Stanowisko takie Trybunał zawarł w wyroku z 7 listopada 2019 r., C-349-351/18 (Kanyeba). Odnosi się on do kwestii obowiązywania umowy przewozu między przedsiębiorstwem transportu kolejowego a pasażerem, który podróżuje bez zakupionego biletu oraz do uprawnień sądu krajowego w zakresie modyfikacji treści postanowień umownych nakładających na takiego pasażera obowiązek uiszczenia opłaty dodatkowej z tytułu braku biletu w razie ich uznania za nieuczciwe.
Umowa przewozu kolejowego w przypadku braku biletu
TSUE przypomniał, że art. 3 ust. 8 rozporządzenia dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym należy interpretować w ten sposób, że sytuacja, w której pasażer wsiada do swobodnie dostępnego pociągu w celu odbycia podróży bez uprzedniego zakupienia biletu wchodzi w zakres pojęcia umowy przewozu w rozumieniu tego przepisu.
Natomiast zdaniem Trybunały, art. 6 ust. 1 dyrektywy w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie z jednej strony temu, aby sąd krajowy, który stwierdza nieuczciwy charakter przewidzianego w umowie zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem warunku dotyczącego kary umownej, zmniejszył kwotę kary nałożonej na tego konsumenta, a z drugiej strony – aby zastąpił tę klauzulę, na podstawie przepisu prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym, zgodnie z zasadami jego prawa umów, chyba że dana umowa nie może nadal istnieć w przypadku usunięcia nieuczciwego warunku, a rozwiązanie umowy jako całości naraża konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki.
Czytaj: Odszkodowanie za opóźniony pociąg - do 50 proc. ceny biletu>>
Ocena skutków orzeczenia dla Polski
TSUE wskazał jednoznacznie, że między przedsiębiorstwem transportu kolejowego a pasażerem, który wsiadł na pokład pociągu nie dokonawszy zakupu biletu, zarówno uprzednio, jak i po znalezieniu się na pokładzie istnieje stosunek prawny oparty na umowie przewozu. Prawo polskie nie reguluje wprost tej kwestii.
Cena promocyjna: 170 zł
|Cena regularna: 170 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Zgodnie z art. 774 K.c. przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy. Przepisy K.c. znajdują jednak zastosowanie do przewozu w zakresie danego rodzaju transportu tylko o tyle, o ile nie został on uregulowany odrębnymi przepisami. Odrębna regulacja przewozu osób drogą kolejową wynika zaś z ustawy Prawo przewozowe. Przepisy tej ustawy nie definiują umowy przewozu, jednak art. 16 ust. 1 stanowi, że umowę przewozu zawiera się przez nabycie biletu na przejazd przed rozpoczęciem podróży lub spełnienie innych określonych przez przewoźnika lub organizatora publicznego transportu zbiorowego warunków dostępu do środka transportowego, a w razie ich nieustalenia - przez samo zajęcie miejsca w środku transportowym.
Nie ma biletu, ale jest umowa
Treść wskazanych przepisów skłania ku konstatacji, iż w przypadku nieposiadania przez podróżnego biletu na przejazd, w tym również drogą kolejową, nie dochodzi do zawarcia umowy przewozu, w związku z czym stosunek prawny między przewoźnikiem kolejowym a pasażerem nieposiadającym biletu i niedokonującym jego zakupu w trakcie podróży nie jest stosunkiem opartym na umowie. Z przepisów interpretowanego w wyroku rozporządzenia, które obowiązuje bezpośrednio w polskim porządku prawnym i ma pierwszeństwo przed przepisami prawa polskiego, wynika jednak to, że umowa przewozu drogą kolejową może być zarówno umową odpłatną, jak i nieodpłatną. Oznacza to, że stosunek umowny między przedsiębiorstwem kolejowym a pasażerem może istnieć także wtedy, kiedy pasażer nie dokonuje zakupu biletu.
Ograniczone kompetencje sądu
Po drugie, w kontekście istnienia między przedsiębiorstwem transportu kolejowego a pasażerem, który nie dokonał zakupu biletu stosunku opartego na umowie przewozu, a tym samym możliwości dokonywania oceny ogólnych warunków przewozu przez pryzmat przepisów o ochronie konsumentów przed nieuczciwymi warunkami umownymi, TS zakreślił granice kompetencji sądu krajowego w zakresie postępowania z takimi warunkami. W prawie polskim skutki uznania postanowienia umownego za nieuczciwe regulują art. 385(1) §1 zd. 1 i §2 K.c. Zgodnie z tymi przepisami, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z §1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. W związku z tym, w sytuacji uznania postanowień nakładających na pasażera-konsumenta obowiązek uiszczenia dodatkowej opłaty z tytułu braku zakupu biletu za postanowienia o charakterze nieuczciwym, sąd polski nie byłby uprawniony do modyfikacji tego postanowienia poprzez zmniejszenie wysokości tej opłaty, jak i nie byłby zasadniczo uprawniony do zastąpienia takiego postanowienia przepisami o charakterze dyspozytywnym, z wyjątkiem jedynie przypadku, w którym bez danego postanowienia umowa nie mogłaby obowiązywać, zaś jej rozwiązanie narażałoby konsumenta na szczególnie niekorzystne skutki.
Autorka: dr Wioleta Baranowska-Zając
Cena promocyjna: 170 zł
|Cena regularna: 170 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.