2 września 2021 r. Sąd Najwyższy, rozpoznając wniosek Pierwszej Prezes Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie zagadnień prawnych dotyczących tematyki kredytów denominowanych i indeksowanych w walutach obcych, postanowił na podstawie artykułu 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości UE z trzema pytaniami prejudycjalnymi dotyczącymi problematyki powoływania sędziów w Rzeczpospolitej Polskiej.
W posiedzeniu brało udział 21 sędziów. Postanowienie zapadło większością głosów, przy czym ośmiu sędziów złożyło zdania odrębne. Jednocześnie, pozostający w mniejszości sędziowie złożyli oświadczenie, w którym krótko odnieśli się do zaistniałej sytuacji.
- Kwestie, które były przedmiotem pytań I prezes Sądu Najwyższego pozostają nadal nie rozstrzygnięte - stwierdził po posiedzeniu sędzia Aleksander Stępkowski, rzecznik SN. - Kilku sędziów zgłosiło zdania odrębne do postanowienia. Ale w rozmowie ze mną wyrazili satysfakcję, że będą mogli jako strona stanąć przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej i sprostować cały szereg nieprawdziwych informacji, a także sprostować szereg nieprawdziwych informacji, które się rozpowszechniły - dodał sędzia.
Arkadiusz Szcześniak prezes Stowarzyszenia Stop Bankowemu Bezprawiu podkreślił, że pat decyzyjny w Sądzie Najwyższym spowodował, że wzięto w charakterze zakładników dwa miliony Polaków. Dlatego, że sprawy kredytów udzielanych w walutach obcych są masowo zawieszane, w oczekiwaniu na podjęcie uchwały przez Sąd Najwyższy. Pomimo tego, że większość odpowiedzi znajduje się w prawie unijnym i orzeczeniach TSUE.
- Część polskich sędziów nie jest w stanie stosować prawa unijnego, a chętnie stosują je, gdy sprawy dotyczą ich mianowania - powiedział Arkadiusz Szcześniak. - Mamy zatem apel do wszystkich sędziów, którzy zawieszają tego typu sprawy: Nie czekajcie, wystarczy czerpać z dotychczasowego orzecznictwa TSUE. A jedyna kwestia - wynagrodzenia za korzystanie z kapitału (czy przysługuje klientowi czy bankowi), która nie została jeszcze rozstrzygnięta - jest skierowana do tego Trybunału. I w ciągu kilku miesięcy mamy nadzieję otrzymać wyrok.
Adwokat Jacek Czabański dodał, że sprawa kredytów frankowych powinna była zostać rozstrzygnięta już w styczniu tego roku, gdy pytanie wpłynęło do Izby Cywilnej. - Taka sytuacja zawieszenia nie powinna mieć miejsca, gdyż jest niedopuszczalna z punktu widzenia konsumenta i wszystkich obywateli - stwierdził.
Czytaj w LEX: Konstruowanie roszczenia w pozwie frankowym – zagadnienia praktyczne >
Nie ma zaskoczenia?
Izabela Libera z Kancelarii Libera i Wspólnicy uważa, że spór o legalność powołania sędziów Sądu Najwyższego uniemożliwił podjęcie przez SN uchwały w sprawie pytań dotyczących kredytów frankowych.
Niestety, ponownie nie doczekaliśmy się bardzo ważnej uchwały, mającej rozstrzygnąć 6 pytań w zakresie stwierdzenia nieważności kredytów frankowych i konsekwencji z tym związanych. Zamiast tejże uchwały Sąd Najwyższy postanowił zadać pytanie do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w przedmiocie legalności powołania nowych sędziów do Sądu Najwyższego.
Brak uchwały dotyczącej kredytów frankowych nie jest zaskoczeniem, gdyż od dłuższego czasu z SN dochodziły sygnały, iż kwestia prawidłowości powołania nowych sędziów, jak również spór pomiędzy „nowymi” a „starymi” sędziami - będzie stanowił przeszkodę w podjęciu tej ważnej uchwały przez pełen skład Izby Cywilnej.
Zobacz w LEX: Wady prawne w umowach kredytu frankowego - nagranie ze szkolenia >
Nie stanowi to jednak żadnej przeszkody w dochodzeniu roszczeń przeciwko bankom, gdyż dotychczasowe orzecznictwo, zarówno Sądu Najwyższego, jak i Trybunału Sprawiedliwości, daje mocne podstawy do stwierdzenia nieważności umów dotyczących kredytów indeksowanych do franka szwajcarskiego. Wyroki obu sądów stwierdzają wadliwość zawieranych umów oraz potwierdzają konieczność objęcia ochroną konsumentów, którzy takie umowy zawierali. Niemniej jednak pewne kwestie nadal pozostają nierozstrzygnięte i w związku z tym ciężar orzekania w sprawach dotyczących kredytów indeksowanych do waluty obcej nadal będzie spoczywał na sądach powszechnych.
Trzeba też pamiętać, że zarówno w Sądzie Najwyższym, jak i w Trybunale Sprawiedliwości, na rozstrzygnięcia oczekują kolejne zagadnienia dotyczące kredytów frankowych, jak choćby kwestia tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Może się więc okazać, że za jakiś czas podjęcie uchwały przez pełen skład Izby Cywilnej stanie się bezprzedmiotowe.
Czytaj w LEX: Teoria salda czy teoria dwóch kondykcji? Zasady rozliczeń z nieważnej umowy kredytu frankowego >
Zagadnienia wątpliwe
Izba Cywilna SN chce uzyskać odpowiedź od TSUE:
- czy Traktat o Unii Europejskiej (TUE) w związku z art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (KPP) należy interpretować w ten sposób, że nie jest sądem niezawisłym, bezstronnym, ustanowionym uprzednio na mocy ustawy i zapewniającym jednostkom skuteczną ochronę prawną w dziedzinach objętych prawem Unii Europejskiej, sąd ostatniej instancji państwa członkowskiego (Sąd Najwyższy), w którego kolegialnym składzie zasiadają osoby powołane do pełnienia urzędu sędziego z naruszeniem podstawowych reguł prawa Państwa Członkowskiego dotyczących powoływania sędziów Sądu Najwyższego, polegającym na: obwieszczeniu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o wolnych stanowiskach sędziowskich w Sądzie Najwyższym bez uprzedniej kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów,
- czy jest zgodne z prawem UE pominięcie zasad transparentności i rzetelności, przez organ krajowy (Krajową Radę Sądownictwa), który - ze względu na okoliczności towarzyszące jego ukonstytuowaniu się w części sędziowskiej oraz sposób jego działania - nie spełnia wymagań konstytucyjnego organu stojącego na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów,
- czy wręczenie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej aktów powołania do pełnienia urzędu sędziego Sądu Najwyższego mimo uprzedniego zaskarżenia uchwały Krajowej Rady Sądownictwa, jest zgodny z traktatami.
- czy TUE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się stosowaniu przepisów prawa krajowego, takich jak ustawa o SN w zakresie, w jakim zakazuje pod rygorem sankcji dyscyplinarnej w postaci usunięcia z urzędu, ustalania lub oceny przez Sąd Najwyższy zgodności z prawem powołania sędziego?
Czytaj w LEX: Aneksy do umów kredytowych a obowiązki informacyjne względem klienta >
Pytania Pierwszej Prezes
Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego prof. Małgorzata Manowska wystąpiła w styczniu 2021 r. z wnioskiem o rozstrzygnięcie przez skład całej Izby Cywilnej SN zagadnień prawnych dotyczących tematyki kredytów denominowanych i indeksowanych w walutach obcych.
Czytaj w LEX: Konstruowanie roszczenia w pozwie frankowym – zagadnienia praktyczne >
Uzupełnienie luki
Pytanie pierwsze: „Czy w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie wiąże konsumenta, możliwe jest przyjęcie, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów?”
Inaczej mówiąc, czy możliwe jest uzupełnienie luki powstałej w umowie po wyłączeniu z niej postanowień niedozwolonych. Jak twierdzi adwokat Anna Diaby-Lipka, zarówno TSUE jak i Sąd Najwyższy wyraziły już spójne stanowisko, że nie jest możliwe uzupełnienie powstałej w umowie luki. - TSUE wielokrotnie podkreślał, że do sądu krajowego należy wyłącznie i jedynie wykluczenie stosowania nieuczciwego warunku umownego, tak żeby nie mógł on wywoływać wiążącego skutku wobec konsumenta. Przy czym sąd nie jest uprawniony do zmiany treści tego warunku - dodaje mec. Diaby-Lipka.
Czytaj w LEX: Typy roszczeń na gruncie kredytów frankowych - odpowiedzi na pytania >
Zdaniem adwokat Diaby-Lipki Sąd Najwyższy wypowiedział się już prawie co do wszystkich pytań postawionych mu do rozstrzygnięcia przez Pierwszą Prezes. Uchwała pełnego składu będzie mieć znaczenie dla praktyki i może wpłynąć na przyspieszenie rozpoznania spraw przez sądy powszechne, ale zmiana poglądu na już rozstrzygnięte przez Sąd Najwyższy kwestie jest mało prawdopodobna.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Konsekwencje stwierdzenia abuzywności klauzuli indeksacyjnej (denominacyjnej) dla ważności całej umowy kredytu frankowego >
Podobnie sądzi radca prawny dr Mariusz Korpalski, który wskazuje, że 95 proc. sądów orzeka o nieważności umów kredytu. A co do teorii dwóch kondykcji, to Izba Cywilna wydała dwie uchwały, które kwestie tę wyjaśniły. Natomiast na pytanie szóste prawdopodobnie nie będzie odpowiedzi, gdyż to zagadnienie zostało skierowane do TSUE i Izba Cywilna nie będzie chciała uprzedzać Trybunału.
- Najgorsze jest czekanie na uchwałę, gdyż pojawiają się nowe pozwy dotyczące kredytów frankowych - dodaje dr Korpalski.
Zobacz w LEX: Wyliczenie wysokości roszczenia oraz rozliczenie stron nieważnej umowy kredytu - nagranie ze szkolenia >
Cena promocyjna: 134.1 zł
|Cena regularna: 149 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 104.3 zł
Związanie umową przy niedozwolonych zapisach
Kolejne pytania I Prezes to:
- 2. Czy w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego do takiej waluty umowa może wiązać strony w pozostałym zakresie?
- 3. Czy w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu denominowanego w walucie obcej umowa ta może wiązać strony w pozostałym zakresie?
Niezależnie od treści odpowiedzi na pytania 1-3 kolejne pytania dotyczą:
- 4. Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej, w wykonaniu której bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytu, a kredytobiorca dokonywał spłat kredytu, powstają odrębne roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia na rzecz każdej ze stron, czy też powstaje jedynie jedno roszczenie, równe różnicy spełnionych świadczeń, na rzecz tej strony, której łączne świadczenie miało wyższą wysokość?
- 5. Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej z powodu niedozwolonego charakteru niektórych jej postanowień, bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się od chwili ich wypłaty?
- 6. Czy, jeżeli w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej którejkolwiek ze stron przysługuje roszczenie o zwrot świadczenia spełnionego w wykonaniu takiej umowy, strona ta może również żądać wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych przez drugą stronę?
Zobacz w LEX: Rozliczenie stron nieważnej umowy kredytu frankowego w praktyce orzeczniczej - nagranie ze szkolenia >
Przedawnienie roszczeń
Piąte pytanie dotyczy ważnej kwestii przedawnienia roszczeń. Przypomnijmy, że prof. Ewa Łętowska uważa, że biegnie ona od wyroku. Większość prawników broniących frankowiczów, wskazuje, że zgodnie z Kodeksem cywilnym od spełnienia świadczenia, czyli jego wypłaty. To jednak oznacza, że bankom przedawniły się roszczenia, choć mogą jeszcze powalczyć. Można liczyć się z tym, że sądy nie będą uwzględniać przedawnienia roszczeń z uwagi na względy słuszności (art. 1171 par. 1 k.c.).
Dla kogo pozew o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału
Z kolei sędzia Bednarczyk zwraca uwagę na ostatnie, szóste pytanie o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. - Odpowiedź na nie utnie wiele sporów na przyszłość. Za jej sprawą może powstać spójna koncepcja rozstrzygania spraw frankowych - mówi sędzia Piotr Bednarczyk. Jaka koncepcja? - To już zależy od odpowiedzi - wskazuje.
11 grudnia 2019 r. w sprawie o kredyt frankowy (sygn. V CSK 382/18) SN w składzie: Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodnicząca) Roman Trzaskowski (sprawozdawca) i Katarzyna Tyczka-Rote odniósł się do tej kwestii. Zasugerował bankom, że mogą występować z roszczeniami o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału przy nieważnej umowie.
Czytaj w LEX: Teoria salda czy teoria dwóch kondykcji? Zasady rozliczeń z nieważnej umowy kredytu frankowego >
Sądy bez uchwały mogą orzekać
Adwokat Marcin Kochanowski uważa, iż praktyka niektórych sądów zawieszających postępowania w tych sprawach w oczekiwaniu na uchwałę SN nie jest słuszna. Dlatego, że wynik jednej z wielu spraw opartych na podobnym, czy nawet takim samym stanie faktycznym, toczących się równocześnie w danym sądzie nie stanowi prejudycjalności dla pozostałych spraw. Należy zauważyć, że przepis art. 177 par. 1 pkt 1 k.p.c. znajduje zastosowanie, gdy wynik jednego postępowania cywilnego zależy od wyniku innego postępowania cywilnego, gdyż przedmiot postępowania prejudycjalnego stanowi element podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu cywilnym. Oznacza to, że nie jest możliwe rozstrzygnięcie sprawy w toczącym się postępowaniu cywilnym bez wcześniejszego rozstrzygnięcia kwestii prejudycjalnych.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
