Komisja: Trzeba surowiej karać pedofilów i nie umarzać postępowań

Z raportu Państwowej Komisji d.s. Pedofilii wynika, że co trzeci sprawca przestępstw seksualnych wobec dzieci należy do rodziny. Komisja postuluje m.in. surowsze traktowanie pedofilów i wprowadzenie nowych typów przestępstw - m.in. wykorzystania dziecka wyłącznie za pośrednictwem internetu. Wskazuje, że w takich sprawach powinien istnieć zakaz warunkowego umorzenia postępowania i zawieszenia kary oraz zniesienie zatarcia skazania i przedawnienia.

Według danych Komisji zdecydowaną większość tj. 94 proc. sprawców (na łącznie 292 sprawców) czynów pedofilskich stanowią mężczyźni.

Raport Komisji podaje, że najmłodsze skrzywdzone dziecko miało zaledwie rok, a najstarsze - 16 lat. W 22 przypadkach poszkodowani to dzieci w wieku do 3 lat. W 71 zgłoszonych do Państwowej Komisji sprawach poszkodowani mają od 3 do 10 lat. Pozostali to dzieci w wieku od 11 do 15 lat - czytamy w raporcie.

Czytaj też: Krzywda dziecka za zamkniętymi drzwiami, sprawcy często pozostają bezkarni

- Traumą dla dziecka był nie tylko sam kontakt seksualny, ale również kontakt z organami procesowymi - wyjaśniała wiceprzewodnicząca komisji ds. pedofilii Hanna Elżanowska. - Nie było strony, która dbałaby o jego dobro - dodała.

Z raportu wynika też, że ponad 64 proc. sprawców było osobami obcymi dla poszkodowanych dzieci. Z kolei 12,3 proc. stanowili spokrewnieni, a 23,3 proc. to rodzice. Oznacza to, że 35,6 proc. sprawców należało do rodziny skrzywdzonych dzieci.

Zniesienie przedawnienia i zatarcia skazania

Komisja w rekomendacjach zaproponowała wyłączenie przedawnienia karalności przestępstw seksualnych popełnionych na szkodę dziecka oraz wyłączenie zatarcia skazania w odniesieniu do wszystkich rodzajów kar wymierzonych za czyny seksualne na szkodę dziecka. W tym także - kary pozbawienia wolności orzeczonej z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Komisja wnosi o wprowadzenie nowych typów przestępstw, tj.:

• karanie zachowania polegającego na upublicznieniu nagiego wizerunku dziecka bez stosowania przemocy, groźby karalnej, podstępu czy innej formy stosowania siły w celu zaspokojenia seksualnego siebie lub innej osoby
• karanie nawiązania kontaktu poprzez internet lub sieć telekomunikacyjną z małoletnim w celu jego seksualnego wykorzystania wyłącznie w cyberprzestrzeni (bez kontaktu w świecie rzeczywistym);
• wprowadzenie odpowiedzialności karnej za przestępstwo seksualnego wykorzystania dziecka popełnione za granicą, bez względu na to, czy czyn ten jest karany w kraju, w którym go popełniono
• wprowadzenie zagrożenia wyższą karą (typ kwalifikowany) dla następujących przestępstw: seksualnego wykorzystywania niepoczytalności lub bezradności, stosunku zależności lub krytycznego położenia, zmuszania do uprawniania prostytucji oraz naruszenia intymności seksualnej – jeśli popełnione zostały wobec osoby poniżej 15 roku życia;
• zakaz warunkowego umorzenia postępowania w odniesieniu do przestępstw seksualnych popełnionych na szkodę dziecka
•  ograniczenie możliwości zastosowania instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności wobec sprawcy przestępstwa
• wprowadzenie obligatoryjności oddania pod dozór każdego sprawcy przestępstwa seksualnego na szkodę dziecka – niezależnie, czy zdiagnozowano u niego zaburzenia preferencji seksualnych, czy też nie, a wobec którego sąd zastosował warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności
•  odstąpienie od wymierzania kar alternatywnych (grzywna, kara ograniczenia wolności) w stosunku do kary pozbawienia wolności w przypadku takich przestępstw, jak: propagowanie pedofilii (art. 200b k.k.), publiczne prezentowanie treści (art. 202 par. 1 k.k.), składanie seksualnych propozycji małoletniemu za pośrednictwem internetu lub sieci telekomunikacyjnej (art. 200a par. 2 k.k.).

Odpowiedzialność sprawców - błędna interpretacja

W celu wykonania tych postulatów Komisja rekomenduje uchwalenie przez parlament projektu opracowanego przez Państwową Komisję i złożonego Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej 2 lutego 2021 r.

Państwowa Komisja nie podziela przyjętej przez Prokuraturę Krajową interpretacji znowelizowanego w 2017 r. art. 240 k.k. Interpretacja ta wyklucza możliwość odpowiedzialności karnej sprawców posiadających 13 lipca 2017 r. uzyskaną przed tą datą wiarygodną wiadomość o przestępstwach przeciwko wolności seksualnej i obyczajności na szkodę dzieci poniżej 15 roku życia.

Państwowa Komisja, uwzględniając opinie ekspertów prawa karnego, stoi na stanowisku, że osobom, które 13 lipca 2017 r. posiadały wiarygodną wiadomość o przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu ww. przestępstw, może zostać przypisana odpowiedzialność karna za niezawiadomienie organów ścigania od 13 lipca 2017 r. – niezależnie od tego, kiedy weszły w posiadanie tej wiadomości.

Dlatego konieczna jest zmiana przyjętej przez prokuraturę interpretacji art. 240 k.k.

W sądach - zasada pierwszeństwa

Komisja dostrzega również potrzebę nowelizacji ustawy o Państwowej Komisji i doprecyzowanie procedury postępowania wyjaśniającego, zwiększenie podmiotowości poszkodowanego oraz systematyzację pojęć.

Czytaj też: Prof. Borecki: Kościelne instytucje odpowiadają za czyny pedofilskie księży>>

Niezbędne jest nadanie priorytetowego charakteru sprawom karnym dotyczącym przemocy seksualnej wobec dzieci. I to zarówno na etapie postępowania przygotowawczego, jak i sądowego (analogicznie do spraw, w których stosowane jest tymczasowe aresztowanie).

W sądach istotne znaczenie miałaby zasada pierwszeństwa w wyznaczaniu terminów rozpraw – po to, by te sprawy przeprowadzone i zakończone były sprawne i bez nieuzasadnionej zwłoki.

Adwokat dziecka

Eksperci Komisji uważają też, że należy wprowadzić instytucję adwokata dziecka dla małoletniego pokrzywdzonego. W sytuacji, gdy dziecko nie ma ustanowionego kuratora procesowego, wydanie decyzji o przydzieleniu mu adwokata dziecka powinno być obligatoryjne. Wprowadzenie do procedury karnej instytucji adwokata dziecka ma na celu zwiększenie ochrony dobra, praw i godności skrzywdzonego dziecka, a także właściwą jego reprezentację.

Do tego celu konieczne jest utworzenie na poziomie okręgowych rad adwokackich i okręgowych izb radców prawnych list adwokatów i radców prawnych, którzy będą się specjalizować w ochronie praw dziecka (listy te mogą być zbieżne lub tożsame z listami adwokatów i radców prawnych, którzy wyznaczani są do pełnienia funkcji kuratora procesowego).

Ustanowienie kuratora, gdy sprawcą jest rodzic

Obowiązek i niezwłoczność wystąpienia z wnioskiem o ustanowienie kuratora procesowego nie zawsze są realizowane przez prokuratora, co powoduje brak reprezentacji małoletniego pokrzywdzonego i naruszenie jego praw procesowych (np. brak możliwości zaskarżenia decyzji kończącej postępowanie). Potrzebne są więc zmiany w Kodeksie postępowania karnego nakazujące prokuratorowi wystąpienie do sądu opiekuńczego z wnioskiem o ustanowienie kuratora procesowego dla małoletniego pokrzywdzonego niezwłocznie po uzyskaniu wiadomości o popełnieniu przestępstwa na szkodę dziecka przez jednego z rodziców.

Ze względu na dobro dziecka pokrzywdzonego konieczne jest unikanie ponownego przesłuchania, które może prowadzić do wtórnej wiktymizacji i dodatkowej traumy.

Opinia biegłego

Wskazana jest obligatoryjna opinia biegłego dotycząca możliwości wykonania powtórnych czynności z udziałem małoletniego. W sytuacji wystąpienia jednego z dwóch przewidzianych w prawie wyjątków od zasady jednokrotnego przesłuchania małoletniego należy uprzednio zbadać okoliczności dotyczące stanu pokrzywdzonego i bezwzględnie zasięgnąć opinii biegłych specjalistów odnośnie możliwości wykonania powtórnych czynności z jego udziałem. Działanie takie pozwoli zapewnić mu pełną ochronę i bezpieczeństwo.

Płeć sędziów i przeszkolenie

Sprawy dotyczące przemocy seksualnej wobec dzieci powinny być prowadzone tylko przez odpowiednio przeszkolonych sędziów - postuluje Komisja. Niezwykle delikatny charakter postępowań z udziałem dzieci wymaga posiadania przez sędziów karnistów odpowiedniej wiedzy i umiejętności w tym zakresie.

Wydaje się więc konieczne uzupełnienie przez Ministerstwo Sprawiedliwości i Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury programu szkoleniowego dla sędziów – zarówno na etapie szkolenia wstępnego, jak i ustawicznego.

Według członków Komisji należy też określić płeć sędziego prowadzącego przesłuchanie małoletniego pokrzywdzonego w trybie art. 185a k.p.k. i musi być ona inna niż płeć sprawcy.

Obecnie żaden artykuł Kodeksu karnego nie wskazuje na konieczność unikania zgodności płci między sędzią a sprawcą. Jeżeli sędzia jest tej samej płci co sprawca, może to negatywnie wpływać na stan psychiczny dziecka, a tym samym wpływać na treść i formę ujawnianych informacji od dziecka.