie mieszkają ze sobą od 20 lat. Kobieta założyła nową rodzinę, ma dziecko z innym mężczyzną. Postanawia uregulować sprawę i składa pozew o rozwód. Pozwany małżonek odmawia rozwodu wskazując, że jego żona jest wyłącznie winna rozpadowi, a on jest pokrzywdzony jej zachowaniem. W takim przypadku jest duża szansa, że sąd mimo wszystko orzeknie rozwód, ponieważ odmowa rozwodu stoi w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Nie powinno się utrzymywać małżeństw, które nie funkcjonują od bardzo długiego czasu i są po prostu fikcją.
Kiedy mogę domagać się alimentów od byłego małżonka na swoją rzecz?
Dla kwestii alimentów znaczenie ma orzeczenie w przedmiocie winy, choć nie zawsze.
Jeżeli współmałżonek został uznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa, można domagać się od niego alimentów, jeżeli rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej. Takie alimenty będą obowiązywać po rozwodzie chyba, że alimentowany małżonek zawrze kolejny związek małżeński.
Jeżeli sąd stwierdził winę obu stron (albo w ogóle nie orzekał o winie!), to można wnosić o alimenty od drugiego małżonka, jeżeli pozostaje się w niedostatku, czyli w praktyce – w bardzo słabej kondycji finansowej i majątkowej. Takie alimenty będą zasadniczo obowiązywać przez 5 lat (wyjątkowo sąd może wydłużyć ten okres) lub do chwili zawarcia nowego związku małżeńskiego przez małżonka alimentowanego.
WAŻNE – wina wyłączna jest orzekana przez sądy dość rzadko. Bardzo często małżonek pokrzywdzony zachowaniem drugiej strony (nawet w bardzo dużym stopniu), także sam nie pozostaje całkowicie bez winy. Ważne jest to, że orzekając winę obu stron, sąd nie zakreśla wymiaru tej winy, np. ułamkowo lub procentowo. Jeżeli sąd ustali, że jeden małżonek przyczynił się w 95% do rozpadu, a drugi tylko w 5%, to rozwód zostanie orzeczony z winy obu stron.
Czy po rozwodzie automatycznie przywraca się nazwisko panieńskie?
Nie. Jeżeli na skutek zawarcia małżeństwa zmieniłeś nazwisko, masz trzy miesiące – od chwili uprawomocnienia się wyroku rozwodowego – aby zwrócić się do kierownika USC o powrót do poprzedniego nazwiska. Po tym terminie zmiana nazwiska jest możliwa tylko poprzez postępowanie administracyjne.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
