Zamieszanie wynikło 14 czerwca br., gdy  zmieniły się przepisy dotyczące wymagań dla kandydatów na ławników sądowych. Miało to miejsce w trakcie procedury naboru kandydatów, który ruszył 1 czerwca, a skończył się 30 czerwca. W tej sytuacji w wielu gminach powstały spore wątpliwości co do stosowania prawa. Gminy obawiają się, iż kandydaci, którzy nie zostaną wybrani, mogą kwestionować wyniki, powołując się na zmianę kryteriów w trakcie naboru. Ustawa z 15 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych nie wprowadza nowych zasad zgłoszenia kandydata, tylko pewne modyfikacje dotyczące kryteriów dla kandydatów na ławników. Także – zaczęły obowiązywać nowe wzory zgłaszanych dokumentów.

Nowy wzór karty

W ślad za tymi zmianami ustawowymi zostało wydane rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 9 czerwca w sprawie sposobu postępowania z dokumentami złożonymi radom gmin przy zgłaszaniu kandydatów na ławników oraz wzoru karty zgłoszenia, która to regulacja wprowadza nowy wzór karty zgłoszenia, obowiązujący od 14 czerwca, czyli od daty wejścia w życie tej ustawy – wyjaśnia Zbigniew Wrona, podsekretarz stanu w ministerstwie sprawiedliwości.

Przebieg procesu legislacyjnego związanego z nowelizacją ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych z 15 kwietnia 2011 r., był przedmiotem stałego zainteresowania ministra Krzysztofa Kwiatkowskiego. Departament organizacyjny, który zajmuje się procedurą wyboru ławników, już 21 kwietnia tego roku informował prezesów sądów okręgowych o konsekwencjach wynikających ze zmian, które już były w toku procedury legislacyjnej w parlamencie, i o interpretacjach związanych z nowymi zasadami. Wraz z tą informacją przekazano w ramach konsultacji projekt rozporządzenia, który zawiera nowy wzór karty zgłoszenia. Natomiast dalszy tok postępowania po 15 kwietnia rzeczywiście zrodził pewne kłopoty, gdyż upłynęło prawie dwa miesiące nim ustawa weszła w życie.

Uchwała NSA

- Nie wprowadzono przepisów intertemporalnych – przyznaje minister Wrona. - Ponieważ ustawa weszła w życie dopiero 14 czerwca. - Pojawiły się więc praktyczne problemy z jej stosowaniem, jako że odbywa się to na styku starych i nowych uregulowań. 1 czerwca ruszyła procedura, a 14 czerwca weszła w życie modyfikacja. W ocenie ministra sprawiedliwości rozwianie wątpliwości, jakie mogą w związku z tym powstać, powinno nastąpić z zastosowaniem reguł zawartych w orzecznictwie sądowo-administracyjnym. W szczególności ma znaczenie uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 kwietnia 2006 r., sygn. akt 1.OPS/1/06, podjęta w składzie 7 sędziów, która określa sposób postępowania w sytuacji, gdy nowa ustawa nie reguluje kwestii międzyczasowych, tzw. intertemporalnych. Zdaniem NSA - minister sprawiedliwości czerpie z tego orzecznictwa - to organy stosujące prawo powinny poprzez zastosowanie odpowiednich reguł wykładni rozważyć, który przepis stosować w danej sytuacji: czy stary, czy nowy.

Nie można naruszać zaufania do państwa

Zasada bezpośredniego działania nowej ustawy nie może oczywiście naruszać zaufania obywateli do organów państwa i skutki stosowania prawa nie mogą prowadzić do rozwiązań niekorzystnych dla obywatela. To jedna z podstawowych zasad Kodeksu postępowania administracyjnego, którą posiłkowo można stosować. W ocenie ministra sprawiedliwości dokonanej przez pryzmat uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawach związanych z naborem kandydatów na ławników, należy stosować przepisy sprzed wejścia w życie nowelizacji w odniesieniu do tych zgłoszeń, które zostały dokonane przed 14 czerwca. A jeżeli chodzi o te od 14 czerwca, czyli od dnia wejścia w życie ustawy, to należy stosować nowe przepisy – wyjaśnia minister Zbigniew Wrona.

Na przyszłą kadencję 2012-2015prezesi sądów okręgowych zgłosili zapotrzebowanie na 18 639 ławników. Liczbę ławników wybieranych przez poszczególne rady gmin do wszystkich sądów działających na obszarze właściwości sądu okręgowego, w tym także ławników do orzekania w sprawach prawa pracy, ustala kolegium sądu okręgowego. Zapotrzebowanie ustala się po zasięgnięciu opinii prezesów sądów.