Tworzenie stowarzyszeń ma być łatwiejsze niż dotychczas, a kontrola nadzorcza nad ich działalnością ma mieć jasno wytyczone granice – to główne założenia wchodzącej w życie nowelizacji przepisów ustawy – Prawo o stowarzyszeniach.

Wchodzące w życie 20 maja zmiany w ustawie z 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. 2015 r. poz. 1393) mają na celu zagwarantowanie lepszej realizacji konstytucyjnej wolności zrzeszania się. Zdecydowano się wprowadzić do ustawy rozwiązania, które mają sprawić, że stowarzyszenia staną się bardziej niż dotychczas popularną formą prowadzenia działalności. Rola stowarzyszeń zostaje podkreślona m.in. przez podkreślenie prawa stowarzyszeń do działalności rzeczniczej, czyli do reprezentowania interesów zbiorowych członków wobec organów władzy publicznej.

Zmiany w przepisach o stowarzyszeniach rejestrowych

W zakresie podstawowej formy stowarzyszeń zmianie ulega minimalna ilość osób potrzebnych do założenia stowarzyszenia - wystarczy, że założycieli będzie nie piętnastu, jak dotychczas, lecz siedmiu. Wprowadzana jest również możliwość powołania przez założycieli władz stowarzyszenia, zamiast korzystania z instytucji komitetu założycielskiego. Za działania podjęte w celu rozpoczęcia działalności przez stowarzyszenie jeszcze przed jego rejestracją będą odpowiadać solidarnie członkowie zarządu.

Kolejna zmiana jest efektem istnienia rozbieżności w orzecznictwie w zakresie możliwości odpłatnego pełnienia funkcji przez członków organów stowarzyszenia. Statut stowarzyszenia będzie mógł zawierać postanowienia o możliwości przyznania im wynagrodzenia. Dodatkowo co prawda utrzymana zostaje zasada, że stowarzyszenie opiera swą działalność na pracy społecznej członków, ale jednocześnie zmienione przepisy dopuszczają zatrudnianie członków przez stowarzyszenie.

Doprecyzowano regulacje w zakresie tworzenia i funkcjonowania terenowych jednostek organizacyjnych stowarzyszenia. Przewidziano m.in. możliwość uzyskania osobowości prawnej przez takie jednostki – w takim przypadku niezbędne będzie dokonanie wpisu w KRS. W terenowych jednostkach organizacyjnych posiadających osobowość prawną będzie można powołać zarząd komisaryczny, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w ich działalności.

Zmiany w zakresie nadzoru

Następuje odejście od nadzoru prewencyjnego nad stowarzyszeniami. Dotychczas organ nadzorczy miał szereg uprawnień na etapie postępowania o zarejestrowanie stowarzyszenia – mógł się wypowiadać w sprawie wniosku, jak i przystąpić do postępowania jako zainteresowany. Według nowych reguł na etapie rejestracji stowarzyszenia sąd rejestrowy będzie jedynie zawiadamiał organ nadzorujący o już dokonanym wpisie.

Jednoznacznie określono w ustawie przesłanki nadzoru, jak i uprawnienia organu nadzorującego wobec stowarzyszenia.

Stowarzyszenia zwykłe

Zmiany w zakresie przepisów poświęconych stowarzyszeniom zwykłym mają zapewnić większą atrakcyjność tej drugiej, mniej sformalizowanej formie stowarzyszenia.

Nowelizacja przyznaje stowarzyszeniom zwykłym ułomną osobowość prawną – nie będą one co prawda osobami prawnymi, lecz będą mogły we własnym imieniu zaciągać zobowiązania, jak i nabywać prawa. Będą mieć również zdolność procesową.

Przesądzono kwestię odpowiedzialności za zobowiązania stowarzyszenia zwykłego – ponosi ją każdy członek stowarzyszenia solidarnie z pozostałymi członkami oraz samym stowarzyszeniem. Jednocześnie jest to odpowiedzialność subsydiarna, gdyż powstaje dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku stowarzyszenia okaże się bezskuteczna.

Nowością jest możliwość powołania zarządu w stowarzyszeniu zwykłym – w takim przypadku kompetencje tego organu, skład i zasady wyboru jego członków powinny być zapisane w regulaminie. W dokumencie tym można również przewidzieć funkcjonowanie organu kontroli wewnętrznej.

Sam zarząd stowarzyszenia zwykłego, a w razie jego niepowołania – przedstawiciel stowarzyszenia, będą uprawnieni do dokonywania w imieniu stowarzyszenia czynności zwykłego zarządu. Na czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu potrzebna będzie zgoda wszystkich członków oraz udzielenie pełnomocnictwa do dokonania czynności.

W zakresie powstania stowarzyszenia zwykłego odchodzi się od dotychczas obowiązującego systemu poinformowania (notyfikacji) organu nadzorującego o rozpoczęciu działalności na rzecz uzyskania wpisu do ewidencji prowadzonej przez ten podmiot. Dopiero z momentem dokonania wpisu stowarzyszenie będzie mogło rozpocząć swoją działalność.

Stowarzyszenie zwykłe co prawda nadal nie będzie mogło prowadzić działalności gospodarczej, ale poszerzone zostają możliwości finansowania jego działalności. Zgodnie z nową regulacją będzie ono mogło przyjmować spadki, darowizny, zapisy i dotacje, jak i korzystać z dochodów z własnego majątku.

Przepisy ustawy nowelizującej przewidują również możliwość przekształcenia stowarzyszenia zwykłego w rejestrowe, jednak regulacja w tym zakresie wejdzie w życie dopiero 1 stycznia 2017 r.

Odpowiedzialność podatkowa

Znowelizowane przepisy Ordynacji podatkowej przewidują szczegółowe zasady odpowiedzialności podatkowej za zaległości podatkowe stowarzyszenia. W przypadku zaległości powstałych jeszcze przed wpisem stowarzyszenia do rejestru odpowiadać będą solidarnie wszystkie osoby działające w tym okresie na rzecz stowarzyszenia.

Za zaległości podatkowe stowarzyszenia zwykłego będą ponosić odpowiedzialność wszyscy członkowie zarządu solidarnie wraz z samym stowarzyszeniem. Będzie to odpowiedzialność nieograniczona rzeczowo. Jeżeli w stowarzyszeniu nie powołano zarządu, odpowiedzialność będzie spoczywać na wszystkich jego członkach solidarnie wraz z samym stowarzyszeniem.

Opisane wyżej zmiany związane są z wejściem w życie w dniu 20 maja 2016 r. ustawy z 25 września 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1923). W terminie 24 miesięcy od tej daty wszystkie stowarzyszenia powinny dostosować postanowienia statutów i regulaminów do nowej regulacji. Dodatkowo w tym terminie wszystkie dotychczas funkcjonujące stowarzyszenia zwykłe są zobowiązane do dokonania wpisu w odpowiedniej ewidencji. Efektem niedokonania tej czynności będzie rozwiązanie stowarzyszenia z mocy prawa.

Opracowanie: Andrzej Perzyna, RPE WK

Źródło: dziennikustaw.gov.pl, stan z dnia 19 maja 2016 r.