Zakup z internetu nie zawsze do zwrotu

Zdarza się, że nabywcy towarów zakupionych w internecie chcą je zwrócić. Nie zawsze jest to możliwe - twierdzi Kamila Czarnotaz kancelarii prawniczej Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy.

Dokonując jednorazowego zakupu wielu przedmiotów w internetowych portalach aukcyjnych (aukcje wieloprzedmiotowe) niejednokrotnie po ich otrzymaniu okazuje się, że część towarów posiada mankamenty kwalifikujące je jako dotknięte wadą fizyczną lub niezgodne z umową. W takiej sytuacji klienci najczęściej od razu chcą zrezygnować z całej transakcji i żądają od sprzedawcy zwrotu równowartości ceny. Nie zawsze jednak mają do tego prawo. Zdarza się także, iż kupujący nie jest zainteresowany zerwaniem umowy w całości, a jedynie w części dotyczącej towarów wadliwych lub niezgodnych z umową. Czy i kiedy kupującemu przysługuje uprawnienie do odstąpienia od części umowy sprzedaży, uwarunkowane jest m.in. tym, pomiędzy jakimi podmiotami doszło do jej zawarcia.

Uprawnienie czy ograniczenie?

Jeżeli obie strony umowy zawierają ją w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą bądź poza jej zakresem, zastosowanie znajdują przepisy Kodeksu cywilnego regulujące odpowiedzialność sprzedawcy względem kupującego z tytułu rękojmi.
W przypadku otrzymania rzeczy wadliwej, kupujący może m.in. zatrzymać towar i żądać obniżenia ceny albo odstąpić od umowy. Trzeba jednak pamiętać, że w niektórych sytuacjach opcja swobodnego odstąpienia od umowy zostaje ograniczona. Stosownie do art. 565 Kodeksu cywilnego, jeżeli wśród rzeczy sprzedanych tylko niektóre są wadliwe i istnieje możliwość ich odłączenia od rzeczy wolnych od wad bez szkody dla obu stron, kupujący może odstąpić od umowy jedynie w części dotyczącej rzeczy dotkniętych wadą. Nie przysługuje mu jednak uprawnienie do zerwania umowy w odniesieniu do przedmiotów niewadliwych. Ograniczenie odstąpienia od umowy warunkuje ocena, czy odłączenie rzeczy dotkniętych wadą nie spowoduje szkody zarówno dla sprzedawcy jak i kupującego. Może bowiem mieć miejsce sytuacja, gdy takie działanie wpłynęłoby na obniżenie oceny atrakcyjności czy utratę wartości towaru.
Przykład: Kiedy przedmiotem umowy sprzedaży są towary stanowiące zorganizowaną całość (np. komplet narzędzi, kolekcja znaczków, etc.), jej zdekompletowanie choćby o jeden egzemplarz, powoduje rzeczywistą utratę wartości całego zbioru, który osiąga wyższą cenę z uwagi na jego kompletność.
Można zatem stwierdzić, iż zasadniczo ograniczenie uprawnienia kupującego do odstąpienia od części umowy sprzedaży obejmującej rzeczy wadliwe, nastąpi w przypadku zakupu kilku przedmiotów jednorodnych lub różnorodnych, które mogą występować w obrocie samoistnie i nie stanowią zestawu. Dobrym przykładem mogą tutaj być ubrania czy też części samochodowe. Jeżeli tylko niektóre z rzeczy posiadają mankamenty, kupujący nie może zrezygnować z całej transakcji. Wówczas uprawnienie do odstąpienia od umowy ogranicza się do przedmiotów wadliwych.

Czy konsument może odstąpić od części umowy sprzedaży?

Umowę sprzedaży zawieraną pomiędzy przedsiębiorstwem a osobą fizyczną, która nabywa rzecz w celu niezwiązanym z działalnością gospodarczą, reguluje Ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego. W tym przypadku kwestia odstąpienia od części umowy jest dyskusyjna.
W pierwszej kolejności uwagę zwraca fakt, że art. 1 ust. 4 niniejszej ustawy wyłącza stosowanie art. 565 Kodeksu cywilnego. Interpretację wskazującą, że niniejszy zabieg legislacyjny całkowicie uniemożliwia odstąpienie od części umowy sprzedaży konsumenckiej należy uznać za niewłaściwą.
Celem art. 565 Kodeksu cywilnego jest ograniczenie samowoli kupujących do zrywania transakcji w całości i zabezpieczenie interesów sprzedającego. Mając na uwadze powyższe, trzeba stwierdzić, że wyłączenie stosowania przepisu ograniczającego uprawnienia kupującego, umożliwia konsumentowi samodzielne podjęcie decyzji. Po wyczerpaniu sekwencji uprawnień, może on odstąpić od umowy w całości lub jedynie w części ograniczonej do towarów niezgodnych z umową.
W związku z otrzymaniem towaru niezgodnego z umową, konsument w pierwszej kolejności powinien domagać się doprowadzenia towaru do stanu zgodnego z umową poprzez jego nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy. Istnieją przypadki, kiedy naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów, albo sprzedawca nie spełnia żądania kupującego w odpowiednim czasie lub gdy doprowadzenie towaru do stanu zgodnego z umową narażałoby kupującego na znaczne niedogodności. W takiej sytuacji ma on prawo domagać się stosownego obniżenia ceny lub odstąpić od umowy. Nie można odstąpić od umowy, gdy niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową jest nieistotna.
Co do zasady, w razie wydania konsumentowi towaru, gdzie tylko jego część z większej ilości jest niezgodna z umową, jest on uprawniony do żądania naprawy albo wymiany jedynie tej części. Nie ulega wątpliwości, że jeżeli zostanie aktywowana możliwość skorzystania z kolejnych uprawnień, tj. żądania obniżenia ceny albo odstąpienia od umowy, konsument może odstąpić od całości umowy. Wskazuje na to dosłowna interpretacja art. 8 ust. 4 Ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego. Dokonując wnioskowania z większego na mniejsze (komu wolno więcej, temu tym bardziej wolno mniej), należy przyjąć, że skoro ustawodawca wprost nie wyłączył takiej możliwości, konsumentowi przysługuje również uprawnianie do odstąpienia od umowy w części obejmującej towar niezgodny z umową. Nie może to jednak naruszyć istoty przedmiotu umowy, czyli dotyczy sytuacji, kiedy zakupiono towary występujące w obrocie również samoistnie a nie wyłącznie w zestawie.

Autorka: Kamila Czarnota, aplikant radcowski, Kancelaria Prawnicza Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k.