Ankieta została przygotowana przez naukowców z trzech różnych ośrodków akademickich: prof. nadzw. dr hab. Monikę Florczak-Wątor z Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. nadzw. dr hab. Piotra Radziewicza z Politechniki Warszawskiej oraz prof. nadzw. dr hab. Marcina Michała Wiszowatego z Uniwersytetu Gdańskiego.
Konstytucjonaliści pytani o potrzebę zmian
Pytania rozesłano we wrześniu 2017 r. do profesorów, doktorów habilitowanych i doktorów nauk prawnych specjalizujących się w prawie konstytucyjnym, w znakomitej większości będących członkami największego stowarzyszenia konstytucjonalistów w Polsce, tj. Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego.
Jak tłumaczy prof. nadzw. dr hab. Monika Florczak-Wątor z Uniwersytetu Jagiellońskiego, współautorka badania, jest to inicjatywa ściśle naukowa, wolna od jakichkolwiek afiliacji politycznych. Nawiązującą do tradycji ankiety o Konstytucji Marcowej przeprowadzonej w okresie międzywojennym.
Szybka zmiana Konstytucji niewskazana
Ciekawe – w kontekście coraz częściej pojawiających się postulatów zmiany Konstytucji – jest pytanie o to, czy wymaga ona szybkiej nowelizacji.
W ankiecie otwartej konstytucjonaliści niemal zgodnie uznali (68 respondentów), że obecnie nie mamy do czynienia z tzw. momentem konstytucyjnym, nie istnieją zatem realne, poważne i wymagające szybkiej reakcji legislacyjnej przesłanki zmiany Konstytucji, niezbędne do realizacji określonych celów społecznych lub ustrojowych. Przeciwnego zdania była jedna osoba.
Uzasadniając swoje odpowiedzi, respondenci wskazywali, że brakuje konkretnych propozycji takich zmian oraz warunków do przeprowadzenia rzetelnej debaty. Zwracali też uwagę na to, że brakuje konsensusu społecznego w tej kwestii. Podkreślali, że najważniejsze wartości ustawy zasadniczej, to właśnie jej stabilność i niezmienność.
Pozycja ustrojowa Senatu do poprawki
Żaden konstytucjonalista nie widział potrzeby niezwłocznej i całościowej zmiany Konstytucji – postulowano raczej skorygowanie obowiązujących przepisów. Jeżeli chodzi o zmiany dotyczące, najwięcej postulatów dotyczyło Senatu – według respondentów należałoby zadbać o odpolitycznienie tej izby, a wręcz zmienić jej skład na branżowo-naukowo-samorządowy.
Jeżeli chodzi o sądy, respondenci najczęściej zgłaszali potrzebę zmiany przepisów konstytucyjnych dotyczących Trybunału Stanu oraz Trybunału Konstytucyjnego. Pojawiły się głosy na rzecz zniesienia TS i powierzenia jego kompetencji Sądowi Najwyższemu lub Trybunałowi Konstytucyjnemu.
Obligatoryjne referendum z inicjatywy obywateli
Respondentów zapytano także o Trybunał Konstytucyjny. W tym przypadku propozycje dotyczyły przede wszystkim zmiany sposobu wyboru sędziów, doprecyzowania regulacji o skutkach jego orzeczeń oraz poszerzenia zakresu przedmiotowego skargi konstytucyjnej.
Pojawiły się propozycje uregulowania w ustawie zasadniczej referendum zarządzanego przez Sejm z inicjatywy obywateli, a nawet nadania mu w takiej sytuacji obligatoryjnego charakteru. Artykuł opisujący badanie i jego wyniki ukaże się także w miesięczniku "Państwo i Prawo".
Państwo i Prawo>>