Wszystko zaczęło się z w dniu 12 stycznia 2024 r., kiedy opublikowano na stronie internetowej komunikat Ministerstwa Sprawiedliwości „Prokurator Generalny Pan prof. Adam Bodnar w czasie spotkania z Prokuratorem Krajowym Panem Dariuszem Barskim wręczył mu dokument stwierdzający, że przywrócenie go do służby czynnej w dniu 16 lutego 2022 przez poprzedniego Prokuratora Generalnego Pana Zbigniewa Ziobro, zostało dokonane z naruszeniem obowiązujących przepisów i nie wywołało skutków prawnych". W uzasadnieniu podano, iż przywrócenie do służby Dariusza Barskiego nastąpiło na podstawie przepisu ustawy, który już nie obowiązywał.
W odpowiedzi, w sobotę 13 stycznia 2024 r. na profilu Prokuratury Krajowej w platformie X, opublikowane zostało oświadczenie Michała Ostrowskiego - zastępcy Prokuratora Generalnego powołanego na wniosek Zbigniewa Ziobro, który poinformował, że wspólnie z pozostałymi zastępcami Prokuratora Generalnego podjęli decyzję o „złożeniu zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa przez Adama Bodnara, Jacka Bilewicza i inne działające z nimi osoby w związku z bezprawną próbą odwołania Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego i próbą zastąpienia go przez prokuratora Jacka Bilewicza”. Zastępca Prokuratora Generalnego Michał Ostrowski przypisał Prokuratorowi Generalnemu Adamowi Bodnarowi złamanie prawa i obejście przepisów ustawy prawo o prokuraturze w zakresie w jakim przewidują pisemną Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na odwołanie Prokuratora Krajowego.
Czytaj: Jacek Bilewicz pełniącym obowiązki prokuratora krajowego >>
Zastępca prokuratora generalnego: Adam Bodnar łamie prawo >>
Nie ma podstawy prawnej - nie ma skutków prawnych
Michał Ostrowski pominął zupełnie fakt, iż przywrócenie pana Dariusza Barskiego do służby czynnej dokonane zostało bez podstawy prawnej. W wyniku analizy przepisów uznano jednoznacznie, że przywrócenie pana prokuratora Barskiego do czynnej służby w dniu 16 lutego 2022 roku przez Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro zostało dokonane z naruszeniem obowiązujących przepisów, to jest przez zastosowanie przepisów ustawy, które już nie obowiązywały (czyli ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku Przepisy wprowadzające – Prawo o prokuraturze). Działanie ówczesnego ministra nie wywołało zatem skutków prawnych, albowiem faktycznie nie mogło przywrócić pana Dariusza Barskiego do służby czynnej.
Przywołana jako podstawa prawna norma (przepis art. 47 par. 1 i 2 Przepisy wprowadzające Prawo o prokuraturze) posiadała wyłącznie charakter incydentalny, czasowy i była zawarta w ustawie wprowadzającej nowe przepisy o prokuraturze. Niezbędne w tym miejscu jest, odwołanie się do strukturalnych zmian w Prokuraturze, jakie nastąpiły w 2010 roku.
W dniu 31 marca 2010 r., w związku z wejściem w życie ustawy z 9 października 2009 r. - ustawa o zmianie Ustawy o prokuraturze oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r., Nr 179, poz 1375) nastąpiło rozdzielenie funkcji Ministra Sprawiedliwości oraz Prokuratora Generalnego i zastąpiono dawną Prokuraturę Krajową przez Prokuraturę Generalną.
Likwidacja dawnej Prokuratury Krajowej, wymusiła potrzebę reorganizacji kadrowej. W ustawie, o której wyżej, wprowadzono mechanizm umożliwiający Prokuratorowi Generalnemu, powołanie prokuratorów Prokuratury Generalnej, spośród dotychczasowych prokuratorów Prokuratury Krajowej lub prokuratorów prokuratur apelacyjnych. Wobec prokuratorów dotychczasowej Prokuratury Krajowej, którzy nie zostali powołani do Prokuratury Generalnej, ustawa w art. 19 przewidziała dla Prokuratora Generalnego kompetencję do ich przeniesienia na inne miejsce służbowe w prokuraturach apelacyjnych lub okręgowych z zachowaniem prawa do wynagrodzenia nabytego na dotychczas zajmowanych stanowisku.
Wprowadzone rozwiązanie sprowadzało się w istocie do degradacji części prokuratorów dotychczasowej Prokuratury Krajowej, choć w art. 19 ust. 3 ustawy uregulowano uprawnienie do złożenia przez prokuratora byłej Prokuratury Krajowej sprzeciwu od decyzji Prokuratora Generalnego w przedmiocie przeniesienia na inne miejsce służbowe w prokuraturze apelacyjnej lub okręgowej, w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji w tej sprawie. Sprzeciw taki skutkował przejściem przenoszonego prokuratora w stan spoczynku w terminie miesiąca od daty jego złożenia. Wobec tego, przejście prokuratora byłej Prokuratury Krajowej w stan spoczynku uzależnione było wyłącznie od złożonego przez niego w ustawowym terminie oświadczenia woli. Taki sposób uregulowania instytucji przejścia w stan spoczynku, niezależnie od stanu zdrowia lub wieku, był wyjątkiem przewidzianym wyłącznie dla dotychczasowych prokuratorów likwidowanej Prokuratury Krajowej.
Stan spoczynku, by nie trafić na inne miejsce służbowe
Z możliwości przejścia w stan spoczynku skorzystała grupa prokuratorów zlikwidowanej Prokuratury Krajowej, którzy sprzeciwili się decyzji Prokuratora Generalnego o przeniesieniu na inne miejsce służbowe w prokuraturach apelacyjnych lub okręgowych. W gronie tych prokuratorów był także prokurator Dariusz Barski, zaufany współpracownik Zbigniewa Ziobro, który w roku 2007 roku pełnił funkcję zastępcy Prokuratora Generalnego (ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobro) oraz Prokuratora Krajowego, a który w 2010 roku na mocy powołanych powyżej przepisów przeszedł w stan spoczynku.
Ustawą z dnia 28 stycznia 2016 r. przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o prokuraturze (Dz.U. 2016 poz. 178) powrócono do modelu prokuratury, w którym stała się ona elementem władzy wykonawczej, gdzie Prokuratorem Generalnym był Minister Sprawiedliwości, wówczas Zbigniew Ziobro. Ustawą tą, przywrócono zlikwidowaną w 2010 roku Prokuraturę Krajową, której zadaniem miało być zapewnienie obsługi Prokuratora Generalnego, w tym zapewnienie udziału prokuratora w postępowaniach przez Trybunałem Konstytucyjnym, Sądem Najwyższym i Naczelnym Sądem Administracyjnym, sprawowanie nadzoru nad postępowaniami przygotowawczymi prowadzonymi przez pozostałe jednostki organizacyjne prokuratury.
Ponownie zaszła potrzeba obsadzenia stanowisk w przywróconej Prokuraturze Krajowej. W art. 47 par. 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. przepisów wprowadzających ustawę - Prawo o prokuraturze (Dz.U. 2016 poz. 178) wprowadzono możliwość powrotu do służby prokuratorów, którzy m.in. w wyniku sprzeciwu wyrażonego na podstawie art. 19 ust. 3 ustawy z 2009 r. przeniesieni zostali w stan spoczynku. Uprawnienie do powrotu do czynnej służby na uprzednio zajmowane stanowisko lub równorzędne zastrzeżone zostało dla prokuratorów pozostających w dniu wejścia w życie ustawy w stanie spoczynku z innych przyczyn niż zdrowotne. Jedynym warunkiem powrotu do służby było złożenie przez prokuratora w stanie spoczynku wiążącego dla Prokuratora Generalnego wniosku.
Stwierdzenie braku skuteczności powołania to nie odwołanie
Komunikat zastępcy Prokuratora Generalnego Michała Ostrowskiego opublikowany na profilu Prokuratury Krajowej ma wymiar polityczny. Warto zwrócić uwagę na prowadzoną grę słów, w której powołani przez Zbigniewa Ziobrę prokuratorzy starają się przypisać działaniu Prokuratora Generalnego prof. Adamowi Bodnarowi znaczenie niezgodne z zaistniałymi zdarzeniami. Prokurator Michał Ostrowski, że doszło do „bezprawnej próby odwołania Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego”.
W komunikacie Ministerstwa Sprawiedliwości znalazła się informacja, że prokuratorowi Dariuszowi Barskiemu wręczony został dokument stwierdzający, że przywrócenie go do służby czynnej w dniu 16 lutego 2022 przez poprzedniego Prokuratora Generalnego Pana Zbigniewa Ziobro, zostało dokonane z naruszeniem obowiązujących przepisów i nie wywołało skutków prawnych. Pomiędzy odwołaniem, a stwierdzeniem braku skuteczności powołania występuje zasadnicza różnica.
Pan prokurator Dariusz Barski, pozostając w stanie spoczynku, nie spełnia kryteriów do wykonywania funkcji Prokuratora Krajowego. Nie doszło, zatem do sytuacji, która wymagałaby zastosowania procedury przewidzianej w art. 14 ustawy Prawo o prokuraturze, gdzie zastrzeżono, że Prokuratora Krajowego oraz pozostałych zastępców Prokuratora Generalnego odwołuje się za pisemną zgodą Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Ministerstwo Sprawiedliwości podniosło, iż przywrócenie prokuratora Dariusza Barskiego do czynnej służby w dniu 16 lutego 2022 r. przez Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro było nieskuteczne, jako dokonane na podstawie przepisów ustawy, które już nie obowiązywały od 6 lat. Ministerstwo Sprawiedliwości powołało się na wyniki analiz i opinie ekspertów tj. dr hab. Sławomira Patyry, dr hab. Anny Rakowskiej i dr hab. Grzegorz Kuca, które opublikowane zostały na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości.
Co wynika z opinii przytoczonych przez MS?
Jak zauważyła dr hab. Anna Rakowska, prof. Katedry Prawa Konstytucyjnego Uniwersytetu Łódzkiego – przepis wskazany, jako podstawa prawna przywrócenia prokuratora Dariusza Barskiego do czynnej służby w 2022 roku, znalazł się w ustawie zawierającej przepisy wprowadzające. Zdaniem opiniującej, nie bez znaczenia pozostała okoliczność, że ustawa Prawo o prokuraturze, będąca ustawą merytoryczną, z którą powiązane są przepisy wprowadzające (zawarte w ustawie z dnia 28 stycznia 2016 r. przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o prokuraturze (Dz.U. 2016 poz. 178) w art. 127 par. 1) ustanowiły ogólną procedurę powrotu prokuratora ze stanu spoczynku.
Prof. wskazała, iż „art. 47 przepisów wprowadzających Prawo o prokuraturze ma z istoty swojej charakter przepisu epizodycznego. - Przepisy epizodyczne wprowadzają odstępstwa od określonych regulacji, a czas ich obowiązywania musi być wyraźnie zaznaczony. Ponieważ jednak ustawodawca nie wskazał w art. 47 wyraźnego okresu obowiązywania wynikającej zeń procedury, należało wnioskować na podstawie pozostałych przepisów tejże ustawy, które wskazują długość trwania okresu „tymczasowości”. Oznacza to, że ustawodawca przejściowy okres zmian organizacyjno - personalnych zamknął w czasie 30 i 60 dni. Tym samym po 4 maja 2016 r. Prokurator Generalny nie miał już kompetencji do wydania decyzji o przywróceniu do służby prokuratora w trybie art. 47 przepisów wprowadzających - dodała.
Przepisy przejściowe z terminem "ważności"
Ustawa przejściowa z 2016 roku przywróciła Prokuraturę Krajową. Regulowała tryb zmian organizacyjnych i kadrowych. Co istotne, w ustawie z dnia 28 stycznia 2016 r. zastrzeżono udział Prokuratora Krajowego w procesie powołania prokuratorów przywróconej Prokuratury Krajowej, jak i innych jednostek organizacyjnych prokuratury. Oznacza to, że celem regulacji było, aby proces powołania Prokuratora Krajowego w oparciu o przepisy przejściowe zakończył się w terminie umożliwiającym zapewnienie mu udziału w procesie powołania prokuratorów.
Przykładem takiego normy jest art. 38 par. 1 tejże ustawy: „Prokurator Generalny, na wniosek Prokuratora Krajowego, powoła prokuratorów prokuratur regionalnych spośród prokuratorów dotychczasowych prokuratur apelacyjnych i prokuratorów prokuratur okręgowych, w terminie 60 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy”. Analogiczne regulacje przewidziane zostały w art. 40 i 53 ustawy wprowadzającej, co jednoznacznie potwierdza, że ostatecznym terminem do powołania Prokuratora Krajowego na podstawie regulacji przejściowej i wyjątkowej, był nieprzekraczalny termin 60 dni od wejściu w życie ustawy, który przypadł na dzień 4 maja 2016 roku.
Podobne wnioski płyną z opublikowanej na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości opinii dr. hab. Sławomira Patyra, który podniósł, że procedura przyjęta w art. 47 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. (Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze), na podstawie, której prokuratorzy pozostający w dniu wejścia w życie tej ustawy w stanie spoczynku uzyskali prawo do powrotu – na swój wniosek – do służby na ostatnio zajmowane stanowisko lub stanowisko równorzędne – mimo jej epizodycznego charakteru, nie określała ram czasowym jej obowiązywania, co stanowiło naruszenie zasad prawidłowej legislacji, stanowiących integralny komponent zasady prawidłowej legislacji, stanowiących integralny komponent zasady demokratycznego państwa prawnego, wyrażonej w art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wobec tego opiniujący wskazał, że zgodnie z ogólnymi regułami interpretacyjnymi, w szczególności dotyczącymi stosowania wykładni celowościowej i systemowej, regulacje, o których powyżej, mogły mieć zastosowanie wyłącznie do dnia 4 maja 2016 r., tj. do dnia ostatecznego wdrożenia postanowień ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze w zakresie dotyczącym niezbędnych decyzji kadrowych, związanych z przyjętą w tej ustawie nową strukturą organizacyjną prokuratury.
Również dr hab. Grzegorz Kuca w swojej opinii wyraził pogląd, iż wymóg wyraźnego określenia przepisów epizodycznych, należy rozstrzygnąć, odwołując się do celu jaki przyświecał art. 47 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. przepisów wprowadzających ustawę – Prawo o prokuraturze, a jakim jest zorganizowanie strukturalne i personalne Prokuratury. Jego zdaniem, bez wyraźnego nakazu ustawodawcy ujętego w ramy wskazanych przez niego przepisów, okres kadrowego ukształtowania Prokuratury, nie mógł przekroczyć 60 dni od dnia wejścia w życie ustawy wprowadzającej i powinien mieć zastosowanie w przypadku art. 47 w/w. ustawy.
Powyższy wywód prawny, choć trzeba przyznać, że w warstwie merytorycznej trudny, ma oparcie w przepisach i historii działania Prokuratury Krajowej. A konkluzja jest taka, że Pan Prokurator Dariusz Barski pozostawał i pozostaje w stanie spoczynku.
Autorami są adwokat dr Witold Kabański, prezes Stowarzyszenia Instytut Kontroli Praworządności
i adwokat Patrick Wilhelmsen ze Stowarzyszenia Instytut Kontroli Praworządności.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
