Batalia o pożyczki mieszkaniowe dla sędziów i prokuratorów - RPO pozytywnie o propozycjach MS

Od kilku miesięcy prokuratorzy i sędziowie skarżą się na wzrost rat pożyczek mieszkaniowych przyznawanych im na podstawie ustaw ustrojowych. Ministerstwo Sprawiedliwości postanowiło sytuację poprawić dodając do stosownego rozporządzenia, że ich oprocentowanie nie może być większe niż wysokość stopy referencyjnej NBP - obecnie 6,75 proc. Ten krok chwali RPO. Zaznaczając jednak że potrzebne jest przejściowe złagodzenie skutków nadmiernego wzrost rat wynikającego z hiperinflacji.

Projekty zmian rozporządzeń w sprawie sposobu planowania i wykorzystywania środków na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych sędziów oraz warunków przyznawania pomocy finansowej z tych środków oraz tożsamego dotyczącego prokuratorów i prokuratorów w stanie spoczynku, trafiły do opiniowania. Wcześniej - w połowie kwietnia Związek Zawodowy Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP zaapelował do Ministra Sprawiedliwości, by ten wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie konstytucyjności przepisów swojego rozporządzenia, a konkretnie dotyczących pożyczek dla prokuratorów na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. 

Czytaj w LEX: Kiełtyka Andrzej, Kotowski Wojciech, Ważny Andrzej, Prawo o prokuraturze. Komentarz do art. 122 >> 

Prawo.pl pisało o sprawie niemal od samego początku. Przypomnijmy, przepisy - sędziowskie i prokuratorskie - są bardzo podobne. W myśl Prawa o ustroju sądów powszechnych oraz Prawa o prokuraturze może im zostać przyznana, jako pożyczka, pomoc finansowa na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Środki na pomoc finansową stanowią do 6 proc. rocznego funduszu wynagrodzeń osobowych sędziów i prokuratorów. Z kolei zgodnie z rozporządzeniami, taka pożyczka wymaga ustanowienia hipoteki, poręczenia lub innego zabezpieczenia, udzielana jest na okres nie dłuższy niż 25 lat i - co najważniejsze - "jest oprocentowana w stosunku rocznym w wysokości średniorocznego wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, określanego corocznie w ustawie budżetowej, z uwzględnieniem dokonanych spłat". Przypomnijmy, że w budżecie na 2023 r. to aż 9,8 proc.

Czytaj: MS zmienia oprocentowanie pożyczek prokuratorskich i sędziowskich>>

Na ratunek stopa referencyjna NBP 

Ministerstwo Sprawiedliwości zaproponowało dopisanie do rozporządzeń, że taka pożyczka będzie oprocentowana w stosunku rocznym w wysokości średniorocznego wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, określanego corocznie w ustawie budżetowej, jednak nie większej niż w wysokości stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego, z uwzględnieniem dokonanych spłat.

Czytaj też: Niezależność prokuratora - komentarz praktyczny >>

W projekcie dotyczącym sędziów MS wskazuje, że pożyczki mają stanowić pomoc finansową na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych, dlatego warunki ich udzielenia powinny być korzystniejsze, niż w przypadku dostępnych na rynku kredytów hipotecznych. 

- Działalność polegająca na udzielaniu sędziom pożyczek mieszkaniowych nie ma bowiem charakteru zarobkowego, a jest związana ze statusem sędziego, tj. z obowiązkiem zamieszkania w miejscowości będącej siedzibą sądu oraz koniecznością zapewnienia sędziom godnych warunków egzystencjalnych przy ustawowym ograniczeniu możliwości dodatkowego zarobkowania. W obecnych realiach gospodarczych warunek ten nie jest spełniony, bowiem oprocentowanie kredytów hipotecznych w bankach komercyjnych, biorąc też pod uwagę możliwość ich indywidualnego negocjowania, w zasadzie jest niższe od oprocentowania pożyczek sądowych - podkreśla resort. 

Zaznacza też, że stosowane przez banki oprocentowanie, z którym zrównały się w 2023 r. pożyczki mieszkaniowe sędziów, zostało skalkulowane tak, aby nie tylko pokryć koszt działalności banku, ale również zapewnić wypłatę dywidendy. - Takich kosztów nie ponosi natomiast Skarb Państwa. W tym kontekście wydaje się zasadna zmiana ustalonego w par. 7 ust. 3 rozporządzenia wskaźnika i zaproponowanie innego, uwzględniającego obecne uwarunkowania mechanizmu oprocentowania pożyczek mieszkaniowych sędziów. Nie może ujść uwadze również okoliczność, że w związku z ostatnimi kryzysami globalnymi, skutkującymi koniecznością ingerencji ustawodawcy w mechanizm waloryzacji wynagrodzeń sędziowskich, doszło do ich częściowej deprecjacji - dodano. 

Tak samo brzmi uzasadnienie zmian w prokuratorskim rozporządzeniu.

Czytaj: 
Prokuratorskie pożyczki gorsze niż bankowe? Prokuratorzy apelują o zmiany w prawie>>
Po wynagrodzeniach czas na sędziowskie pożyczki - problem z oprocentowaniem​>>

Zmiana tak, ale nie w tym kierunku 

W obu projektach MS dodało, że ważne jest też racjonalne dysponowanie środkami publicznymi.  - Biorąc pod uwagę powyższą argumentację, ale mając również na uwadze konieczność racjonalnego dysponowania środkami publicznymi proponuje się ustalenie oprocentowania pożyczek prokuratorskich maksymalnie na poziomie wysokości stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego (obecnie jest to 6,75 proc.) - dodano.

Prokurator Jacek Skała, przewodniczący ZZPiPP RP w rozmowie z Prawo.pl ocenił, że zaproponowana zmiana nie rozwiązuje problemu. Przypomniał, że zgodnie z Prawem o prokuraturze prokuratorom może być przyznana, jako pożyczka, pomoc finansowa na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. - Z tego wynika, że ustawa przewiduje warunki takiej pomocy preferencyjne w stosunku do tego co jest oferowane na rynku. Zaproponowana zmiana prowadzi jedynie do tego, że te warunki będą podobne do rynkowych. Dalej nie realizowano tego, co wynika z ustawy, zostanie zrealizowane dopiero wtedy gdy ten wskaźnik będzie korzystniejszy od tego co oferują banki komercyjne. Po co zatem pożyczki w ustawie mające stanowić jeden z elementów systemu gwarancji niezależności skoro są tak samo skonstruowane, jak kredyty dostępne na wolnym rynku - wskazał.

Czytaj w LEX: Malinowski Michał - Prokurator nie stoi ponad PIT-em >>

Dodał, że właśnie dlatego ZZPiPP RP apelował do Ministra Sprawiedliwości o skierowanie wniosku do TK w tej sprawie. - Przedstawiony projekt nie usuwa stanu niezgodności rozporządzenia MS z Prawem o prokuraturze - dodał. Zresztą związkowcy mają się domagać zmiany zaproponowanego wskaźnika. Już wcześniej proponowali określenie go na poziomie 2 proc., czyli analogicznym jak w przypadku pożyczek z zakładowych funduszy świadczeń socjalnych.

RPO chwali, ale...

Zastępca RPO Stanisław Trociuk, w swoje opinii dotyczącej propozycji MS pozytywnie ocenia powiązanie maksymalnego poziomu oprocentowana ze stopą referencyjną NBP. - Jednocześnie ponownie postuluje, aby ustanowiono przejściowy reżim prawny łagodzący skutki nadmierny wzrost rat wynikły z hiperinflacji w przypadku sędziów, którzy już ponieśli znaczące koszty w spłacie swoich pożyczek - wskazuje.

Zwraca również uwagę na potrzebę uzupełnienia rozporządzenia o obowiązek udzielenia pożyczkobiorcom przed zawarciem umowy pożyczki kompleksowej informacji na temat ryzyka związanego z jej zawarciem. - Wskazuje, że pomocną inspiracją dla takiej regulacji może być rekomendacja Komisji Nadzoru Finansowego dotycząca dobrych praktyk w zakresie zarządzania ekspozycjami kredytowymi zabezpieczonymi hipotecznie z 2019 r. - zaznacza. 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.