Skargę do Trybunału wniósł obywatel Grecji, który w 2011 r. uzyskał korzystny dla siebie wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, gdzie stwierdzono, iż krajowe postępowanie karne przeciwko niemu jako oskarżonemu odbyło się z naruszeniem prawa do rzetelnego procesu z art. 6 ust. 1 Konwencji o prawach człowieka. Na tej podstawie skarżący zwrócił się do greckiego sądu o wznowienie pierwotnego postępowania sądowego w jego sprawie - bezskutecznie. Skarżący chciał uzyskać poprzez wznowienie postępowania uchylenie orzeczonego wcześniej wyroku skazującego. Sądy krajowe uznały, iż stwierdzone przez Trybunał w Strasburgu naruszenie miało charakter wyłącznie formalnoprawny, a zasada powagi rzeczy osądzonej nakazuje odmowę wznowienia postępowania na tej podstawie. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, iż taki stan rzeczy stanowił ponowne naruszenie jego prawa do rzetelnego procesu z art. 6 ust. 1 Konwencji.
Trybunał nie zgodził się tym razem ze skarżącym i nie potwierdził naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji o prawach człowieka.
Jurysdykcja strasburska po raz drugi
Trybunał zbadał na wstępie kwestię swej jurysdykcji w zakresie prawa do rzetelnego procesu, skoro wcześniejsze orzeczenie w pierwotnej sprawie już zostało wydane, uznał jednak, iż okoliczność braku wznowienia postępowania karnego po wydaniu wyroku strasburskiego jest nowa i zasługuje na merytoryczną ocenę. Nie można więc twierdzić, że Trybunał naruszył uprawnienia państw-stron Konwencji oraz Komitetu Ministrów w zakresie wykonywania wyroków Trybunału z art. 46 Konwencji.
Wykonanie wyroku ETPC a wznowienie postępowania krajowego
Dalej Trybunał wskazał na argumentację krajowego sądu kasacyjnego i wykładnię krajową odnośnych przepisów kodeksu postępowania karnego, które zdecydowanie ograniczały sytuacje pozwalające na wznowienie prawomocnie zakończonego postępowania karnego oraz poddawały takie przypadki szerokiej ocenie sądów. Trybunał uznał tę wykładnię za zgodną z jego własną wykładnią art. 6 Konwencji, zgodnie z którą Konwencja nie zapewnia prawa do wznowienia postępowania. Sądy krajowe wskazały, iż pierwotny wyrok Trybunału mógł zostać wykonany, a stwierdzone w nim naruszenie praw podstawowych zadośćuczynione, bez wznawiania prawomocnie zakończonego postępowania karnego, przy czym Trybunał nie mógł uznać takiego stanowiska za arbitralne lub rażąco nieuzasadnione. Naruszenie wcześniej stwierdzone nie zakwestionowało rzetelności postępowania jako takiego lub niezawisłości sądu krajowego, który wydał wyrok w sprawie. Wobec marginesu uznania przysługującego władzom krajowym przy interpretacji wyroków Trybunału w Strasburgu, Trybunał stwierdził, iż wystarcza mu, że sąd krajowy nie zniekształcił ani nie zafałszował treści jego wyroku. Nie ma takiej konieczności, by wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka automatycznie musiał oznaczać wznowienie postępowania krajowego, jeżeli stwierdzone naruszenie może zostać naprawione w inny sposób. Tym samym brak wznowienia nie oznaczał nowej nierzetelności postępowania i nie skutkował ponownym naruszeniem art. 6 ust. 1 Konwencji.
Wznowienie postępowania w kpk po wyroku strasburskim
Omawiane orzeczenie ma również dużą wartość interpretacyjną dla polskich regulacji prawnych związanych z możliwością wznowienia prawomocnie zakończonego postępowania karnego. Zgodnie z art. 540 §3 kodeksu postępowania karnego postępowanie wznawia się na korzyść oskarżonego, gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską. Poza wszelką wątpliwością jest to, iż podstawą wznowienia może być zatem orzeczenie Trybunału w Strasburgu, w którym stwierdzono naruszenie prawa człowieka wynikłe z przeprowadzenia wadliwego postępowania karnego. Wznowienie z powodu wyroku ETPC stwierdzającego naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji nie jest jednakże obligatoryjne, jeżeli wyrok ten może zostać wykonany w inny sposób. Trzeba jednak podkreślić, naruszenie prawa podstawowego musi zostać naprawione, na przykład w drodze słusznego zadośćuczynienia adekwatnego do stwierdzonego naruszenia.
Kontalexis przeciwko Grecji (nr 2) - wyrok ETPC z dnia 6 września 2018 r., skarga nr 29321/13.
